Tarihi metinleri okumaya yardımcı olan sözlükler
Tarihî bir metni okumanın zor ve çok yönlü güçlüklerinin olduğunu biliyoruz. Bu güçlüklerin başında ise metinden kopuk ve anlamadan yapılan okumalar geliyor. Bu noktada devreye tarihi metinleri okumaya yardımcı olacak sözlüklerimiz giriyor. Bunların başında da tabi ki "Divanü Lügati't- Türk" örneğini verebiliriz. Peki, bir tarihi metni veya döneminde yazılmış bir evrağı veyahut da Lale Devri'nde yazılmış bir mektubu nasıl okuyup, anlayabiliriz? Konuyla ilgili olarak tarihi metin okumalarında yardımcı olacak sözlüklerimizi derledik.
Tarihi sözlüklerimiz denilince akla öncelikle "Divanü Lügati't- Türk" gelir. Divanü Lügati't Türk yalnızca bir sözlük değil, Türkçenin zenginliğini işleyen folklorik bir kültür hazinesidir. Divanü Lügat't-Türk'ten sonra ilk sözlük örneklerini Arapça ve Farsçadan çeviri yoluyla yapılmış denemeler olarak değerlendirmek gerekir. Örnek vererek sıralamak gerekirse;
-Ferişteoğlu Lügati- Ferişteoğlu Abdüllâtif
-Lügat-i Şahidi- Şahidî
-Lügat-i Nimetullah- Nimetullah
-Cami'ü'l-Fürs-İbni Kemal
-Bahrü'l-Garaib-Lütfullah b. Yusuf Halimî
-Mitahü'l-Lüga-Amasyalı Şeyh Mahmud b. Edhem.
19. yüzyılda baskı tekniklerinin gelişmesiyle sözlük türleri de arttı. 1928 yılına kadar eski harflerle basılmış Türkçe sözlüklerin sayısının 250 civarında olduğu bu konuda yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Bizim bahsettiğimiz konuya ilişkin olarak ilk sıraya "Şeyhülislâm Esat efendi'nin hazırlamış olduğu "Lehçetü'l-Lügat"ı koyabiliriz. En gelişmiş olan da "Kamus-i Türkî"dir.