Sultan ünvanını ilk kullanan Türk hükümdarı: Gazneli Mahmud

◼ Sultan ünvanını kullanan ilk Türk hükümdar olan Gazneli Mahmud, 2 Kasım 971'de dünyaya geldi. Mahmud, Gazneli hükümdarı Sebük Tegin'in oğluydu. ◼ Çocukluğu hakkında detaylı bilgi bulunmayan Gazneli Mahmud, küçük yaşlardan itibaren dini eğitim gördü ve Kur'an-ı Kerim-i ezberledi. Bunun yanında kendisine iyi bir devlet adamı olması için gerekli eğitim verildi. Sebük Tegin kimdir? 977 ile 997 yılları arasında Gazne hükümdarlığı yapan Sebük Tegin, Orta Asya kökenli bir Türk'tür. Geçmişten günümüze İslam dünyasının kadim şehirleri ◼ Gazneli Mahmud, gençlik yıllarından itibaren devlet yönetiminde önemli görevler almaya başladı. Bunlardan biri de Sebük Tegin'in Saffâriler'e karşı Sistan bölgesinin kontrolünü sağlamak için Büst şehrine gittiği sırada oğlu Mahmud'u Gazne'ye vekil olarak bırakmasıydı. Saffâriler kimdir? 861 ile 1003 yılları arasında, İran'ın güneydoğusu ile Afganistan'ın güneybatısında bulunan ◼ Gazneli Mahmud genç yaşlarda katıldığı harpler ve buralarda gösterdiği başarısıyla babasının güvenini kazandı. Fakat her şey istediği gibi gitmedi. ◼ Babasıyla yaşadığı bir anlaşmazlık yüzünden Gazne Kalesi'ne hapsedildi. Neyse ki birkaç ay sonra esaretten kurtuldu ve babasının güvenini kazandı. Büyük Selçuklu Devleti nasıl kuruldu? ◼ Sâmânî Emîrî II. Nuh'un yardım istemesiyle katıldığı savaşa büyük fayda sağladı. Bu yüzden II. Nûh tarafından kendisine 'Seyfüddevle' ünvanı verildi ve Horasan ordu kumandanı olarak atandı. ◼ Babası Sebük Tegin'in ölümü üzerine kardeşi İsmail ile taht mücadelesine girdi. Bu zorlu meselenin altından kalkarak Gazneliler'in hükümdarı oldu. ◼ Bu taht mücadelesi sırasında Samaniler'den II. Nûh'un vefatıyla yerine oğlu II. Mansur tahta çıkmıştı. II. Mansur Horasan'a kendi kumandanlarından Begtüzün'ü tayin edince Mahmud, Horasan'ın kendisine iade edilmesini talep etti. ◼ Teklifin reddedilmesi üzerine Gazneli Mahmud'un Nişabur'a yürüdüğü sırada Begtüzün ve Faik, II. Mansur'un gözlerine mil çekti. Bunun öcünü almak için yapılan savaşta Gazneli Mahmud Horasan'ı alarak kardeşi Nasr'ı vali olarak atadı. II. Mansur kimdir? 997 ile 999 yıllarında hükümdarlık yapan Samanî hükümdarıdır. Horasan'ın İncileri ◼ Aldığı zaferi Abbasi Halifesi Kadir Billah'a duyurmak için Bağdat'a elçi gönderdi. Kadir Billah elçiyi kabul ederek Mahmud'un saltanatını tanıdı. Ona 'Yemînüddevle ve emînü'l-mille' ünvanını verdi. ◼ Bu ünvanı almasının ardından İslam'ı yaymak ve Hindistan mabetlerindeki servete sahip olmak maksadıyla her yıl gazaya çıkma kararı aldı. Bu esnada Karahanlılar Buhara'ya girerek Samani hanedanı soyundan olanları Özkent'e gönderdi. Kadir Billah kimdir? 947 - 1031 yılları arası yaşayan, yumuşak huylu oluşu ve yaptığı yardımlarla bilinen Abbasi halifesidir. ◼ Samani Devleti'nin ortadan kaldırılmasıyla Sultan Mahmud, her yönden bağımsız bir hükümdar oldu. Karahanlılar ile topraklarının kuzey bölgesini emniyete alan bir anlaşma yapmasının ardından Hint seferlerine başladı. On yedi tane Hint seferi düzenledi. ◼ İlk seferini Kâbil'deki Lamgan bölgesine, ikincisini Vayhand Racası Caypal'a yapan Sultan Mahmud, Hintliler'e karşı kazandığı bu zaferlerden sonra Vayhand şehrini ele geçirdikten sonra Gazne'ye döndü. Bu galibiyetinden ötürü ona 'Gazî' ünvanı verildi. ◼ Üçüncü Hint seferini, Beci Ray'a (Bacra) karşı gerçekleştiren Gazneli ordusu Bhâtiya'yı hakimiyetine alarak racalığın diğer bölgelerini de ele geçirdi. İslam sanatında değişim rüzgarı: Abbasiler ◼ Gazneli Mahmud'un Hindistan üzerine düzenlediği en mühim seferlerden biri Somnât Seferi'ydi. Sultan, Gazne'den Somnât şehrine 30.000 atlı ve yüzlerce gönüllüden meydana gelen ordusu ile yola çıktı. ◼ 8 Ocak 1026'da Somnât Kalesi'ni fethetti. Şehrin tapınağındaki büyük putu yerinden söktürerek 4 parçaya böldürdü. Parçalardan ikisini Gazne'de bulunan Ulu Cami ve sarayın kapılarının önüne koydurdu, diğerlerini ise Mekke ve Medine'ye gönderdi. Halife Kadir-Billâh, zaferinden dolayı onu 'Kehfüddevle ve'l-İslâm' ünvanına uygun gördü. Raca ne demektir? Hindistan'da prens, hükümdar, kral vb. büyük topraklara hükmeden kişilere verilen ünvandır. ◼ Ele geçirdiği bölgelerde mescidler yaptırarak İslam'ı yaymak ve öğretmek için din âlimleri görevlendirdi. Gazneli Mahmud'un Hindistan'a düzenlediği seferlerin en önemli amaçlarından biri de İslamiyet'i yaymaktı. ◼ Bilime ve sanata ilgisi olan Gazneli Mahmud, Firdevsi ve Bîrûni gibi birçok kişiyi himaye etmiştir. Döneminde yazılan birçok eser kendisine sunulmuştur. ◼ Adaletli oluşu, iyi yönetimi ve bilginlere olan saygısı ile gerek yaşadığı dönemde gerekse sonraki devirlerde şair ve yazarlar tarafından övülen bir hükümdar oldu. Fars dilinin gelişim göstererek Hindistan'da yayılması da Sultan Mahmud sayesinde gerçekleşti. Biruni hakkında bilinmeyenler ◼ Bîrûnî, Sultan Mahmud'un sarayında kaldığı dönemde 'Takkiku mâ li'l-Hind' adlı kitabını yazdı. Ölümünün ardından sultanı 'âlemin aslanı ve zamanın yegânesi' olarak nitelendirdi. ◼ Sultan Mahmud, Hint yarımadasının İslâm ülkeleri ile ticaret ve kültür etkileşimini geliştirdi. Böylece pek çok Müslüman düşünür, alim ve şair Hindistan'a yerleşerek bu topraklarda İslam dininin yayılmasına katkı sağladı.