Selçuklu'nun başkenti Konya'nın ilk medresesi: İplikçi Camii

Anadolu Selçuklu medeniyetine başkentlik yapan Konya'daki tarihi cami, medrese, külliye, han, hamam ve medreseler geçmişe ışık tutmakta. Alaaddin Camisi başta olmak üzere şehrin muhtelif yerlerinde toplam 72 tarihi cami, han, hamam, medrese, külliye ve türbe, geçmişi aydınlatıyor. (x) Anadolu'yu İslam yurdu yapan 7 beylik Konya Anadolu'da hüküm süren devletler için her daim ilim ve kültür merkeziydi. İlim merkezinin ilk yuvası İplikçi Medresesi'nin tarihimiz açısından önemi büyüktü. 📌İplikçi Camii'nin kıble tarafında yakın sayılabilecek bir tarihte ortadan kalkmış olan İplikçi Medresesi, cami ile birlikte anılan bir yapıydı. (x) İplikçi Camii'ye nasıl gidilir? 📌Selçuklu medreselerinin bazıları Osmanlı devrine intikal etmeden yıkılıp yok olmuşlardı. Bazıları ise Osmanlılar zamanına ulaşmış, bu devirde hizmet yapmış fakat zamanımıza ulaşamamıştı. Bunlardan biri de günümüzde İplikçi Camii bitişiğinde bulunan Anadolu Selçuklusu'nun ilk medresesiydi. 📌Büyük ölçüde yıkılmış olan medrese Şemseddin Altun Aba İplikçi Camii'nin güneyine bitişik yapılmıştı. (x) Selçuklu medreseleri hakkında 10 bilgi Kısaca tarihi 📌Alâeddin tepesinin doğusundaki Kürkçü mahallesinde yer alan ve 'Ebülfazl Mescidi' adıyla da bilinen İplikçi Camii'nin ilk inşa tarihi 13. yüzyıl olarak bilinmektedir. Pek çok kez farklı isimlerle zikredildi. Yapı önceleri ilk inşa eden Ebülfazl daha sonrasında Ahmed Bey Camii olarak anıldı. Caminin bitişiğinde yer alan Altun Baba Medresesi ve yakınında da İplikçiler Çarşısı'nın bulunması neticesinde her iki yapı da önce İplikçiler, ardından İplikçi adıyla meşhur oldu. Hacı Ebu Bekir tarafından 1332'de genişletilip, yenilenen İplikçi Cami ve medreseyi ilk olarak II. Kılıçaslan döneminde Vezir Şemseddin Altunba yaptırdı. Caminin kapısının üstündeki kitabede de yer almaktaydı. 📌1200 yıllarında II. Rükneddin Süleyman Şah, sipehsalarlarından Şemseddin Altun Aba tarafından yaptırılan medrese, vakfiyesinde görüleceği üzere mütevelli olarak 'İplikçi oğlu'nun tayin edilmesinden dolayı, İplikçi Medresesi olarak şöhret yapmıştı. 📌Bazı araştırmacılar caminin medreseden kısa bir süre sonra medresenin bânisi olan Altun-aba tarafından yapıldığı görüşünü de benimsemektedir. 📌Bir yangın sonucunda harap olan yapının 1584 yılından önce tüccar Hacı Emrullah tarafından tekrar tamir ettirildiği bilinmektedir. (x) Selçuklu döneminden miras kalan 3 şifahane İplikçi aslında bir külliye olarak inşa edildi. Külliyenin içerisinde de cami ve bitişiğinde bir medrese bulunuyordu. Günümüzde medrese nerededir? 📌Caminin medrese ile olan ilişkisi biraz karışıktı. Medresenin ortaya çıkması çok eski bir tarihe dayanmaz. 1939 yılında caminin onarımı sırasında yapılan temizlikte başka bir yapının da varlığı ortaya çıktı. Günümüzde mevcut olmayan medrese camiye duvardan bitişikti. 📌İplikçi Medresesi'ne 1907 yılına kadar müderris tayini yapıldığı Şer'iyye Sicil kayıtlarıyla sabittir. Fakat ne zamana kadar tedrisata devam ettiği bilinmiyor. Medrese, 3 Mart 1924'te tekkeleri kapatan kanunun yürürlüğe girmesinden sonra tamamen kapatılmıştır. 📌İplikçi Medresesi'nden günümüze sadece küçük bir kümbet ulaşmıştır. Medreseye dair bir hikaye… 📌Sultanü'l-ulema Bahaeddin Veled, Konya'yı geldiği zaman Konya'da Selçuklu Sultanının sarayında misafir olmayı reddedip Altun-Aba Medresesi'ne inmişti. Âriflerin Menkıbeleri'nde Ahmed Eflâkî bu olayı şu şekilde aktarır: 'Sultan'ın niyeti Sultanü'l-ulemayı kendi sarayında ağırlamak ve onu orada misafir etmekti. Baha Veled kabul etmedi, bize medrese durmak yaraşır diyerek Altun Aba Medresesi'ne indi.' Medreseye dair ilgi çekici detaylar 📌Medrese 38 öğrenci okuyordu. 📌Vakfiyesine göre burada okuyan öğrencilerin Hanefi ve Şafii mezhebinden olduğu düşünülmektedir. 📌Medrese eğitim beş yıldır, beş yıldan sonra başarısız görülen öğrenciler medresen atılmaktadır. 📌Öğrencilerin kitap ödünç alabildiği bir kütüphanesi mevcuttur. Öğrencilerin kitap ödünç almasındaki yöntemler günümüzdeki gibi işlemektedir. (x) Anadolu'ya Selçuklu'dan miras 5 medrese 📌Özel günlerde medrese tarafından öğrencilere yemek ve tatlı ikramlarında bulunulmuştur. 📌Kandil gibi mübarek gün gecelerde medrese mumlarla aydınlatılmıştır. 📌Medresede çalışan görevlilerin maaşları belli bir kurala göre bağlanmıştır. Öğrencilere de ödenen küçük miktarda para mevcuttur. 📌Medresenin vakıf gelirleri arasında Konya çevresinde bulunan arazi, köy, han ve dükkanlar bulunur. İplikçi Camiinin güney bitişiğinde yer olan Altun-Aba Medresesi, ortasında büyük bir kubbesi bulunan kapalı medrese tipinde idi. 📌Medresenin yanında bulunan caminin ise dış görünüşü geçmişten bugüne büyük değişikliklere uğradı. 📌19. yüzyıla ait eski fotoğraflarda minarenin esaslı bir onarımdan geçtiği gözlemlenmektedir. 📌Camide Anadolu Selçuklu sanatına dair en eski örneklere de rastlanmaktadır. Barok karakterli bir mihrap bulunmaktadır. 📌Medresenin tarihimiz açısından ehemmiyeti büyüktür. 13. yüzyıla ait mihrap kalıntısının yerinde bulunması, hakkında pek çok bilgi edinmemizi sağlayan vakfiye kaydı ve Ortaçağ kaynaklarında adının geçmesi yapıyı önemli kılan özelliklerdendir. 📌Eserin bir diğer önemi de Mevlana'nın vaaz verdiği mekan olmasıdır. Ayrıca Mevlânâ ve babası bu külliyenin medresesinde ders vermişlerdir. Mevlana'nın burada vaaz verdiğini ise yine Eflaki'nin eserinden anlıyoruz: 'Seyyid Selâhaddin bir gün Konya'ya geldi, Ebülfazl Mescidi'nde cuma namazında bulundu. O gün Mevlânâ hazretleri vaaz ediyordu.' 📌Ayrıca burası Konya'da inşa edilen ilk medreseydi. Yine Eflaki, Konya'da o zamana kadar Altun-Aba Medresesi'nden başka bir medrese olmadığına da bildirir.

Selçuklu'nun başkenti Konya'nın ilk medresesi: İplikçi Camii

KONYA GEÇMİŞİNİ AYDINLATAN SELÇUKLU İZLERİ