Sultan II. Abdülhamid dönemine ayna tutan 3 fotoğrafçı

Osmanlı Dönemi'nin en önemli fotoğrafçılarından olan Vasilaki (Basile) Kargopulo 1826 yılında dünyaya geldi. Rum kökenli sanatçının bilinen ilk fotoğrafhanesi, 1850 yılında, Beyoğlu'nda, 311 numaralı yerde açtığı stüdyodur. Kargopulo 29 yıl sonra, 1879 yılında Tünel Meydanı'nda 4 numaralı yere taşınır. Sarayla ilişki kurmayı başaran sanatçı, Abdülaziz'in portresini çeker, şehzadeliği döneminde V. Murad'a fotoğraf dersleri verir. 1879 senesinde ise II. Abdülhamid tarafından 'Sultan Fotoğrafçısı' unvanına layık görüldü. Portre fotoğrafçılığının yanı sıra mimari eserlerin ve doğal güzelliklerin de fotoğraflarını çeken sanatçı, 1883'te Beyoğlu 214 numarada bir şube açtı. Ayrıca Edirne'nin de bilinen en eski fotoğrafhanesi Kargopulo'ya aittir. Osmanlı Hanedanı ve Devlet Adamları serisi, Kargopulo'nun en önemli çalışmalarından biridir. Bir diğeri ise Sultan II. Abdülhamid'in emriyle hazırlanan ve sabıka kaydı haline getirilmesi düşünülen, mahkûmların portreleridir. Ayrıca, turistlere satmak için kıyafetler ve meslekler dizisi hazırladı. İstanbul manzaralarının ve mimari eserlerin de fotoğraflarını çekti. Kargopulo'nun fotoğrafları çeşitli ülkelerde sergilere katılır, eserleri birçok ödüle layık görülür. İstanbul fotoğraflarından oluşan albümünün hediye edilmesi karşılığında, Karadağ Prensi Vukoviç kendisine 'Danilo' nişanı verir. İsveç ve Norveç Kralı II. Oskar çalışmalarını 'Litteris et Artibus' Bilim ve Sanat Altın Madalyası'yla ödüllendirir. Bir altın madalya da Danimarka kralı 9. Christian'dan alır. Osmanlı topraklarında, güzel sanatlar alanında verilen en büyük ödül olan 'Sanayi Madalyası'nı da 1886 yılında Sultan II. Abdülhamid'den alacaktır. Kargopulo, başarılı çalışmalarının en üst noktasında 22 Mart 1886 tarihinde hayatını kaybeder. Ölümünün ardından, oğlu Konstantin Kargopulo saray fotoğrafçılığına getirilir. O da 1889 yılına kadar bu göreve devam eder. Pascal Sebah, çalışmalarıyla ve stüdyosuyla Osmanlı Dönemine damgasını vurmuş bir fotoğrafçıdır. Suriyeli Katolik-Melkit bir ailenin oğlu olarak 1823 yılında dünyaya geldi. 1857 yılında açtığı ilk stüdyosu, Beyoğlu Tomtom Sokağı'nda, 10 numaradaydı. Buraya El Shark (Eş-Şark: Doğu) olarak Arapça bir isim vermişti. Pascal Sebah, 1860'ların başında Beyoğlu 232 numaralı yerde, Fransız Elçiliği karşısında bir şube açtı. İlk stüdyo ise baskıların yapıldığı ve negatiflerin biriktirildiği bir atölye olarak kullanılıyordu. 1860'larda bir şube de Jardin de Fleurs'da (günümüzde Çiçek Pasajı'nın bulunduğu yer) açtı. Ancak bu şube 1870'deki büyük Beyoğlu yangınında tamamen yok oldu. 232 numaralı şubeyi ise 1866 yılında fotoğrafçı Tancrede Dumas'ya devretti. İki yıl sonra Beyoğlu 439 numaraya taşındı. Tomtom Sokağı'ndaki yerde ise çalışmalarını sürdürdü, çok önemli fototip baskı çalışmalarını burada yaptı. İlk dönemlerinde büyük kardeş Kosmi Sebah'la birlikte çalışan Sebah, bunu fotoğraf kartlarının arkasında da belirtirdi. Kosmi Sebah ise 1875 yılında Beyoğlu'nda kendi adına bir stüdyo açtı. Fotoğraftaki teknik ve kimyasal gelişmeler sayesinde, fotoğrafın ucuzlayıp halka doğru yayılmasından Pascal Sebah da faydalandı. 1854 yılında, Andre Adolphe Eugene Disderi adlı bir Fransız, Carte-de-visite yönteminin patentini aldı. Çok objektifli bir kamera kullanarak, tek levha üzerine düşürülen birden fazla küçük görüntünün maliyeti düşürmesi esasına dayanan bir makineydi bu. Bu buluş fotoğrafa olan talebi artırdı. Bu bütün stüdyoların iş yapması demekti. Aynı zamanda da yeni stüdyoların açılması, yani rekabetin de artması anlamına gelmekteydi. Sebah, yoğun şekilde çalışmalarına devam etti. 1875 yılında Catalogue des Vues d'Egypte, Nubie, Athenes, Constantinople et Brousse adıyla bir katalog çıkardı. İçinde 400 fotoğraf ve 6 panorama vardı. Kahire'de Mısır Konsolosluğu bitişiğinde bir şubesi bulunan Pascal Sebah'ın hazırladığı bu katalogda Mısır, İstanbul, Bursa ve Atina'ya ait manzaralar ve mimari eserler, kıyafet ve halk tipleri ve stereograf görüntüler de vardı. 1870 yılında uluslararası ilk ödülünü Societe Française de Photographie'den alır. Buradan aldığı bronz madalyayı hemen fotoğraf kartlarının arkasında belirtir. Pascal Sebah'ın hazırladığı Les Costumes Popularies de la Turkie en 1873 adlı kitabı, fotoğraf çalışmaları içinde ayrı bir yere sahiptir. Bu kitapta, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan halklara ait olan ve 1873 Viyana Sergisi'nde yer alacak kıyafetlerin fotoğrafları vardır. Daha sonra bu fotoğraflar kitap olarak 600 adet basılır. Bu sergiyle ilgili alacağı haklı övgülerin yanı sıra, yine bu sergiye gönderdiği Mısır ve İstanbul fotoğraflarıyla Bronz Madalya kazandı. Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer saygın yayını L'Architecture Ottomane (Usul-i Mimari-i Osmanî) adlı eserdeki fotoğraflar da aynı yıl Pascal Sebah tarafından çekilmiştir. Sebah, uluslararası sergilere katılarak aldığı birçok madalyayı ve Sultan Abdülaziz tarafından verilen 3. derece Osmanî Nişanı gibi ödüllerin tamamını fotoğraf kartlarının arkasında belirtir. 1881 yılında sanatçının Tomtom Sokağı'ndaki atölyenin yanması sonucu, yıllarca oluşturduğu negatifler ve tüm fotoğraf malzemeleri yok olur. Bu ikinci büyük darbe, atölyede çalışan ve yıllarca bilgisini ve emeğini aktarmış olan, en büyük destekçisi Antonie Laroche'u da işsiz bırakır. Sanatçı Kahire'ye giderek fotoğrafçı Heyman ile ortak bir stüdyo çalıştırır. Pascal Sebah bu talihsiz olaydan beş yıl sonra 63 yaşında yaşama veda eder. Ölümünün ardından eşi Roza Zarfcıyan, çocuklarının yaşanın küçüklüğü nedeniyle, Polycarpe Joaillier'i işletmeye ortak alarak, firmanın ismini Sebah Et Joaillier olarak değiştirir. Bu ortaklıktan sonra firma başarılı bir tırmanışa geçerek, ödüller alır. 1899 yılında Abdullah Biraderlerin stüdyosunu satın alırlar. Ancak 1904 yılında Polycarpe Joaillier'in ölümü işletmeyi zor durumda bırakır. Pascal Sebah'ın oğlu Jan Sebah ve Gustave Joaillier, beş altı yıl daha stüdyoyu çalıştırırlar. Ancak Abdullah Biraderler'den alınan stüdyoyu ve Kahire şubesini kapatırlar. Gustave Joaillier, beş altı yıl daha stüdyoyu çalıştırırlar. Ancak Abdullah Biraderler'den alınan stüdyoyu ve Kahire şubesini kapatırlar. Gustave Joaillier'in bir müddet sonra ortaklıktan ayrılarak Paris'e yerleşmesi üzerine aile dostları olan ressam Agop İskender'le bir ortaklık sağlanır. 1934 yılına kadar sürecek olan bu ortaklık, bu tarihte ikilinin stüdyoyu Agop İskender'in oğlu Bedros İskender ve ortağı İsmail İnsel'e devretmelerine kadar sürer. Stüdoyonun ismi Foto Sabah'a dönüşerek 1950'lerin başına kadar çalışmalarını sürdürür. Ermeni asıllı Viçen Abdullah, yurtiçinde olduğu kadar, yurtdışında da ünlenmiş, fotoğrafçılık tarihimizin kilometre taşlarından biri olan Abdullah Biraderler stüdyosunun kurucusudur. Sonradan Müslümanlığı seçen Viçen'in kurmuş olduğu bu stüdyo hakkında, çıkan yazıların büyük bölümünde, Viçen adı özellikle geri plana itilmiştir. Bunun sebebinin sanatçının cemaati tarafından dışlanması olduğu belirtilir. Viçen Abdullah fotoğrafçılığa, Alman kimyager Rabah'ın Beyoğlu 274 numarada bulunan stüdyosunda başlar. Fildişi üzerine minyatür boyamada oldukça usta olan Viçen, dagureotiplerin benzer şekilde boyanıyor olmasıyla kendisine avantaj sağlar. 1858'de Rabah'ın Almanya'ya dönmesi üzerine stüdyoyu kendisi devralır. İlk dönem ilanlarında ve firma etiketlerinde Viçen Abdullah ve Kardeşleri ibaresini kullanırlar. Aslında beş erkek üç kız olmak üzere sekiz kardeş olan Viçen (1820-1902), sadece Hovsep (1830-1908) ve Kovork'la (1839-1918) ortaklık kurar. Kardeşlerden diğeri olan Cosmi Abdullah ise 1870'de kendi adına Beyazıt'ta, Kökçülerbaşı'nda bir stüdyo işletti. Dokuz yıl sonra bu stüdyoyu Nicolas Andreomeno'ya devretti. Çalışmalarına, Tarlabaşı'nda 52 numarada 1880'lerin sonuna kadar devam etti. Stüdyonun ortaklarından Kevork Abdullah, Venedik'teki Ermeni Katolik Mıkhitarist Murad Rafaelyan Okulu'ndan mezun olduktan sonra, 1858 yılında ağabeyinin stüdyosunda çalışmaya başladı. 1861 yılından sonra firma ismi Abdullah Biraderler olarak değişti. Boyama konusunda ünü her yere yayılan Viçen Abdullah'ın asitli kâğıtlara bastığı ve suluboya ile boyadığı fotoğrafları 5 ila 10 misli fiyatlarla satılır. Kimyasal ve teknik bilgilerini artırmak için Kevork Abdullah'la gittiği Paris'te, Societe Française de Photographie ve Societe Heliographique'nin kurucularından Kont Olympie-Clemente Aquado ile görüşmeler yaparlar. İstanbul'a, fotoğraflarını çok beğenen Kont'un tavsiye mektubuyla dönerler. Abdullah Biraderler'in 1862'de kartvizit boyutunda hazırladıkları Devlet Büyükleri serisi, önemli çalışmalarındandır. Bundan bir yıl sonra ise, Sultan Abdülaziz'in isteği üzerine kendisinin fotoğrafını çekerler. Sultan sonucu çok beğenerek kendilerini 'Osmanlı Saray Fotoğrafçıları' ilan eder. Bu yüzden 1863 yılı onlar için özel bir yıl olur. Bundan sonra tüm resmi evrak ve fotoğraf kartlarının arkasında, padişah tuğrasını gururla belirtirler. Birçok önemli isim de dâhil olmak üzere, en çok talep edilen stüdyo olurlar. 1863 yılında, Sultanahmet Meydanı'nda düzenlenen, Sergi-i Umumi-i Osmanî, katıldıkları ilk sergi olur. İkinci olarak katıldıkları 1867 Paris Sergisi, onlar için çok önemli olacaktır. Fransa İmparatoru III. Napolyon'un davetlisi olarak Sultan Abdülaziz'in de ziyaret ettiği ve büyük ilgi gören bu sergide kardeşler, başta Sultan Abdülaziz olmak üzere, devlet adamları ve önemli kişilerin portreleri, kıyafet serileri, İstanbul'un panoramaları ve mimari eserlerinin yer aldığı fotoğraflarını sergilemişlerdir. Gazeteler bu olağanüstü güzellikteki fotoğrafları haber yaparlar. La Turque gazetesinde bu sergiyle ilgili yer alan haberde, Abdullah Biraderlerin çektiği İstanbul fotoğraflarının Times gazetesince onur mansiyonuna layık görüldüğü yazar. Kardeşlerin ünü, bütün Avrupa'ya yayılır. Bu sergiden döndüklerinde fotoğraf kartlarının arkasında, padişah tuğrasının yanında, III. Napolyon'un portresini gösteren bir madalya resmi de yer almaya başlar. Abdullah Biraderler'in yükselişi devam eder. Sultan Abdülaziz'in Londra'ya yapmış olduğu seyahatin anısına çıkaracağı madalyon için, Sultan'ın profilden portresini çekerler. Paris Sergisi'nden döndükten sonra stüdyolarını, Berlin ve Paris'ten getirtilen kamera, ışıklandırma aynaları ve mobilyalarla yenileyen kardeşler, birçok yabancı devlet adamını, kral, kraliçe, general, imparator ve hanedan üyelerinin fotoğraflarını çekerek aldıkları ödülleri de fotoğraf kartlarının arkasında belirtirler. Ünlü Fransız fotoğrafçı Felix Nadar 1900'de yayımlanan Ben Fotoğrafçı İken adlı kitabında Abdullah Biraderler'in fotoğraflarını överek, onlara özel bir yer ayırır. 1877 yılında ise Osmanlı-Rus Savaşı patlak vermiş, Rus ordusu kısa zamanda Yeşilköy'e kadar gelmiştir. Sultan Abdülaziz'in yerine geçen II. Abdülhamid ise Yeşilköy Anlaşması'nın ağır şartlarını imzalamıştır. Küçük kardeşlerden aşırı milliyetçi olan Kevork Abdullah, anlaşma sonrası bir müddet daha Yeşilköy'de kalacak olan Grandük Nikolai Nikolayeviç ve Rus subayların fotoğrafını çeker ve ardından generallere ziyafet verir. Bu durumu haber alan II. Abdülhamid, derhal onlardan Saray Fotoğrafçılığı unvanını geri alır. 1879 yılında bu göreve Vasilaki Kargopulo getirilir. Bu olay diğer kardeşleri de firmayı da oldukça zor bir duruma sokar. Sultan ve hanedan üyelerinin fotoğraflarını satmaları da yasaklanan Abdullah Biraderler sadece günlük portre çekimleri yaparak geçinmek zorunda kalmışlardır. 1880 yılında Bâb-ı Âli'ye gönderilen bir haber tezkeresinde, Abdullah Biraderler ibaresi taşıyan, hanedan üyelerine ait bütün fotoğrafların toplattırılması, bulunduranların ise cezalandırılması istenir. Bir yandan da artan rekabet yüzünden oldukça sıkıntılı günler yaşamaya başlarlar. 1885'te 15 yıldır üyesi oldukları Societe Française de Photographie kayıtlarından da çıkarılırlar. 1886'da oturdukları evi teminat göstererek, Osmanlı Bankası'ndan kredi alırlar. Parasal sorunlar yüzünden Kevork ve Hovsep 1886 yılında Kahire'ye yerleşerek bir stüdyo açarlar. İki kardeş Hidiv Tevfik Paşa ve eşi Emine Sultan tarafından da destek görerek orada tutunmayı başarırlar. Hovsep oraların iklimine dayanamayarak geri döner. Yerine yeğeni Abro Abdullah'ı gönderir. 1890 yılında Abdullah Biraderler'in Kahire şubesine Galler Prensi Edward tarafından gönderilen bir yazıyla Kraliyet Fotoğrafçılığı unvanı verilir. İstanbul'da kalan Viçen Abdullah, çalışmalarını sürdürür. II. Abdülhamid, yaşanan olaylardan kendisini ayrı tuttuğu için kendisine 'Serfotografi Hazret-i Şehriyarı' unvanını verir. Sarayla tekrar ilişki içine giren sanatçı, ikinci kez 'Sultan Fotoğrafçısı' olmayı başarır. İstanbul'un güzellikleri, çeşmeleri, okulları ve daha birçok fotoğraf Viçen Abdullah tarafından kaydedilir. Viçen Abdullah, 1895'te İstanbul'a gelen Sırbistan Kralı I. Alexandre'ın fotoğraflarını çekmiş, kral da kendisini Saint-Sava Nişanı'yla ödüllendirmiştir. Abdullahlar, Mısırlıoğlu Han'da bulunan şubeyi 1894 yılı sonunda kapatarak, Sirkeci'de Hamidiye Caddesi 78 numaralı yerde bir şube açarlar. Ancak burası uzun süre açık kalamadan, 1896 yılında kapanır ve bir daha işleri düzelmez. 1899 yılında Abdullah Biraderler işletmesi 1200 lira karşılığında Sebah & Joaillier firmasına satılır. Viçen Abdullah daha sonra Müslüman olarak Abdullah Şükrü adını alır. Stüdyo kapanmış olmasına rağmen, saray fotoğrafçılığı görevine bir müddet daha devam eden sanatçı, 14 Temmuz 1902'de yaşama veda etmiştir.

Sultan II. Abdülhamid dönemine ayna tutan 3 fotoğrafçı

VASİLAKİ (BASILE) KARGOPULO KİMDİR?