Tarih boyunca kullandığımız alfabeler

Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. 'Abece' kelimesi, Türkçe'deki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli 'Alphabet' kelimesinden Türkçeye geçen 'alfabe' sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan 'alfa' ile 'beta'nın okunuşundan gelir. İnsanın duygu ve düşüncelerinin ifade vasıtası olan dil ancak yazıyla hayat kazanır. Bir dilin varlığına işaret eden, bir dille kültür birikiminin ortaya konulmasını sağlayan, onu koruyan ve gelecek nesillere aktaran en önemli unsur yazıdır. Harfler bir dildeki sesleri yaklaşık olarak karşılayan işaretlerdir. Sesle şekil arasında çoğunlukla ilgi yoktur; bu sebeple harfler duyularak ve görülerek öğrenilir. Milletler, dillerini yazıya dökmek ve kaydetmek için ya kendileri bir alfabe icat etmişler veya komşu dillerden birinin alfabesini alarak kendi dillerine uygulamışlardır. Bunların ilkine 'millî alfabe', ikincisine de 'adapte alfabe' denir. Aslında, karakterleri farklı da olsa resim-yazıdan doğdukları kabul edilen bütün alfabelerin birbirlerinden etkilendikleri, birinin diğerinin harflerini alıp yeniden şekillendirerek kullandığı göz önünde tutulursa orijinal alfabe olamayacağı anlaşılır. İlk alfabenin oluşumuna tesir eden yazı sistemleri Sosyoloji, alfabeyle milletlerin dinî ve içtimaî hayatı arasında birtakım ilişkiler kurmuştur. Din bir alfabenin seçiminde önemli bir faktördür. Alfabe seçiminde ikinci faktör kültür olmuştur. Milletler hangi kültürün etkisinde iseler ya isteyerek o kültürün yazısını almışlar yahut da buna mecbur bırakılmışlardır. Türkler tarih boyunca fethettikleri yerlerdeki toplumlardan birer parça alarak dillerine katkıda bulundular. Kullandığı alfabeler hem yaşadıkları yer hem de yaşam şekillerine bağlı olarak değişiklik gösterdi. Orta Asya'dan günümüze kadar farklı alfabeler kullanan Türk devletleri, kullandıkları bu alfabelerle tarihe de ayrıca önemli bir ışık tuttular. İşte Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler… Türkçe'nin yazıldığı ilk alfabedir. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler arasında en çok kullanılan olarak yer alır. Adını Orhun ya da Göktürk Yazıtlarından almıştır. Orhun'da yerleşimde bulunmuş Türkler tarafından kullanılmış ve düzenlenmiştir. Bu alfabeyi Hunlar, Göktürkler ve Türk kavimler kullanmış ve eklemelerde bulunmuşlardır. Göktürk alfabesi 38 harften meydana gelir. 8 harften oluşan Göktürk Alfabesinde 4 sesli harf bulunmaktadır. Geri kalan harfler sessiz harf statüsündedir. Bu 4 sesli harf metinler içerisinde 8 farklı sese karşılık gelebilmektedir. Sağdan sola doğru yazılır. Göktürk Alfabesi Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler arasında en çok harf sayısına sahip alfabedir. Geri kalan harfler sessiz harf statüsündedir. Bu 4 sesli harf metinler içerisinde 8 farklı sese karşılık gelebilmektedir. Sağdan sola doğru yazılır. Göktürk Alfabesi Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler arasında en çok harf sayısına sahip alfabedir. Türkler'in Göktürk alfabesinden sonra ve Arap alfabesinden önce kullanmış oldukları yazı sistemleri içinde en önemlisi Uygur alfabesidir. Kâşgarlı Mahmud da Uygur alfabesinden Türk yazısı diye söz etmektedir. Uygur alfabesi, çağdaş Türk yazı dillerinden Uygurcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Uygurca 10. yüzyıldan beri Arap alfabesi ile yazılır. 1969-1983 yılları arasında Çin hükumetinin hazırlattığı Uygur Latin alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap alfabesine dönülmüştür. Uygur alfabesi, Harf sayısı 18'dir. Bunlardan üçü ünlü, 15'i ünsüzdür. Sağdan sola doğru yazılır. Z hariç tüm harfler bitiştirilir. Bu yazının kâtiplerine yani yazıcılarına bakşı, bakşıgeri veya serbahşı adı verilir. 'Kutadgu Bilig' (15.yy), sağdan sola yazılmıştır. Kutadgu Bilig'in üç nüshasından biri olan Viyana nüshası Uygur harfleriyledir. Arap alfabesi Osmanlı İmparatorluğu dâhil, İslam dininin yayıldığı coğrafyada büyük ölçüde benimsenmiş, Latin alfabesinden sonra dünyada yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir. Tarih boyunca Türk diline uygulanan yazılar arasında en uzun sürelisi, aynı zamanda en yaygın olanıdır. Fikriyat'ta yer alan Osmanlıca derslerine ulaşmak için tıklayın. Arap elifbâsının geliştirildiği ilk alfabetik yazılar Türklerin İslamiyet'i kabulünden sonra gerçekleşen bu dönemde bu alfabe ön plana çıkmış ve yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Arap alfabesi 28 harftir ancak Türklerin kullandıkları 31 ile 36 harften meydana gelmektedir. Bu alfabe ile Türk İslam tarihinde birçok eser verilmiştir. Sağdan sola yazılır. Kullanımı zor gibi görünse de harflerin öğrenimi çok da zor ya da uğraştırıcı değildir. Kiril alfabesinin kullanımıysa daha çok Rusya'daki Türkler içindir. Otuz sekiz harftir. On biri sesli, geri kalan harfler ise sessiz harf statüsündedir. Soldan sağa doğru yazılır. Türkiye Türkçesi'nin yazımında kullanılan en son alfabe Latin alfabesidir. Ancak mevcut bilgilere göre Latin harfleri, Türkçe'nin yazımı için harf devriminden çok önce ilk defa 14. yüzyılın başlarında kullanılmıştır. Alfabe, 1925 yılında ilk olarak Azeri Türkleri tarafında kullanılmıştır. 1928 yılında ülkemizde kullanılmaya başlanmıştır. Alfabede 8 sesli harf bulunur, geri kalan ise sessiz harftir. Türkiye ve Avrupa Türkleri tarafından kullanılan bu alfabe diğer kullanılan alfabelere göre daha kolay ve öğrenilmesi daha basittir. Türkler bu 5 alfabenin yanı sıra birçok alfabeyi kullanmıştır. Latin kökenli yeni Türk alfabesi bugün Türkiye Cumhuriyeti'nden başka Kıbrıs ve Yugoslavya'da yaşayan Türkler tarafından da kullanılmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Doğu Türkistan Özerk Bölgesinde yaşayan Uygurlarla, Kazaklar ise 1970'li yıllardan itibaren otuz üç harften oluşan Latin kökenli yeni bir alfabeyi benimsemişlerdir. Bin yıllık tarihe sırt dönüşün ilanı: Harf inkılabı

Tarih boyunca kullandığımız alfabeler

Alfabe nedir?