Üç aylarda başlayan dini seferberlik: Cerre çıkmak

Osmanlı'da medreseler 🔷 Altı yüz yıllık bir devlet olan Osmanlı tarihine bakıldığında, devletin kalitesini ve halkın eğitim seviyesini belirleyen en önemli kurumların medreseler olduğu görülür. 🔷 Devletin kurucusu Osman Gazi'nin en yakınında bulunan Dursun Fakih, Şeyh Edebali'den tefsir, hadis, fıkıh dersleri alan, gazilere imamlık yapan bir ilim adamıdır. Devletin kuruluşundan itibaren yönetimde ilim ehli kimselerin yer alması eğitime verilen önemi gösterir. (X) Medreseler hakkında ne biliyoruz? İlk Osmanlı medresesi 🔷 İlk Osmanlı medresesi 1331 yılında Orhan Gazi tarafından İznik'te kurulur. İznik Orhaniyesi adını da taşıyan medreseye Mısır'da yetişen, eserleriyle tanınmış alim Davûd-i Kayserî, ardından Taceddin-i Kürdî, Alâeddin Ali Esved müderris olarak tayin edilir. 🔷 Medreseye devrin büyük alimlerinin çağrılarak görevli tayin edilmesi, devlet tarafından maaşa bağlanarak her türlü ihtiyaçlarının giderilmesi, Osmanlı'nın ilme verdiği önemi gösterir. (X) İznik'teki kültür hazinesi tarihi eserler Medreseler başkenti Bursa 🔷 Osmanlı'nın ilim adamı yetiştirmesine verdiği önem devletin ilk elli yılında apaçık bir şekilde görülür. Devletin kuruluş felsefesi kurulan medreselerle açığa çıkar. 🔷 I. Murad, Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmed, II. Murad ve bazı devlet adamlarının yaptırdığı yirmi bir medrese ile Bursa cazip bir ilim merkezi haline gelir. Daha sonra başta Edirne ve İstanbul olmak üzere pek çok şehirde mektepler açılır. (X) Bursa'nın gezilecek tarihi yerleri 🔷 Eğitime bu denli önem veren Osmanlı Devleti, halkın ilim seviyesinin artması için bir uygulama başlatır. Sözlükte 'çekmek, kendine doğru çekmek, celbetmek' anlamına gelen ve daha çok 'cerre çıkmak' şeklinde kullanılan bu uygulama, Osmanlı'nın kurulduğu zamandan itibaren varlığını sürdürür. (X) Osmanlı arşivinden fotoğraflarla eğitim 🔷 Osmanlı eğitim sisteminde sıbyan mektebinden sonra ileri düzeyde eğitim veren orta ve yüksek dereceli kurumlara medrese denir. Medreseler genellikle külliye formunda inşa edilen yapıların içinde bir parça olarak yer alan eğitim kurumlarıdır. 🔷 Külliyede hamam, dârüşşifâ, imaret, cami ve medrese bir aradadır. Medreselerde, eyvân denilen dershaneler, müderrislerin odaları, ibadet için mescit, kütüphane, şifâhâne, talebe için odalar, hamam ve yemekhane bulunur. (X) Külliyelerin toplumsal işlevleri 🔷 Osmanlı toplumunda dini seferberlik üç aylar içerisinde gerçekleşir. Müderris ve talebeler yılın dokuz ayı medresede eğitim görür. Recep, Şaban ve Ramazan ayından oluşan üç aylarda cerre çıkarlar. 🔷 Recep ayı birlikte başlayan bu uygulamada şehir, kasaba ve köylere gidilerek camilerde vaaz verilir, Kur'an okunur ve diğer din hizmetleriyle halka İslam anlatılır, sorular cevaplandırılır ve çocukların yetişmesine yardımcı olunur. (X) Üç ayların faziletinden nasıl yararlanabiliriz? 🔷 Cer uygulaması özellikle Ramazan ayında yoğunlaşır. Talebeler gittikleri yerlerin cami ve mescitlerinde sabah, öğle ve sahur vakitlerinde okudukları hatimler, kıldırdıkları teravih namazları ile yoğun bir faaliyete girişir. 🔷 Ramazan ayının manevi atmosferini halka olumlu bir şekilde yaşatmaya gayret eden talebeler, toplumun sempatisini ve gönlünü kazanırlar. (X) Dört fıkıh mezhebiyle eğitim veren ilk İslam üniversitesi: Müstansıriyye 🔷 Topluma üç ay boyunca medresede öğrendiklerini aktaran talebe aynı zamanda iyi bir staj yapmış olur. İleride görevlendirilmeleri muhtemel imamlık, kadılık gibi makamların hazırlığı için 'cer' uygulaması önemli bir yer tutar. 🔷 Talebenin halkı tanıması, imamlık yaparak namaz kıldırması, kendisine gelen fıkhi soruları cevaplama gayreti, teorik eğitimini pratiğe dönüştüren en önemli unsurdur. (X) İslam tarihinin dönüm noktası Nizamiye Medresesi 🔷 Cer uygulaması ile Osmanlı Devleti, büyük şehirlerdeki dini ve kültürel gelişmeler halkın ayağına kadar götürmeyi ve en küçük yerleşim birimlerine ulaşmayı başarır. 🔷 Uygulamanın halkın başta dini olmak üzere pek çok konuda aydınlatılması açısından çok faydalı olduğu görülür. Osmanlı toplumunun bilgi ve kültür düzeyinin arttığı gözlenir. (X) Medreseler hakkında ne biliyoruz? 🔷 Cerre çıkan talebeler için bir başka imkan, halkın verdiği 'cer akçesi' veya 'zekât akçesi' olarak adlandırılan paralardır. Camide hatim okuyan, teravih kıldıran talebelere cemaat tarafından bir miktar para verildiği görülür. Fakir öğrencilerin Üç aylar içinde aldıkları bu paralarla tüm yılı idare ettikleri rivayet edilir. 🔎 Bir Bilgi: Bazı talebelerin cer uygulamasına üç aylar haricinde yalnızca Salı ve Perşembe günleri olmak üzere çıktığı görülür. Cer uygulaması ne zaman sona erdi? 🔷 Osmanlı'dan sonra Cumhuriyet döneminde de kısmen devam eden cer uygulaması, okullarda yetişen din görevlilerinin şehir, kasaba ve köylere resmi bir şekilde tayin edilmesi nedeniyle tarihe karıştı. 🔷 Türkiye'de kurulan, gelişen ve her bölgeye yayılan İlahiyat Fakülteleri ile birlikte pek çok din görevlisi yetişti. Atamaları yapılan din görevlileri Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından organize edilerek her bölgede görevlendiriliyor. (X) İmam-Hatip Ortaokulu ve sibyan mektebi