Ünlü ressamların tuvalinden Osmanlı sultanları

📌Topkapı Sarayı Müzesi resim koleksiyonunun bir bölümünü Osmanlı sultanlarının portreleri oluşturur. 📌Padişah portreciliği açısından son derece değerli olan bu koleksiyon, Osmanlı Devleti'nin 1299 yılındaki kuruluşundan itibaren hüküm süren 36 padişahın gravür, yağlıboya, suluboya ve fildişi üzerine boyama gibi çeşitli tekniklerde yapılmış olan portrelerinden zengin örnekler sunar. 📌Fatih Sultan Mehmet'ten önce hiçbir padişah, portresini yaptırmamıştı. Bu sebeple Osmanlı padişah portreciliğinde, yaşadığı dönemde portresi yapılmayan sultanların dış görünüşleri tarihî metinlerde anlatıldığı biçimde veya tamamen hayalî olarak betimlenmişti. 📌Fatih Sultan Mehmet'ten sonra tahta çıkan padişahların birçoğu portresini çizdirdi. 📌Saray sanatçılarının bağlı olduğu Ehl-i Hiref teşkilatının nakkaşhanesinde çalışan sanatçıların minyatür geleneğinde yaptığı portrelerin, padişahların fiziksel özelliklerini oldukça gerçekçi bir biçimde yansıttığı görülür. Fatih Sultan Mehmet'in Gentile Bellini tarafından çizilen portresi. 📌Çoğu kez bizzat padişahın siparişi üzerine yapılan bu portrelerin gerçekçi olmasındaki en önemli etken, nakkaşların padişahı yakından görme olanağına erişmiş olmalarıydı. 📌Osmanlı nakkaşlarının yanı sıra, Avrupalı ressamlar tarafından da çok sayıda padişah portresi yapılmıştı. 📌Batılı ressamlar, kimi zaman minyatür portrelerden, kimi zaman erken tarihli gravürlerden esinlenerek, kimi zaman da hayali olarak Avrupa'daki Osmanlı imajına uygun olan padişah portreleri ortaya koymuşlardı. Fausto Zonaro'nun, Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'a ilk girişini tasvir ettiği resim. (Zonaro kendisini Fatih'in solundaki siyah cübbeli olarak konumlandırmıştı. İkisinin yaşadığı dönem arasında 400 yıllık fark bulunuyor.) 📌Ressamların bir bölümü, Osmanlı topraklarına seyyahların veya elçilerin maiyetinde gelerek, ulûfe, cuma selamlığı, bayram gibi çeşitli sebeplerle yapılan merasimlerde padişahları yakından görme olanağına sahip olmuş ve bu sayede daha gerçekçi portreler yapmışlardı. 📌Yukarıda da belirttiğimiz gibi, yaşadığı dönemde sanatçılara poz vererek portresini yaptıran ilk Osmanlı padişahı, Fatih Sultan Mehmet'ti. 📌Padişahın minyatür geleneğinde yapılmış portreleri, Topkapı Sarayı'nın el yazma koleksiyonuna, yağlıboya portreleri ise resim koleksiyonuna kayıtlıdır. Fatih Sultan Mehmet'in Sinan Bey tarafından çizilen minyatürü. 📌Fatih Sultan Mehmet'in, 1907 yılında Sultan II. Abdülhamid'in emriyle saray ressamı Fausto Zonaro tarafından yapılmış olan yağlıboya portresi, koleksiyondaki en önemli örneklerden biridir ve ünlü İtalyan ressam Gentile Bellini'nin Fatih portresinden kopya edilmiştir. 📌Günümüzde Londra'da, National Gallery koleksiyonunda bulunan Bellini imzalı portrenin yapımı için Sultan'ın ressamı sarayına davet ettiği, hatta resmi yapılırken sanatçıya poz verdiği bilinir. Bu nedenle portre, Fatih'in fizyonomisini gerçekçi bir biçimde yansıtır. Fatih Sultan Mehmet'in Fausto Zonaro tarafından, Bellini'nin tasvirinden yola çıkılarak çizilen portresi. 📌Sultan III. Murad döneminde (1574-1595), Osmanlı hanedanının bir bütün olarak resmedilmesi geleneğinin başlaması, Osmanlı padişah portreciliğine yeni bir yön vermiş ve gelişimine hız kazandırmıştı. 📌Osmanlı sultan portrelerinin bir bütün olarak resmedildiği ilk tarihî metin, 16'ıncı yüzyılın ikinci yarısında hazırlanan 'Kıyafetü'l insâniye fî şemâ'ilü'l Osmâniye' adlı eserdir. Sultan III. Murad'ın Romuald Le Peru tarafından çizilen portresi. 📌Eser hazırlanırken, eserin içinde yer alacak olan padişah portrelerinin gerçekçi olması istenmiştir. Bu amaçla Sadrazam Sokullu Mehmed Paşa, dönemin ünlü İtalyan sanatçısı Veronese'ye bir dizi yağlıboya portre sipariş etmiştir. 📌Veronese atölyesinde, tarihî metinlerin ve Avrupa'da o zamana kadar yapılmış Osmanlı padişah tasvirlerinin incelenmesi sonucunda yapılan ve Osman Gazi'den Sultan III. Murad'a kadarki padişahların yağlıboya portrelerinden oluşan bu seri, günümüzde Münih'te Alte Pinakothek koleksiyonunda yer alır. 📌Aynı serinin yine 16'ncı yüzyılda Veronese atölyesinde yapılmış olan bir diğer kopyası da Topkapı Sarayı koleksiyonunda bulunur. Yıldırım Bayezid'in Paolo Veronese tarafından çizilen portresi. 📌Koleksiyonda, Batılı ressamlarca yapılan padişah portreleri arasında, 17'nci yüzyıla tarihlenen dört padişah portresi diğer portrelerden oldukça farklı bir görünüm sergiler. 📌Sultan I. Mehmed (1413-1421), Sultan II. Murad (1421-1441/1446-1451), Sultan I. Mustafa (1617-1618/1622-1623) ve Sultan IV. Murad (1623-1640) portrelerinden oluşan bu resimlerde görülen kumaş desenlerinin İspanyol kumaş desenleri olması, bunların bir İspanyol ressam tarafından yapılmış olabileceklerini düşündürür. Osmanlı Sultanlarının portreleri. 📌Geleneksel Osmanlı minyatür resminde, 18'inci yüzyıl başlarında Levnî, Abdullah Buhârî, Ali Üsküdarî gibi Osmanlı nakkaşlarının eserlerinde ışık-gölge, perspektif denemeleri gibi Batı resmi etkileri görülmeye başlamış, minyatür resminden tuval resmine geçiş ise 18'inci yüzyıl ikinci yarısında olmuştu. 📌Saray ressamı Rafael'e atfedilen ilk örnekler, Topkapı Sarayı koleksiyonunda bulunan Sultan I. Mahmud (1730-1754), Sultan III. Mustafa (1757-1774) ve Sultan I. Abdülhamid'in (1774-1789) büyük boy yağlıboya portreleridir. 📌Özellikle Sultan III. Mustafa'nın biri tuval diğeri kâğıt üzerine yapılan ve birbirinin eşi olan iki portresi, Osmanlı sanatında kitaptan tuvale geçişin en tipik örneklerini teşkil eder. Sultan III. Mustafa'nın portresi. 📌18'inci yüzyılın ikinci yarısından sonra tasvir sanatını şekillendiren bir diğer Osmanlı ressamı Kostantin Kapıdağlı'dır. Daha çok portre ressamı olarak tanınan sanatçının Topkapı Sarayı koleksiyonunda bulunan Sultan III. Selim portreleri, dönemin portre geleneğini yansıtan en önemli örneklerdir. 📌Sanatçı, 'Resm-i Kostantin Kapudağı' imzalı Sultan III. Selim portresinde (1803), sultanı bir iç mekânda, elinde tespihi ile otururken resmetmiştir. Bu resimde sanatçının minyatür üslubundan ve padişah portrelerinin alışılmış ikonografisinden tamamen uzaklaşmış olduğu görülür. Sultan III. Selim'in, Konstantin Kapıdağlı tarafından çizilen portresi. 📌Kostantin Kapıdağlı'nın koleksiyonda bulunan en önemli eserlerinden bir diğeri de, Sultan III. Selim'in siparişi üzerine kâğıt üzerine guaj boya ile 1804-1806 yıllarında yaptığı, 28 Osmanlı padişahının portresinden oluşan seridir. 📌Sultan II. Mahmud döneminde 1815'de Londra'da John Young tarafından gravürlenerek albüm hâlinde basılmış olan bu portrelerle Kapıdağlı, padişah portreciliğine yeni bir anlayış getirmiştir: Söz konusu portrelerde padişahlar, Avrupalı kral portrelerinde olduğu gibi ayakta, yarım boy, dörtte üç profilden veya cepheden tasvir edilmişlerdir; yüz ifadeleri doğaldır. 📌Portrelerin altında, padişahların kazandıkları zaferler, fethettikleri yerler veya yaptırdıkları önemli yapılar resmedilmiştir. Gravürlenerek basılması ile yaygınlık kazanan bu portreler, 19'uncu yüzyıl boyunca gerek Osmanlı'da gerekse Avrupa'da yapılan padişah portrelerinde ve soyağaçlarındaki büst portrelerde âdeta bir kalıp olarak izlenmiştir. III. Selim'in cülus töreninin, Konstantin Kapıdağlı tarafından tasviri. 📌Koleksiyonda örnekleri bulunan bir diğer padişah portreciliği türünü ise soyağacı resimleri oluşturur. 📌İlk örnekleri Sultan I. Abdülhamid döneminde (1774-89) verilmiş olan bu tür resimlerde, padişah portreleri madalyonlar içerisinde bir ağacın dallarına yerleştirilmiştir ve bu madalyonlar, padişahların silsilesini göstermek üzere dallar veya kurdelelerle birbirine bağlanmıştır. 📌19'uncu yüzyılın ikinci yarısına kadar yapımına devam edilen soyağaçlarının çoğunluğu imzasız olmakla birlikte, üzerlerindeki Osmanlıca ve Rumca yazılar, bu resimlerin İstanbul'daki yerli ressamlarca yapılmış olduğuna işaret eder. 📌Resim ve gravürlü albümlerin oldukça yaygın olduğu 18'inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren, başta Fransız olmak üzere İngiliz, İsveçli ve İtalyan elçileri maiyetinde, Osmanlı Sarayı'nın davetiyle veya gezgin olarak İstanbul'a gelen Batılı ressamlar, çok sayıda padişah portresi yapmışlardır. 18'nci yüzyıldan Osmanlı Sultanlarının portreleri. 📌19'uncu yüzyıl oryantalizmi, Batılı ressamların İstanbul'a ve Osmanlı yaşamına duydukları ilginin artmasına neden olmuş ve padişah portrelerinin yapımı bu dönemde de devam etmiştir. 📌Koleksiyonda bulunan İtalyan ressam Fausto Zonaro'nun Fatih Sultan Mehmet portresi, İngiliz ressam Sir David Wilkie'nin Sultan Abdülmecid portresi, Polonyalı ressam S. Chelebovsky'nin Sultan Abdülaziz portresi, Wilhelm Reuter'in Sultan II. Mahmud portresi, İ.K. Ayvazovsky'nin Sultan V. Murad portresi bu döneme ait örneklerdendir. S. Chelebovsky'nin Sultan Abdülaziz tasviri. 📌19'uncu yüzyılda Sultan II. Mahmud döneminde ortaya çıkan ve 20'inci yüzyılın ilk yarısına kadar örnekleri görülen bir diğer tür, Sebuh Manas, Marras, Abdullah, Antranik gibi Osmanlı ressamlarının yaptığı, 'Tasvir-i Hümâyun' denilen fildişi padişah portreleridir. 📌Topkapı Koleksiyonunda padişah portrelerinden başka padişah kızları, hanımları, şehzadeleri, Osmanlı devlet adamları ve Hint imparatorlarının portreleri de bulunur. 📌Padişah portreleri bölümünde ayrıca, 18'inci ve 19'uncu yüzyıllarda İstanbul'a gelmiş olan Batılı ressamlarca yapılmış İstanbul resimleri, gravürler, yağlıboya, suluboya ve litografi tekniği ile yapılmış resimler de yer alır. Hürrem Sultan'a ait bir portre.

Ünlü ressamların tuvalinden Osmanlı sultanları

OSMANLI SULTANLARINA DAİR EN NADİDE KOLEKSİYON