Timur Bayezid’i nasıl esir aldı?

Timur büyük bir imparatorluk kurarak, Anadolu'dan Çin'e kadar olan sahada kendisinden yaklaşık iki asır önce esen Moğol fırtınasının bir benzerini tekrarlamış, dünya harp tarihinin en büyük komutanlarından biridir. 1336'da Maveraünnehir'de Barulas aşiretinin önde gelen bey ailelerinden birinin çocuğu olarak doğan Timur, 1370'e gelindiğinde bu bölgeye hâkim olmuştu. Daha sonra hâkimiyet sahasını Çin'den Suriye'ye, Rusya içlerinden Hindistan'a kadar genişletti. 1405'te Çin'e büyük bir sefer düzenlerken öldü. Timur'un ait olduğu Barulas boyu Moğolların bir aşiretidir. Timur'un kurduğu devlet de teşkilat, askeri sistem ve hukuki yapı (Cengiz Han Yasası'nı uygulamıştır) bakımından Moğol devletleriyle benzerlikler gösterir. Ancak Timur'dan önce Cengiz'in soyundan gelenler tarafından kurulmuş olan Çağatay Devleti Türkleşmişti. Hatta Çağataylıların diğer Moğollar'la yazışmalarında birbirlerine melez (karaunas) ve haydut (çet) diye hitap ettiklerini biliyoruz. Bu yüzden Timur da bulunduğu bölgedeki diğer Moğollar gibi Türk kültürünün derin tesiri altında kalmıştı. Sarayında Türkçe konuşulmakta, Türk adet ve gelenekleri uygulanmaktaydı. Bu yüzden bazı tarihçiler Timur'u Türkleşmiş Moğol olarak niteler. TİMUR KİMDİR? Anadolu'dan Hindistan'a kadar uzanan sahada kısa zamanda büyük bir imparatorluk kuran Timur, Selçukluların ve İlhanlıların varisi sıfatıyla Anadolu'daki devlet ve beyliklerin kendisine tabi olmasını istiyordu. Ayrıca Osmanlıların kendi topraklarına fazla yaklaşmasından dolayı da rahatsızlık duyuyordu. Timur'un batı seferi sadece Osmanlılara yönelik değildi. Uzun zamandır ihtilaflı olduğu Memluk Devleti'ni işgal etmek için Sultan Berkuk'un ölümü de ona bir fırsat yaratmıştı. Bu dönemde Yıldırım'ın fetihleri yüzünden Osmanlılar ile Memluklerin arasının açılması da Timur'un işini kolaylaştırdı. Timur batıya doğru harekete geçtiğinde Osmanlılar, Memlukler, Altınordu ve Kadı Burhaneddin Ahmed Beyliği arasında ona karşı bir ittifak oluşturulmaya çalışıldı. Kadı Burhaneddin Ahmed'in ölümü ve Yıldırım'ın doğudaki fetihleri yüzünden Osmanlılar ile Memluklerin arasının açılması yüzünden bu ittifak aksadı. Bu durumdan faydalanan Timur önce Altınordu'yu ardından Memlukleri daha sonra da Osmanlıları mağlup etmişti. Osmanlı topraklarına giren Timur 18 günlük bir kuşatmanın ardından 10 Ağustos 1400'de Sivas'ı teslim aldı. Kaleyi savunan 4 bin askeri kan dökmemeye söz verdiği için diri diri toprağa gömdürdü ve şehri de yakıp yıktı. Böylece Osmanlılara gözdağı veriyordu. Sivas'ın ardından Malatya'yı da ele geçiren Timur, Osmanlı topraklarından çıkarak Memluklerin üzerine yürüyüp Suriye'yi işgal etti. Sivas'a yardım edemeyen Yıldırım, Timur'un Suriye'ye inmesi üzerine onunla işbirliği yapan Muttaharten'i cezalandırmak için harekete geçti. Erzincan ve Kemah'ı ele geçirdi. Bu hadiseler iki devletin arasını iyice açtı. Bundan sonra Timur karışıklık içerisinde bulunan Çin'e sefere çıkmadan önce, arkasında Yıldırım gibi birini bırakmak istemiyordu. Kendisi Çin seferindeyken Yıldırım Bayezid'in batıdaki topraklarını işgal edebileceği endişesini taşıyordu. Ancak Osmanlıların Hristiyanlara karşı savaştıkları için edindikleri saygınlıktan dolayı bu seferi ağırdan aldı ve kabul edemeyeceği teklifler ileri sürerek, savaşın suçunu Yıldırım'ın üzerine yıkmaya çalıştı. Yıldırım, Timur'u karşılamak için Tokat civarlarına gitmişti. Timur ordusunun daha kalabalık olmasına rağmen süvarilerinin fazlalığı yüzünden piyade ağırlıklı Osmanlı ordusu karşısında dağlık bölgelerde savaşın aleyhine olacağını düşünerek Tokat civarında bir savaşı kabul etmedi. Piyade ağırlıklı Osmanlı ordusunu yormak için Kayseri-Kırşehir yoluyla Ankara'ya geldi ve kaleyi kuşattı. Osmanlı ordusu da Timur'u takip ederek Çubuk Ovası'na indi. Timur'un ordusu daha önce geldiğinden dinlenmiş ve su kaynaklarına da hâkim olmuştu. Osmanlı ordusu yorgundu ve susuz kalmıştı. Ayrıca Timurluların gönderdiği casuslar, Osmanlı ordusundaki Kara Tatarları savaş esnasında kendi taraflarına geçmeye razı etmişti. 28 Temmuz 1402'de Çubuk Ovası'nda karşılaşan iki ordunun sayıları birbirinden oldukça farklıydı. Osmanlı ordusu 70 ile 90 bin kişiden oluşurken Timur'un ordusu 160 bin kişiydi. Timur'un ordusunun çoğu süvariydi ve önemli sayıda zırhlı birlikleri vardı. Ayrıca Anadolu askerinin o zamana kadar görmediği 30'dan fazla fil de bu orduda yer alıyordu. Osmanlı ordusunun önemli bir kısmı ise piyadeydi. Savaşın başlangıcında Osmanlı kuvvetlerinin yaptığı şiddetli saldırı, filler ve zırhlı birlikler tarafından durduruldu. Savaş devam ederken Kara Tatarların ve Anadolu beyliklerine ait askerlerin karşı tarafa geçmesi Osmanlı ordusunun bozulmasına sebep oldu. Bunun üzerine savaşın kaybedildiğini gören şehzadeler de kuvvetlerini alarak harp sahrasından ayrıldılar. Yıldırım çekilme tekliflerini reddederek yanındaki 3 bin kişi ile savaşmaya devam etti. Ancak koskoca bir ordu karşısında yapacağı bir şey olmadığından sonunda esir düştü. Savaşın ardından Timurlu kuvvetleri Anadolu'yu işgal edip Osmanlı başkenti Bursa'yı yağmaladılar. Bir süre Anadolu'da kalan Timur 1344'te Hristiyanların eline geçmiş aşağı İzmir'i alarak Aydınoğullarına verdi. Bu hareketiyle kendisinin de gazi olduğunu ve Osmanlıların alamadığı bir yeri nasıl ele geçirdiğini göstermek istemişti. Timur, dünya harp tarihinin en büyük dâhilerinden biridir. Büyük bir stratejisttir. Bu savaşta Osmanlı kuvvetlerini arkasına takıp yorarak, kendi ordusunun özelliklerine uygun bir yere çekmesi, onun komutanlık dehasını gösterir. Osmanlılar daha önce birçok devleti rahatlıkla mağlup etmişlerdi. Ancak bu sefer karşılarında bir cihan fatihi vardı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun gücü, o dönemde Timur'un ordusunu mağlup edebilecek düzeyde değildi. Timur uyguladığı strateji ile savaşı çok zorlanmadan kazanmıştı. Ankara Savaşı sonrası Yıldırım Bayezid, Timur'a esir düşmüş; Şehzade Mehmed Çelebi babası ile irtibatını kaybetmemek ve onu kurtarabilmek için bir dizi istihbarat faaliyetine girişmişti. Bir ekip kurup, üyelerin vasıflarını tespit etmişti. Dayanıklı, hedefinden şaşmayacak, işkence görse dahi yılmayacak kişileri seçmişti ve bu ekip Timur'un nerede konaklayacağını belirlemişti. Daha sonra Yıldırım Bayezid'in bulunduğu çadırı tespit etmişti. Kimi tarihçilere göre, Bayezid'in bulunduğu çadırın altından tünel kazılmıştı. Kimilerine göreyse ordunun içine sızma operasyonu ile nöbetçiler bir anda saf dışı bırakılmıştı ve Bayezid çadırdan kaçırılmıştı. Timur'un durumdan haberdar olması üzerine belli bir mesafe sonra Timur'un askerleri, Bayezid'i kaçıran timin tamamını çetin bir çatışma sonrası şehit etmişlerdi. Yıldırım Bayezid esir düşünce, başlangıçta Timur tarafından iyi karşılandı. Ancak oğlu Çelebi Mehmed tarafından kaçırılmak istenmesi üzerine, güvenlik tedbirleri artırıldı ve Yıldırım demir bir kafese konuldu. Demir kafes meselesi tarihçiler arasında tartışma konusu olmuştur. Bu konunun tartışılmasının sebebi devrin Timurlu, Osmanlı ve Arap tarihçilerinin verdiği bilgiler arasındaki farklılıklardır. Bazı tarihçiler demir bir kafesin olmadığını, bunun bir tahtırevan olduğunu iddia eder. Daha Osmanlı döneminde yazılan tarih kitaplarında dahi yazarlar padişahın içine düştüğü gurur kırıcı durumu örtbas etmek için iki atın üzerindeki demir kafese benzer bir tahtırevana konulduğunu söylemişlerdir. Ancak Fuad Köprülü'nün araştırmalarının sonucunda tahtırevan diye bir şeyin olmadığı, Yıldırım Bayezid'in demir bir kafese konulduğu kesinlik kazanmıştır. Yıldırım Bayezid esir düştükten kısa bir süre sonra Akşehir'de öldü. Nasıl öldüğü meselesi tartışmalı konulardandır. Bunun sebebi de devrin Timurlu, Osmanlı ve Arap tarihçilerinin farklı bilgi vermeleridir. Savaşta ve esareti sırasında Yıldırım'ın yanında bulunmuş bir askerin anlattıklarını kullanan Aşıkpaşazade, padişahın yüzüğündeki zehiri içerek intihar ettiğini açıkça yazmaktadır. Konu üzerinde geniş bir araştırma yapan Fuad Köprülü de bu sonuca varmıştır.

Timur Bayezid’i nasıl esir aldı?

TİMUR HANGİ TOPRAKLARA SEFER DÜZENLEDİ?