Tarihin derinliklerinde saklı kalan mimari cevher: Yeni Cami Muvakkithanesi

📌 Osmanlı'da dinimizin temel öğeleri bir kültür öğesi olup toplumun yaşantısıyla kaynaşıp gelişerek adeta günlük hayatın bir parçası halinde nesillere aktarılırdı. Dolayısıyla Osmanlı toplumunda İslam'ın beş şartından birisi olan namaz ve namazın vaktinde kılınması da büyük önem taşırdı. 📌 Öyle ki, namaz vakitlerinin tam ve yanlışsız olarak belirlenmesi ve eda edilmesi için muvakkithane denilen yerler camilerin hemen yanında inşa edilirdi. Muvakkithanelerde namaz vakitlerini belirlemek için görevlendirilen muvakkitler bir yıllık olarak vakitleri belirler ve halka duyururdu. Osmanlı'nın zamana yenilen zaman odacıkları: Muvakkithâneler 📌 Tarihi kaynaklar ışığında muvakkitlerin sadece Osmanlı'da değil İslam medeniyetlerinde çok eski tarihlerden beri var olduğu anlaşılır. Hatta namaz vakitlerini belirleyecek bu görevliler medreselerde eğitim görür, astronomi, kozmoğrafya gibi bilim dalları ile yakından ilgilenirlerdi. 📌 Osmanlı Devleti'ne geldiğimizde ise bir devlet çalışanı olarak karşımıza çıkan muvakkitler bir saray görevlisi olan Müneccimbaşı tarafından seçilirdi. Ayrıca her cami kendine ait bir muvakkithane ve muvakkite sahipti. 📌 Caminin bulunduğu konuma göre namaz vakti değişeceğinden ve özellikle imsak ve iftar vakitlerinin belirlenmesinde çok hassas olunması gerektiğinden her cami yanında ayrı bir muvakkit ve muvakkithane olması büyük önem arz ederdi. Caminin hemen yanında, bazen içindeki bir komplekste yer alan muvakkithanelerde o caminin bir yıllık namaz vakti belirlenirdi. İslam mimarisinin dünyadaki hâkimiyeti 📌 Muvakkithaneler cami ve külliyeler ile birlikte inşa edilirdi. Çok farklı plan tiplerine sahip olan bu yapıların neredeyse tamamı tek katlı ve kagir bir yapıya sahipti ve tek bir odadan oluşurdu. 📌 Camilerin ve külliyelerin sokağa bakan cephelerine inşa edilen muvakkithaneler, müminlerin içeride namaz vaktini gösteren saatleri iyi görebilmesi için büyük pencereli olarak inşa edilirdi. Dünyanın en güzel cami minareleri 📌 Eminönü'nde, hemen denizin kıyısında yer alan Yeni Camii, lll. Murat'ın eşi Sultan lll. Mehmet'in annesi Safiye Sultan'ın emriyle 1597 yılında yapılmaya başlanır. İlk mimarı büyük usta Mimar Sinan'ın çırağı olan Mimar Davut Ağa'dır. Ancak Davut Ağa o dönemde çıkan bir salgın hastalık sonucu hayatını kaybeder ve onun yerine Dalgıç Ahmet Ağa camiyi tamamlama görevini devralır. 📌 1603 yılında Sultan l. Ahmed tahta çıkınca, Safiye Sultan eski saraya gider ve caminin yapımına ara verilir. Sultan lV. Mehmed'in annesi olan Turhan Hatice Sultan, hayır işi olarak projeye devam etmek ister ve saray mimarı Mustafa Ağa'yı görevlendirerek 1663 yılında tamamlanmasını sağlar. 📌 Yeni Cami 66 kubbe ve bir yarım kubbeye sahip bir camidir. Ana kubbenin ağırlığı dört büyük ayak taşınır ve kubbe, dört yanda dört yarım kubbe ile desteklenir. Yeni Cami'nin kubbe planı Mimar Sinan'ın Şehzade Camisi'ni andırır. Yapımı 66 yıl süren Osmanlı camisi: Yeni Camii 📌 Yeni Cami Muvakkithanesi, Eminönü'nde bulunan Yeni cami Külliyesi'nin, cami, mektep, türbe, kasır, dar-ul hadis, sebil ve çarşıdan oluşan kompleks yapısının içinde bulunur. 📌 II. Mahmut zamanında külliyeye eklenen muvakkithane, caminin güneybatı köşesinde ve avlu duvarına bitişik olarak bulunur. 📌 1957 yılında Yeni Cami'nin çevresinde yapılan düzenleme sırasında, muvakkithanenin ilk mimarisine zarar verilmeden ve mimarisi değiştirilmeyerek ilk yapıldığı konumdan biraz geriye çektirilir. 📌 Yeni Cami çevresindeki düzenleme esnasında yapı cephesinde yer alan alaturka ve alafranga ezani saatler kaldırılır. Günümüzde ise Muvakkithane işlevini tamamen kaybederek camide görevli kimselerin evi olarak kullanılır. İstanbul'un 5 tarihi semti 📌 Kesme taştan inşa edilen muvakkithane, üç farklı mekandan oluşur. Yapının ilk mekanı, caddeden basık kemerli bir kapı ile girilen giriş holüdür. Ayrıca muvakkithaneye külliyenin içerisinden de bir giriş bulunur. 📌 Yapının giriş holü misafirlerini ana mekana doğru yönlendirir. Dikdörtgen planlı muvakkithanede ana mekandan da doğudaki küçük dikdörtgen bölüme geçilir. Bu ana mekan dışarıdan bir soğan kubbeyle örtülüyken, yapının diğer mekanları kubbeden gelişerek yanlara doğru açılan geniş bir saçakla kapalı bir yapıya sahiptir. Türk evinin coğrafyası ve Osmanlı konutları 📌 Muvakkithanelerin genel bir özelliği olarak belirttiğimiz gibi Yeni Cami Muvakkithanesinde de büyük dikdörtgen pencereler yer alır. Sade bir görünüşe sahip olan pencereler dönemin mimari üslubu olan barok üslupla inşa edilir. 📌 Pencerelerin üzerinde iki sıra halinde düzenlenen ve talik hatla yazılan on satırlık inşa kitabesi yer alır. Kitabenin üzerinde ise oval madalyon içerisinde II. Mahmud'un tuğrası bulunur. Sultan II. Mahmud ve modernleşmenin yolunu açan ıslahatları 📌 Muvakkithanede yer alan kitabede şu satırlar yer alır: Şeh-i hurşid-i pertev Gazi Han Mahmud-ı Adlinin