Tuna'da kaybolan bir Osmanlı: Adakale

🔸 Osmanlı tarihindeki en farklı, renkli ve üzücü sayfalardan birisi uzaklarda, üç ülkenin birbirine baktığı topraklarda, Tuna nehrinin üstünde yer alan bir gaza merkezi olan Adakale idi. 🔸 Uzun yıllar boyunca Osmanlılar için Belgrad'ın kapısı olan bu ufak ada, hem bölgenin İslamlaşmasına önemli katkılar sunmuş hem de stratejik olarak Devlet-i Aliyye'nin elini güçlendirmişti. KUTSAL TOPRAKLARI YEŞERTEN DEVLET: OSMANLI 🔸 Demirkapı boğazı üzerindeki en önemli hakimiyet merkezi olmasıyla bilinen Adakale, 1691 tarihinde tam manasıyla Osmanlı hakimiyetine girdi. Böylece Osmanlılar Tuna nehrinde büyük söz sahibi oldu. Demirkapı boğazı neresidir? 135 kilometre uzunluğa sahip Demirkapı, Avrupa'nın en uzun ve büyük boğazıdır. 🔸 Osmanlı akınlarında ileri bir karakol işlevi gören ada, yaklaşık 160 dönüm kadardı. Kesintilere uğrasa da uzun bir süre Osmanlı hakimiyetinde kalan ada, bölgede kültürel bir bayrak hüviyeti görmüştü. 🔸 Yıllar yılı el değiştiren adanın tamamen Osmanlı hakimiyetine girişi Sultan II. Süleyman ve sadrazamı Köprülüzade Fazıl Mustafa Paşa dönemiydi. Köprülüzade Fazıl Mustafa Paşa kimdir? 1637 - 1691 yılları arasında yaşayan Osmanlı sadrazamı. Salankamen'de şehit olması ile ıslahatları akamete uğramış oldu. 🔸 Köprülüzade adanın stratejik açıdan öneminin farkındaydı. Bu sebepten dolayı adayı tahkim ederek Tuna nehrinde hükümran olma yoluna gitti. FAZIL BİR SADRAZAM 🔸 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması'nda ada üzerindeki hakimiyet tamamen Osmanlılara bırakıldı. Bundan sonraki fetihlerde adanın stratejik değeri daha da artacaktı. Karlofça Antlaşması nedir? 1699 yılında Osmanlı ile Kutsal İttifak arasında imzalanan antlaşmadır. 🔸 Bu dönemde Adakale, Osmanlıların Balkan coğrafyasındaki en önemli savunma merkezlerinden birisi oldu. Ekseriyetle geri çekilen Osmanlıların ileri ucunu Adakale temsil etti. 🔸 Avusturya-Macaristan İmparatorluğu uzun yıllar boyunca adaya gözünü dikmişti. 1718-1738 yılları arası Avusturya-Macaristan işgaline uğrayan ada, Sadrazam Yeğen Mehmed Paşa tarafından geri alındı. Sadrazam Yeğen Mehmed Paşa kimdir? Dürüst ve ciddi bir devlet adamıdır. 1745'de Revan'da hastalanıp vefat etmiştir. 🔸 Bu tarihten itibaren Adakale'deki kilise camiye çevrildi ve Osmanlı hakimiyetinin bir simgesi, nişanesi olarak İstanbul'dan imam gönderildi. DENİZLERDE KUDRETLİ BİR SANCAK: OSMANLI DONANMASI 🔸 Sırp isyanlarının başlangıç döneminde ada, isyancıların cezalandırıldığı bir mekan olmuştu. Sırp çetelerinden yakalanan ve özellikle ahaliye zulmedenler Adakale'de infaz edilirdi. 🔸 Sırp asiler bu sebepten dolayı adaya ayrıca bir husumet besledi. Yıllar boyunca adaya farklı suretlerde saldırılar gerçekleştirerek Osmanlı hakimiyetine zarar verme çabası içinde oldular. 🔸 Sırpların Rusya destekli isyanları başarıya ulaştığında, bir devlet hüviyeti kazandıklarında ise Sırplar ve Osmanlılar toprak paylaşımına başladı. 🔸 1867 yılında Osmanlı askerleri bölgedeki kaleleri boşaltarak Sırbistan'ı terk etti. Ama Adakale bu noktada bir istisna oldu. Osmanlılar adayı bırakmadılar. OSMANLI'NIN BALKANLAR'DA YAŞAYAN 10 ESERİ 🔸 3 Mart 1878 tarihli Yeşilköy Antlaşması'nda Adakale'nin boşaltılması kararı alındıysa da ada konumu gereği Sırbistan, Osmanlı, Avusturya ve Romanya devletlerinin ortasında kalmıştı. 🔸 Kısa bir süre sonra gerçekleşen Berlin Kongresi'nde ise adanın varlığı unutuldu. Hatta Osmanlılar hakimiyetlerini kesinleştirmek için Adakale'ye bir nahiye müdürü ve hakim göndermişti. 🔸 II. Meşrutiyet'in ilanının ardından bir mebusla Meclis-i Mebusan'da temsil edilen Adakale adeta kimsenin görmediği uzaktaki o köydü. Vardı ama çok uzaktaydı ve artık imparatorlukla arasında kara bağlantısı da yoktu. 🔸 1920'de imzalanan Trianon Antlaşması ile Romanya'ya devredilen adanın el değiştirmesi ancak 1923'de imzalanan Lozan Antlaşması'ndan sonra olacaktı. OSMANLI'NIN ÜNLÜ DENİZCİLERİ 🔸 Bu tarihten sonra Adakale'de lokumculuk, gemicilik ve kahvecilik yapan Türkler kalmıştı. 1968'den sonra ise çoğunluğu Türkiye'ye göç etti. 🔸 Romanya sınırları içinde nüfusunun neredeyse tamamını Müslümanların oluşturduğu, Tuna nehrinin asırlardır sessiz tanığı olan Adakale, 1968'de sadece sulara değil tarihe de gömüldü.