Tarih sayfalarından milli birlik ve dayanışma örneği: Tekalif-i Milliye

Tekâlif-i Milliye Emirleri, Kurtuluş Savaşı'nın önemli dönüm noktalarından olan Sakarya Meydan Muharebesi öncesi, ordunun ihtiyacını karşılamak ve bu savaşa hazırlanmak için Mustafa Kemal'in kanunla kendisine verilen yasama yetkisini kullanarak yayınladığı 'Ulusal Yükümlülük' emirleridir. İnönü Muharebeleri, Yunan işgalcilere darbe vuran düzenli Türk ordusunun ilk başarısıydı. Yunan ordusunun Bursa'dan Eskişehir'e doğru ilk ilerleme girişimi, İsmet İnönü komutasındaki Türk askerlerinin Yunanlıları İnönü'de 10 Ocak 1921'de yenmeyi başarmasıyla önlenmişti. Fakat boş durmayan Yunan ordusu yeniden taarruza geçti ve 7 Nisan Nisan 1921'de durduruldu. Yunan ordusu her ne kadar durdurulmuş olsa da yazın cepheyi yarıp Afyonkarahisar'ı, Kütahya'yı ve önemli demiryolu kavşağı Eskişehir'i işgal etti. Eskişehir'in düşmesi Ankara hükümetince büyük bir paniğe yol açtı, meclis Ankara'yı terk edip güvenliği nedeniyle Sivas'a gitmeye hazırlandı. Yunan ordusunun Eskişehir'i işgali ve Ankara'ya doğru yürümesi, Türk ordusunun da Sakarya'nın doğusuna çekilmesi; tüm yurtta büyük bir üzüntü ve umutsuzluk yarattı. Ankara halkı ve mecliste de büyük heyecanlar uyandıran bu durum neticesinde mecliste birtakım görüşmeler yapılmaya başlandı. Mecliste yapılan görüşmelerde en dikkat çekici noktalar, ordunun sayıca azlığı, silah araç gereçlerinin yetersizliğiydi. Bununla beraber 2 Ağustos 1921'de yapılan gizli oturumda, İzmir Mebusu Mahmut Esat Bey'in şu sözleri dikkat çekiciydi: 'Ordunun ihtiyaçlarından birisi de kumandanların ifadesine nazaran yiyeceği, içeceği yok. Ordu ricat ettiği zaman kafi derecede erzakını alamamış… Birkaç nefere tesadüf ettim. Onlarla görüştüm… Biz düşmanı yenmeye geldik. Zararı yok biraz da aç dövüşürüz dediler… Yalın ayak bir nefer yanıma geldi. Heyetle ben neferin önünde yere bakmaya mecbur olduk ve sıkıldı. Burada haykırarak istemediğime utandım.' (T.B.M.M, Gizli Celse Zabıtları, c.2 s.143) Bu şartlar altında kurtuluş ümidi olarak Mustafa Kemal'in ordunun başına geçmesine, yasama, yürütme ve yargı yetkisinin tek bir elde toplanılarak maddi ve manevi tüm gücün ordunun hizmetine sunulmasına TBMM tarafından karar verildi. Mustafa Kemal, meclisin isteği üzerine Sakarya Savaşı'na hazırlanırken Ağustos 1921'de 'Başkomutan' sıfatıyla bizzat ordunun başına geçmişti. Büyük Millet Meclisi 3 aylık süreyle bütün yasama yetkilerini de Mustafa Kemal'e devretmişti. Başkomutan seçilen Mustafa Kemal, meclise teşekkür ettikten sonra 'Efendiler zavallı milletimizi esir etmek isteyen düşmanları inayet-i süphaniye ile behemehal mağlup edeceğimize dair olan emniyet ve itimadım bir dakika olsun sarsılmamıştır. Bu dakikada bu itminan-ı tammımı Heyet-i Celilenize karşı, bütün millete karşı ve bütün aleme karşı ilan ederim…' (T.B.M.M, Zabıt Ceridesi, c.12, s.19) konuşmasını yaptı. Ayrıca Mustafa Kemal, bu zorlu süreçteki birlik ve beraberliğin önemine Nutuk'ta şu şekilde yer verdi: 'Millet fertleri, yalnız düşman karşısında bulunanlar değil, köyde, evinde, tarlasında bulunan herkes silahla vuruşan savaşçı gibi kendini vazifeli sayarak bütün varlığını yalnız mücadeleye verecekti. Bütün maddi ve manevi varlığını yalnız vatan savunmasına vermekle ağır davranan ve müsamaha gösteren milletler savaş ve çarpışmayı gerçekten göze almış ve başarabileceklerine inanmış sayılmazlar.' (Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, s.382) Dış borçlanma bulma olanağı olmayan TBMM Hükümeti'nin, savaş finansmanı için iç kaynaklara başvurmaktan başka çaresi kalmamıştı. Nitekim bu süreçte vergilere zamlar yapılmış, memur maaşlarının bir ay verilmemesi kararlaştırılmış, genel maaş ücretlerinin %20 azaltılması gibi önlemler alınmış fakat tüm bunlara rağmen savaşta ihtiyaç duyulan kaynağa ulaşılamamıştı. Bütün bunlar neticesinde Mustafa Kemal, kendisine verilen yetkilere dayanarak 7-8 Ağustos 1921'de Tekâlif-i Milliye emirlerini yayımladı. 'Milli, Ulusal Yükümlülükler' anlamına gelen Tekalif-i Milliye, 10 maddelik emirlerden oluşmaktadır: 1)Her ilçede bir tane Tekâlif-i Milliye Komisyonu kurulacak. 6)Her türlü makineli aracın %40'ına el konacak. Tekalif-i Milliye emirlerine göre halktan, bedelleri sonradan ödenmek taahhüdüyle, yiyecek, giyecek, motorlu taşıt, silah ve hayvanlarının belli bir kısmının ordu için vermesi talep edildi. 'Tekalif-i Milliye emirleri Ağustos'ta yayımlanmış ve başlangıcından Kasım 1921 ayı sonuna kadar Tekalif-i Milliye Komisyoncuları tarafından toplanan besin maddeleri ve miktarları şu şekilde açıklanmıştır: Un; 586 kg, buğday; 703 kg, arpa; 556 kg, şeker; 627 kg, gazyağı; 968 kg, patates; 536 kg, mevaşi (kasaplık hayvan) 6o kg.' Bağış olarak toplanan giyecek ve eşyanın miktarı: Don; 426.609, gömlek; 452.672, mintan; 60.608, çarık; 334.934, çorap ise 363.285 adettir. Yiyecek ve giyecek maddeleri oldukça fazladır. Yapılan hesaplamalara göre 100.000 insan ve 30.000 hayvanı bir aya yakın besleyebilecek miktardadır.' (Türk İstiklal Harbi- İdari Faaliyetler, VII. cilt, s.360-369) Tekalif-i Milliye emirlerine göre halkın elindeki binek hayvanlarının ve taşıt araçlarının %20'sine el konulacaktı. 4'üncü, 5'inci Kolordulara bağlı askerlik kurullarının %20 mevcudu ile aldıklarından örnek velirse: %20'den alınan miktarla: Öküz ve manda arabası; 2.362, kağnı arabası; 14.738, öküz ve manda; 38.434, eşek; 17.522, çift atlı araba; 396, tek atlı araba; 20'dir. (Türk İstiklal Harbi- İdari Faaliyetler, VII. cilt, s.360-369) Dönemde çıkarılan gazetelerde bu emirlere uymayanların cezalandırılacağı bildirilmesinin yanında, mallarını ordunun hizmetine sunan vatandaşların verdiğini, kendi çıkarları için kullanan görevlilerin cezalandırılması ile ilgili de önlemler alınacağı kesin bir dille anlatılmış ve uygulanmıştır. Millet, yayımlanan Tekalif-i Milliye emirleriyle maddi ve manevi olarak ordusunun yanında yer aldı. Böylece Türk halkı, Tekâlif-i Milliye emirleri ile vatanı uğruna hiçbir fedakârlıktan çekinmeyeceğini kanıtladı. Nitekim Tekalif-i Milliye emirleri neticesinde Milli birlik ve beraberlik sağlanarak önemli miktarda mal ve hizmet kazanıldı. Zaten Mustafa Kemal'in bu emirleri çıkarırken dayanak noktası milletine duyduğu sonsuz güvendi. Sonuç olarak bağımsız yaşamayı kendisine düstur edinen bu millet, tarih boyunca en zor zamanlarında dahi kendi kendine yetebileceğini tüm dünyaya göstermiş oldu.

Tarih sayfalarından milli birlik ve dayanışma örneği: Tekalif-i Milliye

Tekalif-i Milliye nedir?