Sultan Abdülhamid’in arşivinden Endülüs fotoğrafları

İspanya'da Endülüs Arapları tarafından Tuleytula ve İspanyolca Toledo tesmiye kılınan şehrin cenup kapısı ▶ İspanya'da İslam hakimiyetindeki bölgenin adı olan Endülüs'te Müslümanlar, yüzlerce yıldır hakimiyet kurdular. Endülüs ismi, günümüzde İspanya'da hala kullanılıyor. ▶ Almeria (Meriye), Granada (Gırnata), Jaen (Ceyyân), Cordoba (Kurtuba), Sevilla (İşbîliye), Huelva (Velbe), Malaga (Mâleka) ve Cadiz (Kadis) vilâyetlerini içine alan bölgeyi ifade ediyor. Tarihe yön veren medeniyet: Endülüs İspanya'da Cordoba (Kurtuba)'da Mala Muerte Kulesi'nin resmidir ▶ Târık bin Ziyâd komutasındaki askerlerin temelini attığı İspanya'daki Müslüman devleti Endülüs, 700 yılı aşkın süre varlığını devam ettirdi ve birçok konuda öncülük yaptı. ▶ Müslüman Arap orduları 711 yılında Tarık bin Ziyad komutasında Cebeli Tarık Boğazı'nı geçerek İspanya'ya ayak bastığında orada Vizigotlar vardı. İspanya'da Kurtuba şehrinde ezmine-i kadimeden kalmış olan bir kule ▶ Yaklaşık 5 bin kişilik ordusuyla Tarık bin Ziyad, İber Yarımadası'nın içlerine kadar ilerledi. Bu süreçte oradaki halk feodal beylerin ve kilisenin baskısı altında köleleştirilmişti. ▶ Müslümanlar, buradaki köylüleri hürriyete kavuşturunca insanlar hızlı bir şekilde İslam'ı seçmeye başladı. Böylece İslamiyet İspanya'da çok hızlı bir şekilde yayıldı ve ortaya Endülüs medeniyeti çıktı. Osmanlı'nın Endülüs'ün sürgün Müslümanlarına yardımı İspanya'da Cordoba (Kurtuba)'da mescidin dahili ve büyük ibadet mahalli ▶ Avrupa'nın en önemli kültür merkezi olan bu yerde Müslüman hükümdarlar, birbirinden ihtişamlı yapılar inşa etti. Öyle ki buradaki pek çok ilim, fikir ve icat Avrupalı gezginler ile ticaret adamlarının aracılığı ile tanındı ve Rönesans'ın ortaya çıkmasına temel oldu. Endülüs'te Granada Şehri'nde kain Elhamra Sarayı'ndaki cami-i şerifin manzara-i dahiliyesi ve mihrap mahalli ▶ Endülüs'teki eserlerde görülen sanat, her yanı saran süslemeleriyle İslam mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. İnşa edilen saray, mescit, cami gibi birçok tarihi eserde bu mimari geleneğin en karakteristik özellikleri görülür. Dünya tarihine yön veren Endülüs alimlerinin buluşları Endülüs'te Granada Şehri'nde kain Elhamra Sarayı'ndaki cami-i şerif ▶ Endülüs'teki bu sanat eserlerini oluşturmak için Müslüman ve gayrimüslim mimarlar birlikte çalıştı, Doğu ve Batı'yı birleştirerek eşsiz eserler meydana getirdi. Kurtuba Ulucami, Tlemsen Camii, Merâkeş'te Kütübiye Camii, İşbîliye Ulucamii, Fez medreseleri bunlardan bazılarıdır. Gırnata'da Endülüs Arap Emirlerinin Elhamra Sarayları'nda harem dairesi pabuçluğunun tezyinatı (daireye girmek için ayakkabıları çıkarılan mahaldir) ▶ Elhamra Sarayı ise dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilir. İslam medeniyetinin ulaştığı en üst seviyeyi temsil eden yapılardan biri olan bu yapı, Binbir Gece Masalları'ndaki gerçeküstü saraylara benzetiliyor. ▶ Dünyanın başka hiçbir yerinde Allah adını bu kadar çok zikreden sütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara sahip saray bulunmaz. Endülüslü Müslüman bilim insanları İspanya'da İşbiliye şehrinde (Sevilla) Elkasr (Alcazar) Sarayı'nın cephesindeki tezyinat ▶ Endülüs mimarisinin tesirleri, İber Yarımadası ile sınırlı kalmayıp Kuzey Afrika'ya, Doğu İslam dünyası Maşrık'a ve hatta Amerika kıtasına da ulaştı. Endülüs Arap Emirlerinin Elhamra Sarayları'nda Adalet Kulesi namıyla meşhur kısmının resmidir ▶ Grana'da şehrinin merkezinde yer alan sarayın temelleri, Endülüs Emevilerinin devamı olan Beni Ahmer Sultanlığı döneminde atıldı. Tüm şehri ayaklar altında alabilecek stratejik bir noktada konuşlandırıldı. Endülüs'ün sürgün Müslümanları: Moriskolar İspanya'da İşbiliye şehrinde Elkasr (Alcazar) Sarayı'nda taht salonu tezyinat-ı müteferriası ▶ El Hamra, önceden tespit edilmiş bir plana göre yapılmayıp çeşitli ihtiyaçlar, emirlerin şahsi zevkleri gibi çeşitli hususlar sarayın değişik biçimde gelişmesine sebep oldu. Şehirler Hristiyan işgaliyle ve katledilen Müslümanlarla doluyken bile sarayın yapımı durmadı. Gırnata'da Elhamra Sarayı'nda süfera salonunun medhali ▶ Rivayete göre, yapımı 250 yılda tamamlanan sarayın girişinde askerler, saray inşaatına girecek olanları durdurur: 'Buraya İslam'ın beş şartı bilinmeden girilmez' derlerdi. İslam'ın Avrupa'daki mührü Endülüs'ün Batı'ya 10 hediyesi Gırnata'da Endülüs Arap Emirlerinin Elhamra Sarayları'nda Arslanlar Galerisi namıyla maruf ve kesretli sütunlar altındaki dairedir ▶ Saraya giren konuklar, güneşin geliş açısına göre hazırlanan sultan makamında, hükümdarı hemen göremezdi. Arkadaki güneş gözlerini kamaştırmasından dolayı, sultan sadece bir siluet olarak görüyordu. ▶ Gelen konuğun gözleri güneş ışığına alışmaya başladıktan sonra, yavaş yavaş sultanı görmeye başlardı. Endülüs gezi rehberi Endülüs'te Kurtuba Şehri'nde kain Abdurrahman El-emevi nam hükümdarın bina-kerdesi olan meşhur Camiül-Emevi'nin manzara-i dahilisi ▶ Dünyanın yedi harikasından biri olarak nitelendirilen El Hamra Sarayı'nın arkasında Cennetül Arif (Cennet Bahçesi) var. Bu bahçe yapıldığı zamanlarda dünyanın dört bir tarafından renkli olan ne varsa buraya gönderilirdi. İspanya'da Gırnata şehrinde Endülüs Arapları zamanından kalmış olan Elhamra Sarayı'nın mescidi ▶ El Hamra, birbirine bağlı sayısız odalardan, geniş avlulardan oluşur. Fakat El Hamra'yı benzersiz kılan mimarideki kusursuz ahenktir. Endülüs'ün incisi: El Hamra Sarayı İspanya'da Endülüs Arapları zamanından kalan sarayın iç kapısı ▶ Sayısız yapıların hepsi, uyum içerisindedir. İslam medeniyetinin ulaştığı en üst seviyeyi temsil eden yapılardan biri olan El Hamra, dünyada insan eliyle yapılmış en büyük eserlerden biridir. Gırnata'da Elhamra Sarayı'nda Endülüs Melikesi Dairesi ▶ Sarayın sütunlarına maun ağacı karıştırıldı. Böylece deprem esnasında sarayın sütunlarının esnemesi bu şekilde sağlandı. Sarayın avlusunda yer alan 12 aslan figürü bir rivayete göre 12 imamı, diğer bir rivayete göre ise 12 burcu temsil eder. İspanya'da Gırnata şehrinde Şam Kapısı nam kapının manzarası ▶ Yahya Kemal Beyatlı İspanya'da elçilik yaptığı dönemlerde 1929'da El Hamra ile kaleme aldığı yazısında şunu demiştir. 'Dünyanın hiçbir yerinde Allah adını bu kadar çok zikreden sütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara sahip başka bir saray bulmak mümkün değildir.' Endülüs'deki İslam eserleri Gırnata'da Elhamra Sarayı mescidindeki hutut-ı nefise ▶ Endülüs, bilime sağladığı büyük katkının yanında, eşsiz mimari eserleriyle her zaman odak noktası oldu. Tanıma ve tespit amacıyla fotoğrafı kullanan II. Abdülhamid de arşivinde dünya tarihini etkileyen bu uygarlığa ait fotoğraflara yer verdi. ▶ Sultan Abdülhamid'in Yıldız Fotoğraf Koleksiyonu 19. yüzyılın en büyük görsel arşiviydi ve dünyanın her yerinden fotoğraflar bulunuyordu. Abdülhamid Han, bu fotoğraf koleksiyonuyla Osmanlı Devleti'nin büyük sınırları içerisinde ortaya çıkacak mukadderatı da düşünerek o günkü devletin durumunu kayıt altına aldı. Endülüs'e Ağıt Elhamra Sarayı mescidinin asar-ı nadire-i arabiyeden madud kandili ▶ Fotoğraf koleksiyonunda, 918 albüm ve 36 bin 585 fotoğraf yer alıyor. Bu kareler kültürel mirasın korunmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına olanak sağlıyor. Sadece Osmanlı İmparatorluğu'nu değil, dünyanın çok uzak ülkelerini içine alan geniş bir yelpazeye sahip olan fotoğraf koleksiyonunda, dönemin en büyük fotoğraf ustaları veya fotoğrafhaneleri olarak yaklaşık 263 imza bulunuyor. Gırnata'da Endülüs Arap Emirlerinin Elhamra Sarayları'nda Arslanlar Kapısında birinci avlunun resmidir ▶ Arşivde yer alan fotoğrafların bir kısmı Amerika, Avrupa ile başta Japonya olmak üzere bazı Uzak Doğu ülkelerindeki şehir ve tabiat güzelliklerini, sarayları, fabrikaları, gemi, silah ve çeşitli sanayi ürünlerini, din ve devlet büyüklerini, müze ve sanat eserlerini konu alıyor. ▶ İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi'nde muhafaza ettiği ve '19. yüzyılın en büyük görsel arşivi' olarak tanımlanan Sultan II. Abdülhamid Han'ın Yıldız Fotoğraf Koleksiyonu'nu dijital ortamda araştırmacıların kullanımına sundu.