Tarihin seyrini değiştiren savaş: Dandanakan

📌 Selçuk Bey, Oğuz'un Kınık boyundandır. Babası Dukak, Oğuz Yabgu Devleti'nin önemli komutanlarından biriydi. ➡ Selçuk Bey, babasının vefatından sonra devlet içerisinde yaşadığı sıkıntılar nedeniyle Cend şehrine göç etti. Melikname'ye göre burada Müslüman oldu. Büyük Selçuklu Devleti nasıl kuruldu? 📌 Göç ettiği bölgede Samani, Karahanlı ve Gazneli gibi önemli devletler vardı. ➡ Selçuk Bey, farklı coğrafyalarda yurt edinmek için 79 yıl boyunca mücadeleye girdi. Fakat bölgedeki devletler Selçukluların güçlenmesine müsaade etmedi. Beylik elini sağlamlaştırdığı vakit çeşitli nedenlerle bastırıldılar. Dandanakan, tarihin seyrini değiştiren önemli bir savaştı. #Selçuklu, bütün Türkistan'ın dahi karşı koyamayacağı söylenen ordu karşısında galip geldi. https://t.co/6VHfxb38bQ — Fikriyat (@fikriyatcom) February 2, 2021 ➡ Selçuk Bey'in vefatından sonra Oğuz Yabgu Devleti'nin beylik üzerindeki baskıları arttı. Bunun neticesinde oğulları daha önceden Maveraünnehir bölgesinde yerleşen ağabeyleri Arslan Yabgu'nun yanına gitti. Böylece bütün Selçuklu ailesi bu bölgede birleşti. ➡ Samanilerin ortadan kalkmasından sonra bölgede iki Türk devleti kaldı. Ceyhun'un doğusunda Karahanlılar, batısında Gazneliler vardı. Selçuklular hangi devlet kendilerine yurt verirse orada kalmayı düşünerek bu bölgede bulunuyordu. Selçuklu döneminde yetişen alimler 📌 Güçlenen Selçuklulardan rahatsız olan Gazneli Mahmud ile Karahanlı hükümdarı Yusuf Kadir Han 1025 yılında Semerkant civarında bir görüşme yaptı. Arslan Yabgu'nun bertaraf edip ona bağlı Türkmenlerin Maveraünnehir'den Horasan'a geçirilmesine karar verdiler. ➡ İki devletin mutabık kaldığı bu kararı uygulamak için Gazneli Mahmud, Arslan Yabgu'yu huzuruna çağırdı. Ona yazdığı mektupta Hindistan'a düzenlediği seferlerde herkesin katkıda bulunmasına rağmen kendilerinden yardım görmediklerini söyledi. Rivayete göre bunun üzerine Arslan Yabgu, 10 bin kişilik bir kuvvet gönderdi. Fakat Gazneli Mahmud asker değil kendisi ile görüşmek istediğini belirtti. ➡ Gazneli Mahmud, huzuruna çağırdığı Arslan Yabgu'yu yakalatıp Kalincar Kalesi'ne hapsettirdi. Oğlu Kutlamış buradan kaçıp kurtulduysa da 1032 yılında Arslan Yabgu hapiste öldü. Kendisine bağlı Oğuzların bir kısmı dağılırken diğerleri Tuğrul ve Çağrı Bey'in etrafında toplandı. Arslan Yabgu'nun tutuklanması ve burada vefat etmesi iki önemli sonuca neden oldu. Selçuklu ve Gaznelilerin arasının açılması, liderliğin Tuğrul ve Çağrı beylere geçmesi. 📌 Arslan Yabgu'nun esir edilmesinin ardından beyliğin başına görünürde Musa Yabgu olsa da asıl idare eden Tuğrul ve Çağrı Beylerdi. ➡ Tuğrul ve Çağrı beyler ile amcaları İnanç Musa Yabgu, Horasan'a giderek burada başlattıkları yurt tutma savaşını kazandılar. ➡ Yıl 1038'e geldiğinde Selçuklular, Gaznelilere karşı bir çeşit çete savaşı yapıyordu. ➡ Gazneli ve Selçuklu kuvvetleri Talhab denilen yerde karşılaştılar. Çağrı Bey'in askeri dehası neticesinde Gazneli ordusu ağır bir yenilgiye uğratıldı. Bu savaştan sonra istiklalini kazandığını düşünen Çağrı ve Tuğrul beyler yeni bağımsız devlet için çalışmaları başlattı. ➡ Oluşturdukları kurultayda eski Türk geleneklerinden gelen özellikler çerçevesinde kararlar alındı. Buna göre devlet, kardeşler arasında paylaştırıldı. Tuğrul Bey devletin hükümdarı olarak Nişabur'u, Çağrı Bey Merv'i, Musa Yabgu da Serahs bölgesini yönetecekti. *Kurultay: Eski Türk devletlerinde, beylerin devletin sorunlarını görüşüp karara bağladıkları toplantı. Selçuklu tarihi hakkında bilinmesi gereken terimler ➡ Tuğrul Bey, elinde devlet alametleri olan yay ve üç okla Horasan'ın en önemli şehri olan Nişabur'a gelip tahta oturdu. Bu olaydan sonra Gazneli Devleti'nin hükümdarı Sultan Mesud, Selçuklu'yu ciddi bir tehlike olarak görerek üzerlerine yürümeye karar verdi. ➡ Çağrı Bey, Talekan ve Faryab'a akın düzenlerken Sultan Mesud ile Ulyâ–âbâd mevkiinde karşılaştı ve bozguna uğradı. Bunun neticesinde Selçuklu askerleri çöllere çekilmek zorunda kaldı. ➡ Sultan Mesut, galibiyeti neticesinde daha da ileri gitmek için 70 bin süvari ve 30 bin piyadeden meydana gelen devrin en büyük ordusunu oluşturarak Serahs'a doğru harekete geçti. ➡ Çağrı Bey, Sultan Mesud'un harekat kararı sırasında Serahs'ta bulunuyordu. Tuğrul Bey Nişâbur'dan, Musa Yabgu da Merv'den gelerek burada güçlerini birleştirdi. ➡ Gazneli ordusunun içerisinde çok sayıda fil vardı ve 'bütün Türkistan'ın dahi karşı koyamayacağı' söyleniyordu. Kendilerini ortadan kaldırmak isteyen bu güç karşısında Tuğrul Bey, çöllere çekilmeyi istese de Çağrı Bey savaşmakta ısrar etti. Eğer karşılık verilmezse başka bir yerde tutunmanın çok zor olacağını, fillere sahip ağır Gazneli ordusunun karşısında süratle hareket etmenin avantajlı olduğunu ileri sürdü. ➡ Çağrı Bey'in teklifinin kabul edilmesiyle Gazneli ordusuyla savaşıldı. Selçuklular, yaz sıcaklığı bastırınca düşman ordusunun hem su ve hem de diğer erzak konusunda sıkıntıya soktu. Fakat yine de Selçuklu ordusu yenilgiyle uğradı. ➡ Selçuklu'nun bu yenilgisi onları itaat altına alacak kesin bir kayıp değildi. ➡ Sultan Mesud, Serahs'a girdikten sonra Selçuklular Gaznelilerin kullandığı suyun yataklarını değiştirerek onları zor durumda bıraktı. Bu dönemde şiddetli bir kuraklık yaşanıyordu. Bunun neticesinde Selçuklulara barış teklifi yapmak zorunda kaldılar. ➡ Bu barış antlaşması geçiciydi. Yaz sıcaklığının geçmesi ve Ramazan ayında kan dökülmemesi için sulh yapıldı. Bu geçici antlaşma neticesinde iki taraf da dinlenerek savaş için güç topladı. ➡ Gazneli Mahmud'un yerine geçen oğlu Sultan Mesud, yapılan görüşmeler neticesinde Selçuklulara hil'at, menşur ve sancak gönderdi. Bu anlaşma sayesinde meşru bir devlet olma yolunda önemli bir adım atılmış oldu. Bu barışın bir diğer önemli noktası, Gazneli Devleti'nin Selçuklu'yu siyasi bir teşekkül olarak görmesiydi. ➡ Geçici barıştan sonra Gazneliler, Selçuklu'nun üzerine yürüdü. ➡ Selçuklu ordusu meydan savaşı yerine akınlar yaparak Gazneli ordusunu yıpratıyordu. Sultan Mesud, 17 Ocak 1040'da Nişâbur'a yürüdüyse de kıtlıktan dolayı Serahs yöneldi ve burada Büyük Selçuklu ordusu mağlup edildi. ➡Bu bölgede büyük bir kıtlık yaşanıyordu. Devlet adamlarının Sultan Mesud'a, Herat'a çekilmesi yönünde tavsiye vermelerine rağmen, hükümdar yanlış karar vererek şiddetli sıcak altında Merv'e doğru hareket etti. 📌 Gazneli Mesud'un seferi, Selçuklu'da ciddi yankı buldu. Öyle ki her an baskı yeme ihtimaline karşı Tuğrul Bey, 15 gün kalkanını yastık yaparak uyuduğu, çizmesini dahi çıkarmadığı söylenir. ➡O sene mevsim şartları Selçuklu'nun lehineydi. Kışın hiç yağmur yağmaması büyük bir kıtlığa neden oldu. Böyle bir hal üzerinde iken sefere çıkan Gazneliler, suya ulaşmak amacıyla Dandanakan'a gitti. Dandanakan, Merv'e yakın bir kasabaydı. 📌 Tuğrul Bey, Cürcan'a yerleşmeyi teklif ettiyse de Çağrı Bey, savaşta ısrar etti. Neticede harbe karar verildi ve 22 Mayıs 1040'da iki ordu karşı karşıya geldi. ➡ O dönemde şiddetli sıcaktan dolayı Gazneli ordusu susuzluktan bitkin bir durumdaydı. ➡Tuğrul ve Çağrı beylerin komutasındaki Oğuzlar, yıpratma savaşını başlattı. Aynı zamanda Selçuklular, Gazneli ordusunun kullandığı suyun yatağını değiştirerek onları susuz bıraktı. ➡Gazneli ordusunun susuz kalmasının neticesinde Sultan Mesud, ordunun 5 fersah uzaktaki kaynağa gitmesini emretti. Fakat ordunun bu hareketi, düzenin bozulmasına neden oldu. Bunun üzerine bir de Sultan Mesud'un hassa ordusundan bazı askerlerin saf değiştirmesi, büyük bir yılgınlığa neden oldu. Birçok Gazneli askeri panik içerisinde savaş alanını terk etti. Üç günlük savaştan sonra büyük bir zafer kazanan Selçukluların eline hazine, silah gibi önemli miktarda ganimet geçti. ❗ Dandakan meydanında cereyan eden bu savaştan sonra Tuğrul Bey, tahta çıkarak Horosan'da hükümdar olarak ilan edildi. Selçuklu bu savaştan sonra tamamen bağımsız bir devlet olarak tarih sahnesine çıkmış oldu. ➡Merv'de toplanan Selçuklu beyleri, Abbasî halifesi Kâim bi–Emrillâh'a mektup yazılmasına ve hâkim oldukları bölgeleri eski Türk devlet geleneğine göre aralarında bölüşülmesine karar verdi. ➡ Buna göre devletin sultanı Tuğrul Bey Nişabur'u alarak Irak tarafına, melik unvanlı Çağrı Bey merkezi Merv olmak üzere Seyhun nehriyle Gazne arasındaki bölgeye, Musa Yabgu Herat yöresine, İbrahim Yınal Kuhistan'a Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış Gürgan ve Damegân'a, Çağrı Bey'in oğlu Kavurd ise Kirman bölgesine tayin edildi. Gazneli Devleti'nin yıkılmasına neden olan Dandanakan Savaşı, uzun yıllar sürecek olan Selçuklu destanının başlangıcını oluşturdu.