Tarihi arşivden Osmanlı kıyafetleri

Tarih boyunca giysiler, insanlığın ve medeniyetin önemli bir parçası olan ve toplumların inançları, örf, adet, gelenek, görenekleri, kültürleri, sosyal değerleri, ekonomik durumları, iklim şartları hatta zevklerine göre değişkenlik arz ederdi. Giysiler, bireylerin cinsiyet, meslek ve statülerini yansıtan bir unsur olma özelliğini korudu. Çok geniş bir coğrafyada, Üç kıtaya ve de onlarca etnik ve dini unsura hükmetmiş Osmanlılarda minyatürler, seyahatnameler ve başta elçiler olmak üzere yabancı ressamlar ile gezginlerin hatırat ve eserlerinden, hakkında bilgi edinilebilen giyim-kuşam tarzı, toplum hayatının bir ifadesiydi. Çeşitli tip, kalite ve renkteki kumaşlardan mamul kıyafet ve aksesuarlar, giyenin ait olduğu toplum düzeyini yansıtırdı. Osmanlı döneminde 1554'den 1562'ye kadar Avusturya'nın İstanbul elçisi olarak görev yapan Ogier Ghiselin de Busbecq, Türklerin daha çok 'yeşil'i tercih ettiklerini ve giyimlerinde bir sadelik ve tutumluluk olduğuna dikkat çekmekteydi. Osmanlılarda Müslümanlar açısından 'yeşil' ile birlikte önem verilen diğer bir renk ise 'beyaz'dı. Hristiyan ve Yahudiler başta olmak üzere gayri Müslimlerin kıyafetleri de birbirinden farklı tutulur ve divandan çıkan hükümlerle belirlenirdi. Her kesimin değişik şekillerde belirlenmiş kıyafetleri vardı. Bunun dışına çıkanlar uyarılır veya cezalandırılırdı. Kullanılan başlıklar ise statü, rütbe ve makamı yansıttığı için önemli öğelerden biriydi. Herkesin hangi sınıf memur ya da asker olduğu başındaki kavuğundan, sırtındaki kürk ve cübbesinden anlaşılırdı. Dini ve etnik azınlıkların da özel kıyafetleri vardı. Geniş bir giyim kültürüne sahip olan Osmanlıların, zengin giyim deyimleri de vardı. Bunların içinden günümüze kadar gelen ve bugün de kullanılan bazı giyim kelimeleri vardı. Humbaracı: Humbaracı Ocağı demir veya tunçtan dökülmüş, içi boş ve yuvarlak barut gücü ile gülle atmaya yarayan Humbara adındaki topu yapmak ve bu topları savaşta kullanmakla görevlendirilmiş olan asker sınıfı. Dünyanın ilk havan topu sınıfıdır.Humbaracı ise burada çalışan erlerdir. Nizam-ı Cedid Neferi: III. Selim Devri'nden I. Meşrutiyet'e kadar geçecek sürede Osmanlı ordusunda yapılan yeniliklerle çağın gereklerine uygun, bütünüyle yenileşmiş bir ordu kuruldu. Osmanlı ordusunda çağa uygun bir yapılanmayı gerçekleştirme girişimlerinin başlangıcı 'Nizam-ı Cedid' askerî birliklerini kurulmasıdır. Bu orduya ait askere ise 'Nizam-ı Cedid Neferi' denir. Peyk, solak: Osmanlı askerî teşkilâtı içinde padişahın muhafızlığı yanında bir nevi tören bölüğü işlevini yerine getirmekte olup Yeniçeri Ocağı'nın 60, 61, 62 ve 63. ortalarından meydana gelmiştir. Yaya askeri statüsünde olup yalnızca âmirleri olan solakbaşı ata binme hakkına sahiptir. Yasakçı: Kavas da denilen yasakçı iç güvenlik ve asayişi sağlamak üzere daha çok elçiliklerde görevlendirilen silâhlı muhafız. Terim olarak 'tüfekli asker, silâhlı asker, silâhlı muhafız', özellikle yüksek düzeydeki devlet görevlileriyle sefir, konsolos ve mübâşir gibi hariciye yetkililerinin maiyet ve hizmetlerinde, daha çok elçilik ve konsolosluklarda, bunun yanında, banka ve patrikhâne gibi resmî dairelerde görevli, özel elbisesi olan 'yasakçı, polisasker (inzibat askeri)' ve 'koruma görevlisi' anlamlarını ifade eder. Salma neferi: Osmanlı Devleti'nde toplum güvenliğini sağlamakla görevli kuruluşlara verilen adıdır. Bu görevliler tebdili kıyafetle esnafın narh ve tartı gibi konulara uyup uymadığını denetlerdi.