Tarihe tanıklık eden çınar ağaçları

◼ Dünyada yetmiş üç binden fazla ağaç türü bulunur. Bunlardan biri olan çınar ağacı, heybetli ve güçlü olmasının yanı sıra uzun yıllar canlı kalmasıyla hakimiyet sembolüdür. ◼ Bu ağacın, Türk tarihinde önemli bir karşılığı var. İlk Türk dönemlerinde var olan 'ağaç kültü' inancında çınar ağacı, hayatı temsil eder. Çınar, yapraklarını geç dökerse kışın geç geleceği, erken dökerse sert geçeceği görüşü hakimdir. Ağaç kültü nedir? Ağaç kültü, ağaçların saygı gösterilmesi gereken bir ruha sahip olduklarını içermektedir. ◼ Manas Destanı'nda da geçen çınar ağacı, 'ulu ağaç' adıyla ata yurdu temsil eder. Çınar ağacı, bedeni ve ruhu dinlendirme yeridir. Türklerde çınar, devletin simgesi olduğu gibi çocukları da temsil eder. Çünkü çocuklar, yaşanan çağın yansımalarıdır. ◼ Bir çocuk dünyaya geldiğinde onun adına bir çınar dikilir. Bu, çocuğun uzun ömürlü olması için uygulanan bir gelenektir. İlk Türk döneminde başlayan çınar ağacı kültü, Osmanlı devrinde de devam etmiştir. Manas Destanı nedir? Manas, Kırgız Türklerinin milli destanıdır. Bu anlatı, Karahitaylar ile Karahanlılar arasındaki mücadelede Kırgızların durumunu ve Manas adlı kişinin başından geçenleri içerir. Manas diyarı Kırgızistan ◼ Osmanlı döneminde çınar ağacı, gücün ve hakimiyetin sembolü olarak görülmüştür. Bilhassa Osmanlı'ya başkentlik eden şehirlerden İstanbul, Bursa ve Edirne'deki türbelerde, tarihi camilerde çınar karşımıza çıkar. ◼ Devlet-i 'Aliyye'de inşa edilen kamu yapılarının yanına, onunla birlikte yaş alması adına çınar ağacı dikilirmiş. Sonuç olarak bu ağaç, Osmanlı'da bir geleneğin doğmasına da sebep olmuştur. Osmanlı başkentleri nelerdir? Söğüt 1299 -1335, Bursa 1335 -1365, Edirne 1365 -1453,İstanbul 1453-1922 ◼ Divan şairleri, çınar ağacını Allah (CC) açılan, yalvarıp yakaran bir insan eline benzetmiştir. Bu yüzdenden figür olarak şiirlerde çokça işlenmiştir. Çınar ağacı 'huzur'unda bir temsilcisi olduğundan köy kıraathanelerinin avlusunda mutlaka bir çınar ağacı vardır. ◼ Bir rivayete göre bu ağaç, yüzyıllar boyu geniş coğrafyalara hükümranlık kuran Osmanlı'nın kurucusu Osman Gazi'nin de rüyasına girmiştir. Osman Gazi kimdir? Osman Bey, Osmanlı Beyliği ve Osmanlı Hanedanı'nın kurucusu ve beyliğin ilk padişahıdır. Yaşadığı yıllarda liderliğini yaptığı beylik, başlangıçta küçük bir Türk topluluğuyken vefatından sonraki yüzyıllarda büyük bir imparatorluğa dönüşmüştür. Destanlara konu olan ağacın hikayesi ◼ Osman Gazi, elinde Kur'an-ı Kerim ile yaslandığı yerde uyuyakalır. Osman Bey uyurken rüyasında, Şeyh Edebali'nin yanında olduğunu, Edebali'nin göğsünden bir hilal doğduğunu görür. ◼ Hilal yavaş yavaş büyür ve dolunay haline gelince Osman Gazi'nin göğsüne girer. Ardından göğsünde bir ağaç bitip büyümeye ve yükselmeye başlar, bu çınar ağacıdır... Şeyh Edebali kimdir? Şeyh Edebali, Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarında yaşamış Ahi şeyhidir. Aynı zamanda Ahi Teşkilatı'nın kurucusu, Osman Gazi'nin kayınbabası ve hocasıdır. ◼ Çınar, büyüdükçe yeşermiş ve güzelleşmiştir. Dalları dünyayı çevrelemiş ve gölgesi ile her yeri kaplamıştır. Her köşeden insan gelir bu ulu ağacın gölgesine sığınır. ◼ Sıra sıra dağlar, akan ırmaklar, yeşil vadiler görünür. Yükselen ezan sesleriyle kuş cıvıltıları bir ahenk içinde birbirine karışır. Bir rüzgar eser ve Osman Bey kendini İstanbul'da bulur. Burası bir elmas yüzük gibidir, tam bu yüzüğü parmağına geçirmeye karar verdiğinde birden uyanıverir. Necip Fazıl'ın çıkardığı ilk dergi: Ağaç KOZA HAN ve ÇINAR AĞACI ◼ Çınar ağaçları; uzun ömürleri, gölgeleri ve huzur verici olmaları hasebiyle günümüzde açık alanlardaki kafelerin altında konumlanmasını sağlamıştır. Bunlardan ilki de Bursa'daki Koza Han'da bulunur. ◼ Çınar ağacının gölgesinde bulunan Koza Han'da yükselen eşsiz kahve kokuları, derin sohbetler adeta bir terapi merkezi gibi görünür. Koza Han nerede? Han, 15. yüzyıl sonlarında II. Bayezid tarafından mimar Abdül ula bin Pulat Şah'a İstanbul'daki eserlerine vakıf olarak Bursa'da inşa ettirilmiştir. İNKAYA ÇINAR AĞACI ◼ Tarihe tanıklık bir diğer çınar ağacı ise Bursa'nın, İnkaya Köyü'nde bulunur. Bu ağaç 617 yaşında olup Osmanlı'nın kuruluşundan bugüne kadar yaşanan olaylara şahitlik ettiği söylenir. ◼ 'İnkaya Çınarı' adıyla nam salan bu ağacın; 37 metre yüksekliği, 10 metrelik gövdesi ve bir buçuk dönümlük gölgesinde oturan insanları ağırlamaktadır. Dünyanın en eski çarşılı köprüsü 7 ASIRLIK ÇINAR AĞACI ◼ Sakarya'nın Taraklı ilçesinde bulunan '7 Asırlık Çınar Ağacı', tarihin sessiz tanıklarından biridir. Yusuf Bey Mahallesi'ndeki bu ağaç, Osmanlı döneminde fethin sembolü olarak 1293 yılında dikilmiştir. ◼ Adını, 700 yıldır güçlü bir şekilde ayakta durmasından almıştır. Bu saydıklarımız haricinde Şecer-i Vakvak Çınarı, Yeniçeri Çınarı, Büyükdere Çınarı diğer örneklerdendir. SAHAFLAR ÇARŞISI'NDAKİ ÇINAR AĞACI ◼ İstanbul'un Fatih ilçesine bağlı Sahaflar Çarşısı'nda bulunan çınar ağacı, yukarıdakiler kadar yaşlı ve heybetli olmasa da adından söz ettiren türden. Bunun neden elbette ağaçla özdeşen Hüseyin Avni Dede'dir. ◼ Sonuç olarak çınar ağaçları öyle bir nama sahiptirler ki var olduğu dönemde, sonrasında ve günümüzde tarihin gizli tanıkları olarak anılırlar. Hüseyin Avni Dede kimdir? Hüseyin Avni Dede, Türk şair ve seyyar satıcı olarak uzun yıllardır Sahaflar Çarşısı'nın giriş kısmında bulunan büyük çınar ağacının altında şiir kitapları, kasetler, pullar, fotoğraflar, eski para ve küçük antikalar satmasıyla tanınmıştır. Türk lehçelerinde ağaç

Tarihe tanıklık eden çınar ağaçları

TÜRK TARİHİNDE ÇINAR AĞACI