Selçuklu medreseleri hakkında 10 bilgi

Konya başta olmak üzere çok sayıda kentte 1925'e kadar faaliyetini sürdüren Anadolu Selçuklu medreseleri; eğitim olanakları, burs, barınma ve öğrenci seçme metoduyla modern öğretime ilham veriyor. Bugünkü yüksek öğretimin yapıldığı yer anlamına gelen medreseler Hazreti Muhammed'in evinin bir bölümünü eğitim için yaptırdığı, 'Suffa' adı verilen mekâna dayandırılıyor. İslam geleneğinde önemli yere sahip eğitim ve öğretim yeri medreseler, Selçuklu döneminde çok sayıda ilim ve devlet adamının yetişmesini sağladı. Vakıf kültürüyle hizmet veren bu medreselerde, tarih boyunca fıkıh, hadis, fen, astronomi, matematik, geometri ve kozmografya gibi çeşitli ilimler öğretildi. Eğitime ve Anadolu'nun aydınlanmasına büyük katkısının yanında, mimari özelliği ile de dikkati çeken bu medreselerden ayakta kalan bazılarının taç kapıları, çini süslemeleri, geometrik desenli ahşap ve taş işlemeleri Türk-İslam sanatının önemli eserleri olarak gösteriliyor. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde de yar alan 'Anadolu Selçuklu Medreseleri' başta Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum olmak üzere Türkiye'nin birçok kentinde yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret ediliyor. Selçuklu medreselerinin nadide örneklerinin; Konya, Erzurum, Amasya, Kayseri, Sivas, Tokat, Nevşehir, Aksaray, Afyonkarahisar ve Isparta'da görülür. Konya'da taç kapısı, çini süslemeleri, geometrik desenli ahşap ve taş işlemeleriyle yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeken İnce Minareli Medrese, Alaaddin Tepesi'nin batısında yer alıyor. Selçuklu Sultanı 2. İzzeddin Keykavus döneminde Vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından 1264'te hadis ilmi öğretilmek üzere yaptırılan medrese, adını minaresinin estetik özelliğinden alıyor. Darü-l Hadis derslerinin verildiği medresenin taç kapısı, Selçuklu devri taş işçiliğinin en güzel örneği olarak biliniyor. Bitkisel ve geometrik motiflerle süslü, kubbe kasnağında kufi yazı ile 'El Mülkü Lillah', 'Ayet'el Kürsi' yazıyor. Yapıya adını veren minarenin kaide kısmı muntazam kesme taş kaplamalı beden kısmı ise tamamen tuğla örgülü. Turkuaz rengindeki minare, beyaz hamurlu tuğlalarla örülü. Orijinali iki şerefeli olan minaresine 1901'de düşen yıldırımın iki şerefeden birini tahrip ettiği medrese, 19'uncu yüzyılın sonuna kadar faaliyetini sürdürdü. 1956'da Taş ve Ahşap Eserler Müzesi olarak hizmete açılan medresede, Selçuklu sembolü çift başlı kartal ve kanatlı melek figürlerinin en güzel örnekleri sergileniyor. Taç kapısındaki yazı ve motif işlemeleriyle görenleri büyüleyen, kent merkezinde ziyaretçilerin uğrak yerlerinden biri. Emir Celaleddin Karatay tarafından 1251'de yaptırılan medresenin mimarı bilinmiyor. Osmanlı döneminde de kullanılan medrese 19'uncu yüzyılın sonuna kadar hizmet verdi. Kapalı medrese tarzındaki abide eser, Sille taşından inşa edildi. Selçuklu devri taş işçiliğinin şaheser örneği olan medrese yazı ve desenlerle süslü. Üzerinde medresenin yapımı ile ilgili kitabenin yer aldığı kapının diğer yüzeyinde ise seçme ayet ve hadisler yer alıyor. Anadolu Selçuklu devri çini işçiliğinde önemli yeri bulunan Karatay Medresesi, 1955'te 'Çini Eserler Müzesi' olarak ziyarete açıldı. Müzede, Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait eserler sergileniyor. Kent merkezindeki Sırçalı Medrese ise 1242'de fıkıh ve hukuk okutulmak üzere yaptırıldı. Açık avlulu medrese tipinde inşa edilen yapının sağında ve solunda kışlık dershane olarak kullanılan kubbeli birer oda bulunuyor. Yapının en süslü ve gösterişli yeri olan ana eyvan, kemerindeki altıgen çinilerle görenleri etkiliyor. Cephesi çeşitli şekiller, çiniler ve ayetlerle bezeli medresenin güney duvarında çinileri dökülmüş mihrap yer alıyor. Çini sanatının güzide örneklerinin bulunduğu medresenin alt katında, vakfiyesine uygun olarak 'fıkıh sohbetleri' düzenleniyor. Çifte Minareli Medrese; Erzurum'un sembolü haline gelen bir Selçuklu eseridir. Genelde 13. yüzyılın sonlarında yatırıldığı kabul edilmektedir. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad'ın kızı Hüdâvent Hatun tarafından 1253 yılında yaptırılan olan bu tarihi yapı, Anadolu'nun en büyük sanat eserlerinden biridir. Hüdâvent Hatun'dan dolayı 'Hatuniye Medresesi' olarak adlandırılır. Medrese'nin özellikle taç kapısında bulunan bezemeler, Selçuklu taş süslemesindeki derinliğin ve estetik anlayışın muhteşem örneklerini oluşturmaktadır. Bezemelerde ağırlıklı olarak bitkisel ögeler kullanıldı. Taç kapının iki yanından yükselen silindirik minareler, tuğla ve mozaik çiniler ile süslüdür. Çinilerle süslü minarelere 'Allah', 'Hz. Muhammed' ve 'ilk dört büyük halife'nin isimleri işlenmiştir. Osmanlı padişahlarından 4. Murad'ın emri ile bir süre 'Tophane' olarak, daha sonra da 'Kışla' olarak kullanılan medrese, 1942-1967 yılları arasında Erzurum Müzesi, günümüzde ise hem müze hem de resim sergi salonu olarak hizmet verdi. Çifte Minareli Medrese, boyutları ile Anadolu'nun en büyük Selçuklu medresesidir. Çifte Minareli Medrese, UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde yer alır. Yapı, neredeyse sadece ön cephesiyle ayakta kalabilmiş durumdadır. Cephenin arkasında 1882 yılında yapılan ve sonraları okul olarak kullanılan bir hastahane binası yer almaktadır. Medresenin asıl tahrip edilişinin bu binanın yapımı sırasında meydana geldiği anlaşılmaktadır. Kırşehir kent merkezinde bulunan medrese, Selçuklu döneminde Kırşehir Emiri Nurettin Cibril Bin Cacabey tarafından 1271-1272 yıllarında bir medrese olarak yaptırıldı. Eser bugün cami olarak kullanılmaktadır. Türk-İslam kültür ve medeniyetinin en muhteşem mimari özelliklerini yansıtan Cacabey Medresesi, Selçuklular döneminde dini ilimler yanında müspet bilimlerin de öğretildiği bir fakülte olarak kullanılmış; gökyüzünün, güneşin, ayın ve yıldızların hareketlerini inceleyen bir gözlemevi olarak yıllar boyu ayakta kaldı. Cacabey Medresesinin bir başka önemli sırrı ise giriş kapısında bulunan eksen eğikliği ve ekvator çizgisi işlemeleridir. Bugün cami olarak kullanılan medresenin, dış köşelerine yerleştirilmiş kıvrımlı köşe sütunları ilgi çekicidir. Binanın batı, kuzeydoğu ve kuzeybatı köşelerinde, duvara bitişik, alt tarafları değişik işlemeli füze biçiminde birer tane olmak üzere üst kısmı konik külahlı üç tane kule vardır. Medreseden ayrı yapılmış olan minare erken dönem örneklerden birisidir. Minarede uygulanan üç farklı tuğla örgü sistemi Anadolu'da tek örnektir. Günümüzde cami olarak hizmet veren medresenin kubbesi açık ve altında su kuyusu vardır. Bu kuyuya eşlik eden yıldızlar tetkik edilirdi. Döneminde 'astronomi yüksekokulu' olarak hizmet veren medrese, dünyada gayesine uygun gözlemevi olarak yapılan ilk yapıttır. Yağıbasan medresesi, Danişmentliler'den Nizamettin Yağıbasan'ın Tokat ve Niksar'da yaptırdığı iki medreseden biridir. Tokat'taki Yağıbasan medresesi ''Çukur medrese'' olarak anılır. 1152'de yaptırılan bu medrese, kapalı avlulu Anadolu medreselerinin ilk örneklerinden biri olması açısından önemlidir. Kazanılan bir zaferin peşinden doğduğu için babası tarafından, 'Düşman Basan' anlamına gelen Yağıbasan ismi verildi. Bir bölümü Niksar kalesi'nin duvarlarına yaslanan medresenin Doğu ve Kuzey'inde iki eyvan, Batı'sında beşik tonozlu küçük mekânlar vardır. Her iki medrese de yalın, süslemesiz örneklerdir. En önemli özelliği Anadolu'nun ilk medreselerinden biri olmasıdır. Anadolu Selçuklu döneminden kalma tarihi eserlerden biri olan Gök Medrese, mimarisiyle dikkat çeken eserler arasında yer almaktadır. Bu eser 1271 yılında Sultan IV. Kılıçarslan'ın oğlu III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde baş vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından Konyalı Kaluyan el-Konevi'ye yaptırıldı. Sâhibiye Medresesi diye de bilinen yapı, fîrûze renkli çinilerinden dolayı ''Gök Medrese'' adıyla tanınmaktadır. Medresenin en gösterişli bölümü, üzerindeki süslemelerle Selçuklu kapıları arasında önemli bir yere sahip olan taç kapıdır. Yayvan kemerli kapı açıklığının iki yanındaki nişler taç kapının birer küçük benzeri şeklinde yapıldı. Cephe süslemesinde palmetler, lotuslar ve birbirini kesen geometrik kompozisyonlar yer alır; ayrıca hayat ağacı, nar, şahin, kuş ve hayvan başı gibi figürler göze çarpar. Taç kapının üstünde de firuze üzerine mor harflerle 'Ali' ismi yazılmış çini bir mühüre rastlanmaktadır. Süslemeleri içinde bazı arabesk motifler de görülen Gökmedrese, gerek mimarisi gerekse tezyinatı ile Anadolu Selçuklu sanatının en ilgi çekici örneklerinden biridir. Selçuklu mimarisinin bütün karakteristik özelliklerini bünyesinde taşımaktadır. Giriş bölümünün medrese olarak kullanılmasından ve bitişiğinde yer alan türbenin mor firuze rengi çini ve sırlı tuğlalarla süslenmiş olmasından dolayı bu adla anılan yapıya ''Torumtay Camii''de denilmektedir. Yapıldığı tarihten itibaren dini ilimlerin tahsil edildiği medrese olarak hizmet verdiği bilinen bina, 1926 yılında müzeye dönüştürüldü.

Selçuklu medreseleri hakkında 10 bilgi

MODERN ÖĞRETİME İLHAM VERDİLER