Venedik ayakkabı modasına yön veren Osmanlı esintileri

Osmanlı ve Venedik arasındaki tarihi uzun soluklu ilişkide, modanın da ayrı bir önemi vardı. Doğu'ya ait egzotik giysiler Batı'nın her daim ilgi odağı olmuştu. Türk giysileri, bu giysilere ait pek çok aksesuar ve takı Venediklilerin de ilgisini cezbediyordu. Bilhassa Türklere özgü bazı ayakkabı çeşitleri Venedikliler tarafından çok sevilmekle kalmayıp aynı zamanda benimsendi. Hatta öyle ki bu ayakkabılar, Venedik modasının bir parçası haline geldi. Peki, Türklerin Venedik modasında bu denli etkili olması nasıl gerçekleşti? Hem kurucu hem de yıkıcı güç yeniçerilerin kıyafetleri nasıldı? Venedik'ta ayakkabı üretimi Doğu'ya ait bir meslek olarak ortaya çıktı. Saint Crispino ve Saint Crispiniano İtalyan ayakkabıcılarının piri olarak bilinse de Venedikli ayakkabıcıların bağlı olduğu locanın asıl piri Mısırlı Saint Aniano'du. İskenderiyeli ayakkabıcı Aniano, koruyucu San Marko vasıtasıyla Hristiyanlığı kabul etmiş ve daha sonra İskenderiye piskoposluğuna tayin edilmişti. Aniano San Marko'ya olan bağlılığı sebebiyle ölümünden sonra Venedik'e nakledildi. Aniano'nun taşıdığı önem ise ayakkabıcılıkta bir simge oluşturmasından kaynaklıydı. Batılı seyyahların gözüyle Osmanlı'da temizlik Marko'nun Aniaono'nun üzerinde gösterdiği kerametler pek çok tabloda resmedildi. Erken dönem tablolarında Aniono paltolu, yalın ayak veya sandaletle tasvir edilirken sonraki yağlı boyalarda ince uzun terlikler giymiş, Doğulu yönüne vurgu yapan sarık takmış bir Aniano resmedilmişti. 1446 yılının Venedik'in de şehir kapısının San Aniano ve San Marko kabartmalarıyla süslenmesi, Ayakkabıcılar locasının şehrin en önemli kurumlarından biri haline getirdi ve prestijini arttırdı. Tarihi arşivden Osmanlı kıyafetleri Aniano'ya adanmış mihrabın devrin en iyi ressamlarından Jacopa Palma Giovane tarafından resmedilmesi üzerine tablonun kopyası Ayakkabı Loncası'nın amblemi olarak kabul edildi. Ve o tarihten sonra Venedik'te bulunan bütün ayakkabı dükkanlarının kapısının üstünde asılması zorunluluk haline getirildi. Giyim kuşam adabı ile ilgili hadisler Bu dönemde yapılmış tablolarda Aniano, bir çift terlikle resmedildi. Bu terlikler Venedik'te Türk stili ayakkabılar anlamına gelen 'scarpe alla turchesca' olarak tanınıyordu. Venedik'te yaygın bir şekilde kullanılan rahat terlikler, Batı dünyasında 'babouche' daha sonra Venedik dilinde ise 'papusse' olarak adlandırıldı, bu kelimenin Farsça ayakkabı anlamına gelen 'pa-puş'tan devşirildiği büyük olasılıktı. Venediklilerin kullandığı bu ayakkabı artık hayal dünyalarını şekillendiriyordu. Nitekim bu ayakkabılar Türkleri çağrıştıran özelliklerden biri haline geldi. Tablolarda Türkler sosyal sınıf ve statüsüne bakılmaksızın ucunda püskül olan bir çift pabuçla tasvir ediliyordu. Bilhassa Cesare Vecellio tarafından 'Yeni ve Eski Elbiseler' adıyla hazırlanan albümde, Venedikli bir sanatçının gözündeki Türk imajı ayrıntılı olarak gözlemlenebiliyordu. Tüm bunlar Venedik'te yeni bir modanın habercisi oldu ve Venedikli zenginler Türk ayakkabılarına yoğun rağbet gösterdiler. San Marko Meydanı'nda her yıl yerel ve doğulu malların sergilendiği fuarda büyük beğeni toplayan ayakkabılar, Osmanlı coğrafyasından geliyordu. Bazı ayakkabılar ise doğrudan Türk kökenli ayakkabıcılar tarafından üretiliyordu. İlginç olan nokta ise Türk pabuçlarının Venedik'te sadece erkekler tarafından kullanıldığıydı. Venedik kadınları daha çok Türk kadınları arasında da kullanımı yaygın olan yüksek ökçeli ayakkabılara yoğunlaşmıştı. Başlangıçta çamurlu ve kirli sokaklardan korunmak için kullanılan yüksek ökçeli pabuçlara zamanla estetik bir misyon yüklendi. Bu pabuçlar zamanla bilhassa Venedik düğün kültüründe değerli hediyeler arasında yerini almaya başladı. Yalnızca korunmak için kısa topuklarla başlayan ökçeli ayakkabılar günden güne yükselmeye başladı. Öyle ki 1430 yılında hükümet kadınların yürümelerini tehlikede gördüğü için 50 cm'den yüksek ökçeli ayakkabının giyilmesini yasakladı. Osmanlı topraklarına gezmeye gelen yabancı seyyahlar ,Türk kadınlarının giydiği ayakkabılara hayran kaldılar. Venedikli kadınların giydiği 'nalın' diye tabir edilen deri veya kadifeyle kaplı bu ayakkabıların ortak noktası; Türk kadınlarının kullandığı gibi tabanlarının ağaçtan olmasıydı. Venedik Correr Müzesi'nde muhafaza edilen kahverengi ağaçtan yapılmış, sedef ve fildişi kakmalı ayakkabılar da Venedik ayakkabı modasındaki Osmanlı esintisini göstermekteydi. Hükümet bu ayakkabı türü için her ne kadar önlemler almaya kalksa da bu ayakkabılar 16. yüzyılda başlarında imal edilmiş ve moda olmuştu. 1542 yılında Venedik Senatosu altın ve gümüş işlemeli nalın giyilmesini yasaklayıp sadece ipek, deri ve kumaş olanların giyilmesine izin vermişti. Bu tarihlerden sonra özellikle yüksek gelirli Venediklilerde pahalı ayakkabı hediye etme modası başlamıştı. Venedik'i kasıp kavuran yüksek ökçeli ayakkabı giyme modası yabancı seyyahların da dikkatini çekmişti. Sokakta hizmetçilerin eşliğinde yavaş yavaş yürümeye çalışan kadınların görüntüsü renkli manzaralar ortaya çıkarmaktaydı. Ünlü ressamların tablolarında yüksek ökçeli ayakkabılar yalnızca dışarıda değil ev içinde de kullanılmaktaydı görülüyordu. Bu sebeplerden ötürü de pek çok kez alaylara maruz kalmışlardı. Fakat bu ayakkabıların nasıl giyileceğini anlatan ve bu modayı savunan yazılar da kaleme alınmıştı. 18. yüzyıl boyunca popülerliğini devam ettiren yüksek ökçeli ayakkabılar zamanla yerini topuklu ayakkabılara bıraktı. Geçmişte çok popüler olan bu ayakkabılar tartışmasız Türklerle özdeşmiş bir nesne olarak zihinlerde yer etti. Günümüzde ise Osmanlı esintisi 'babouche' ler yeniden vitrinlerde yerini almakta. Ali Şükrü Çoruk'un İstanbul Yazıları kitabından yararlanılmıştır.

Venedik ayakkabı modasına yön veren Osmanlı esintileri

OSMANLI VENEDİK MODASINDA NASIL ETKİLİ OLDU?