Üsküdar'ın sükunet köşesi: Selman Ağa Camii

◾ Üsküdar, 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethetmesinden sonra hızla gelişmeye başlayan kadim bir İstanbul semtidir. Bu semt, fetihten önce küçük bir Anadolu kasabası niteliğinde iken fetihten sonra bir şehir dokusu oluşturacak ilk nüvelerle kendini belli etmeye başlar. ◾ Fetihten yaklaşık yarım asır sonra inşa edilen Selman Ağa Camii, bu dokunun izini yakalayabileceğimiz ilk mimari örneklerdendir. Henüz Mihrimah Sultan ve Valide-i Cedid camileri Üsküdar'da yer almazken, Selman Ağa Camii zarif ve sade üslubuyla semtin gözdesiydi. 📌Nüve; bir şeyin özü anlamına gelmekle birlikte, çekirdek olarak da tanımlanmaktadır. Fatih Sultan Mehmet İstanbul'un fethinden sonra şehri nasıl imar etti? ◾ Selman Ağa Camii, Selmani Pak ile Hakimiyeti Milliye caddelerinin kesiştiği, sahilden gelen misafirleri karşılayan bir noktada bulunur. ◾ ll. Beyazıd'ın Kapı ve Darüssaade Ağası Selman Ağa tarafından 1506 yılında yapımına başlanan cami, henüz Mihrimah Sultan, Şemsi Paşa ve Valide-i Cedid camilerinin bulunmadığı o tarihlerde Üsküdar'ın kalbinde inşa edilir. Mihrimah Sultan'ın Devlet-i Aliyye'yi ihya eden hizmetleri ◾ İnşa edildiği yıllarda Selman Ağa Camii sahilden gelen insanları misafirperver bir tutum ile karşılamak üzere önemli bir noktaya konumlanmış, etrafındaki küçük adacık yapıdan arınarak bir meydan şeklini alıp, misafirlerine nefes alma imkanı tanımıştı. ◾ Cami plan yapısı olarak da kare plan ile taş ve tuğlanın karma bir şekilde kullanıldığı yapı malzemeleriyle inşa edilmişti. ◾ Caminin çatısı, minberi ve son cemaat mahfili ise ahşaptan yapılırken, sade ve özgünlüğüyle uzun yıllar boyunca müminlere bir lahza sükûnet bahşeden manevi bir mekan işlevi görmüştü. Toprağın çocuğu mimar: Hassan Fathy ◾ Caminin ahşap olan çatısı pek çok Osmanlı eserinde olduğu gibi kurşunla örtülüdür. ◾ Minaresi ise ince tuğladan oluşur. Minarede aralarda kullanılan kesme taş hatıllar mimari açıdan minareyi güçlü kılar ve görsel çeşitlilik sağlar. Caminin 1965'te yaptırılan kesme taş kemerli avlu kapısının sağ tarafında üç yüzlü Horhor Çeşmesi bulunur. Son olarak 1895'te onarımdan geçen caminin haziresinde Selman Ağa'nın mezarı yer alır. Hatıl: Genellikle yığma yapılarda karşılaştığımız, yükü tüm yüzeye dağıtarak duvarın yıkılmasını engelleyen, malzemesi ile farklılaşan yatay hat. ◾ Cumhuriyet dönemi ile başlayan çarpık kentleşmeden ziyadesiyle etkilenen Selman Ağa Camii, uzun yılların ardından etrafı büyük ve daraltıcı yapılarla dolu bir hale gelmişti. ◾ Caminin önüne geçen çevredeki yapıların düzenlenmesi, kaldırılması ve temizlenmesi ile birlikte, meydan tanımlı ve kullanılabilir bir hale geldi. ◾ Üsküdar'da bu sayede sahile inmeden önce iki yoğun caddeyi rahatlatan bir işaret ögesi ve sükûnet bölgesi hüviyetine sahip manevi ve maddi bir merkez oluştu. ◾ Klasik Osmanlı mimarisinin en güzel ve bölgesel özelliklerini haiz olan Selman Ağa Camii'nin üst pencerelerinde, revzen bulunur. Bu sayede iç mekanda renkli ışık oyunları oluşur. ◾ Bu mimari bir güzellik olduğu gibi 'Allah'ın boyasıyla boyandık. Boyaca O'ndan daha güzel olan kim vardır? Biz yalnız O'na kulluk ederiz' (deyin).' (Bakara Suresi 138) ayet-i kerimesinin de tezahürüdür. ◾ Caminin tavan köşelerinde bulunan bezemeler, tavanda kullanılan ahşap çıtalarla bir ahenk oluşturur. ◾ Mihrap ise niş şeklinde sade ve hafif bir görüntü sergiler. Revzen; alçı kalıplar arasına renkli ya da renksiz cam parçaları yerleştirilmesi suretiyle yapılan desenli pencere işleme sanatıdır. ◾ Mihrabın üst kısmındaki levhada ve cami girişinin üzerinde Bakara suresi 144. ayet yazmaktadır. ◾ Cami mimarisi, Osmanlı mimarisi özelliklerini gösteriyor. Avlu kapısı sahil yönüne açılarak, Hakimiyet-i Milliye Caddesi'nden gelen misafirlerini davet ediyor. 'Biz senin, yüzünü göğe doğru çevirdiğini elbette görüyoruz. İşte şimdi kesin olarak seni memnun olacağın kıbleye döndürüyoruz. Artık yüzünü Mescid-i Harâm tarafına çevir; nerede olursanız olun yüzünüzü o yöne çevirin. Kuşku yok ki kendilerine kitap verilenler onun rablerinden gelmiş bir gerçek olduğunu elbette bilirler. Allah onların yaptıklarından habersiz değildir.' (Bakara,144) Bakara Suresi ilgili ayetin okunuşu ◾ Selman Ağa Camii, Babüssaade Ağa Camii ve Horhor Camii olarak da bilinmektedir. ◾ Avlu kapısının sağında bulunan Horhor Çeşmesi, caminin Horhor Camii olarak da bilinmesine neden olmuştur. ◾ Hakkında çok fazla bilgiye sahip olmadığımız Selman Ağa, II. Bayezid döneminde Babüssaade (Kapı) Ağası olarak görev almıştır. ◾ Ağa'nın İstanbul'da, Kazancılar'da Ali Paşa Camii civarında bir mekteb-i âlî'si vardı. Cami avlusunda yer alan türbesinde; ◾ Üsküdar sahiline 6 dakikalık mesafede bulunan Selman Ağa Camii'ne, lll. Ahmet Çeşmesi'nden Hakimiyet-i Milliye Caddesi'ni takip ederek ulaşabilirsiniz. ◾ İsmini verdiği Selman-i Pak Caddesinin başlangıcında bu zarif eseri göreceksiniz.

Üsküdar'ın sükunet köşesi: Selman Ağa Camii

Üsküdar'ın tarihi