Sultan Abdülhamid'in Şeyhülislam olarak görevlendirdiği Abdullah Quilliam kimdir?

İsmini Abdullah Quilliam olarak değiştiren William Henry Quilliam, 1856 yılında İngiltere'nin Liverpool şehrinde doğdu. 19. yüzyılda din değiştirerek Müslüman oldu. İngiltere'de ilk İslam merkezini ve camisini kurdu. Çocukluğu Isle of Man'de geçti. Liverpool Enstitüsü'nde eğitimini tamamlamasının ardından 1878'de avukatlık yapmaya başlayan Quilliam, fakirlerin avukatı olarak tanındı. Çeşitli sebeplerle Kuzey Afrika'ya yaptığı seyahatlerde İslâm dinini tanıma fırsatı buldu. Quilliam titiz araştırmalar sonucunda 1887'de Müslüman olarak Abdullah adını aldı. Aynı yıl Liverpool İslâm Cemiyeti'ni kurarak tebliğ faaliyetlerine başladı. Abdullah Quilliam, Evini cami haline getirdi. Brougham Terrace'a taşındıktan sonra satın aldığı komşu binalarla birlikte burasını cami, kütüphane, müze, yatılı ve gündüzlü okullardan oluşan küçük bir külliyeye çevirdi. İngiltere'deki ilk caminin ve İslami merkezin kurucusu olarak bilinir. Müslüman olduktan sonra İngiltere'de İslam'ın ilerlemesinde etkili olmuştur. Onun yazıları ve yaptığı yardımlar vesilesiyle birçok İngiliz Müslüman olmuş; başta ailesi annesi, eşi ve oğulları İslam dinini seçerken birçok İngiliz aydınını da etkilemeyi başarmıştır. Müslüman olduktan sonra İslam'ın İngiltere'de yükselmesini sağlayan, ülkedeki ilk camiyi inşa eden, Sultan 2. Abdülhamid'in Britanya ve adalarından sorumlu Şeyhülislam olarak görevlendirdiği Şeyh Abdullah Quilliam, yaptıklarıyla İngiliz Müslümanları için örnek olmaya devam ediyor. Quilliam, hak mücadelesindeki çabalarından dolayı dönemin gazetelerinden Liverpool Courier tarafından Liverpool'un 'gayri resmi başsavcısı' olarak nitelendi. Abdullah Quilliam, gayrimüslim çocukları için Medina House adıyla kurduğu yetimhanede, çizim ve teknik ressamlık, kimya, elektrik, fotoğraf ve fotometri, resim, stenografi alanlarında dersler verildi; Arapça, Fransızca, Farsça ve Urduca öğretiminin yanı sıra, sanatsal ve bilimsel etkinlikler de gerçekleştirildi. Ayrıca cuma namazları da burada kılındı, bizzat Quilliam yönetiminde nikâh ve cenaze merasimleri yapıldı. 1887'deki Fas ziyareti, Quilliam'ın hayatının dönüm noktası ve İngiltere'de bir dönemin başlangıcı oldu. Ziyaretin ardından 31 yaşında Müslüman olan ve Abdullah adını alan Quilliam, zaman kaybetmeden Liverpool'da İslam'ı yaymaya başladı. İslamiyet'i sadece kendisinin değil aynı zamanda toplumların da kurtuluşu olarak gören Quilliam, Müslüman olmasından sadece aylar sonra ülkenin ilk camisi 'Liverpool İslam Merkezi'ni kurdu. Aynı zamanda medrese olarak da işlev gören merkez, o dönem sadece bir boşluğu doldurmakla kalmadı aynı zamanda İslam'ın, kendi topraklarında İngilizlere doğrudan ulaştığı bir yer haline geldi. Quilliam, yaptığı çalışmalarla Viktorya döneminde aralarında yazarların ve soyluların da bulunduğu 600'e yakın İngiliz'in İslam'a geçmesine vesile oldu. Ay yıldızla süslenen Liverpool İslam Merkezi, bu kişilerin şehadetleriyle uzun süre yankılandı. Çalışmalarını yazılı alana da taşıyan ve herkese ulaşmayı amaçlayan Quilliam, İngiltere'de İslam'ın daha iyi anlaşılması amacıyla Faith of Islam (İslam İnancı) adıyla risaleler bastırıp dağıttı. İlk baskısı 1889'da yapılan Faith of Islam, Viktorya dönemi İngilizlerinin İslam'ı tercih etmesinde de etkili oldu. Malezya ve Hindistan Müslümanlarının desteğiyle, haftalık ve aylık olarak yayımlamaya başladığı sekiz sayfalık The Crescent ve otuz iki sayfalık The Islamic World gazetelerini (1893) Avustralya, Yeni Zelanda ve Yeni Güney Galler (Avustralya) gibi ülkelere gönderip düşüncelerini yaymaya çalıştı. İngiltere'de İslam'ı yayma konusunda gösterdiği çabaları takdir edilen ve ünü İstanbul'a kadar ulaşan Quilliam, 1891'de Osmanlı Sultanı 2. Abdülhamid tarafından İstanbul'a davet edildi. Yıldız Sarayı'nda üst düzeyde ağırlandı ve Mecîdî nişanı ile taltif (ödüllendirme) edildi. 1894'te II. Abdülhamid tarafından kendisine 'Britanya adaları şeyhülislâmı' unvanı verildi. Sultan 2. Abdülhamid adına 1894 yılında Lagos'ta bir caminin açılışını yapan Quilliam, dekorasyonunu halife adına üstlendi.👇 Sierra Leone'de 1824'de doğan ve Nijerya'nın Lagos kentine göç eden hayırsever iş adamı Muhammed Shitta, 1894'de inşa ettirdiği Shitta Bey Camisi'nin açılışına Sultan II. Abdulhamid Han'ı özel olarak davet eder. Abdülhamid kendisi davete icabet edemese de açılışa özel temsilcisi olarak 1777 yılında kurulan Liverpool İslam Cemiyeti'nin o dönemdeki başkanı Abdullah Quilliam'ı gönderir. Bunun yanı sıra Muhammed Shitta'ya görev sancağı, kılıç, mecidiye nişanı ve bununla ilgili beratı takdim ettirir ve Batı Afrikalı Müslümanlara açık desteğini de iletir. SULTAN ABDÜLHAMİD'İN EMANETİ: SHİTTA BEY CAMİİ HAKKINDA BİLGİLERİ OKUMAK İÇİN TIKLAYIN Sultan Abdülhamid, İngiliz ajanlarının Arap milliyetçiliğini yaymak, halifeliğin Arapların hakkı olduğu iddiasıyla Mısır hidivini halife yapmak konusundaki gayretlerine Panislamizm (ümmetçilik) politikası ile karşı koymaya çalışmıştı. Halifelik sıfatını Osmanlı padişahları arasında en çok kullanan o oldu. Bu sıfatın verdiği güçle, Güney Afrika ve Japonya gibi uzak ülkelere din alimleri göndererek İslamiyet'in oralarda da yayılması için çalıştı. Şam'dan Mekke'ye kadar uzanan Hicaz demir yolunu inşa ettirdi. Quilliam da Panislamizm fikrini benimsedi ve Müslümanların Osmanlı sultanına biat etmesiyle İslâm birliğinin gerçekleşeceğine inandı. Kendisi, halifeye bağlı samimi bir Müslüman olduğunu beyan etmekle birlikte İngiltere'nin Sudan'a yönelik planladığı askeri hareketa karşı bir fetva yayımladı. Quilliam, 1896'da, 'alim' sıfatıyla yayımladığı ilk fetvasında, Mısırlı Müslümanların İngilizlerin safında, Sudanlı Müslümanlara karşı savaşmasının haram olduğunu bildirdi. Bu fetvası tepki çeken ve kendisi ile yakınlarına yapılan saldırılardan sonra çalışmalarını durduran Quilliam, 1908'de İngiltere'den ayrıldı. 6 yıl sonra yeniden İngiltere'ye dönen Quilliam, eski arkadaşı Haroun Mustapha Leon'un adıyla yaşamını sürdürdü. 28 Nisan 1932'de hayatını kaybeden Quilliam, Londra yakınlarında Woking'deki Brookwood mezarlığında defnedildi. Hayatının 45 yılını İslam'a adayan ve bunun için baskı gören, saldırıya uğrayan Şeyh Abdullah Quilliam, yaptıklarıyla bir döneme adını yazdırmakla kalmadı, aynı zamanda sonraki nesiller için hem bir örnek hem de bir gurur kaynadığı oldu. Ölümünün ardından geçen 88 yıla rağmen ismi yaşatılan Quilliam hakkında yüzlerce çalışma yapıldı. 1897 yılında Sultan 2. Abdulhamid tarafından Şeyhülislamlık görevini onaylayan gümüş kesimli bir mühür verilen Quilliam'ın görevleri dikkate alındığında, İngiltere'de tam yetkili bir Osmanlı lideri olarak tanımlanabileceğini söylemek mümkün. Şeyh, 1904 yılında Balkanlardaki Hristiyan ayaklanmalarını incelemek için Sultan Abdülhamid tarafından Balkanlar'da görevlendirildi. Abdullah Quilliam, Doğu Avrupa'da Osmanlı çıkarlarını savunmak için her fırsatı değerlendirdi. İngiltere'de İslam'ın desteklenmesinin ve yayılmasının İngiliz Müslümanların eliyle mümkün olacağını belirten Quilliam, İslam'ı yabancıların dini olarak görmedi. Dini etnik kökenle ilişkilendirmedi. Viktorya dönemi İngiltere'sinde İslam'ı inşa etmek için çabaladı. Quilliam'ın hikayesi günümüzde de İngiliz Müslümanlar için örnek olmaya devam ediyor.