Yabancı bir seyyahın dilinden Osmanlı’da bayram

Britanya'da Carlisle dükünün çocuğu olarak dünyaya gelen ve Oxford'da klasik diller üzerine eğitim alan George William Frederick Howard, siyasi faaliyetleri kadar edebi çalışmalarını da başarıyla sürdürmüş iyi bir devlet adamıydı. Henüz 23 yaşındayken Rus Çarı Nikola'nın taç giyme töreninde bulunmak üzere St. Petersburg'a gitme şansı yakalayan Howard, Lordlar Kamarası'ndaki parlamenterliğini başarıyla sürdürürken, diğer yandan Aberdeen Üniversitesi Rektörlüğü görevini de yürüttü. Seyahat etmeye niyetlenen Lord Howard, Tuna Nehri üzerinden İstanbul'a gelmek üzere Viyana'dan yola çıkar. Seyahati sırasında karşılaştığı insanlar üzerinden dönemin siyasi olaylarına atıflarda bulunur. Örneğin gemisinde bir zamanlar Osmanlı'ya karşı Rusya'yı desteklerken, seyahatin yapıldığı dönemde Ruslara karşı Osmanlıları desteklemeye karar veren ve bunun için kulis yapan soylu bir İngiliz'den bahseder. Viyana'daki katedralleri anlatarak başladığı seyahatini, Türk ordularının bir zamanlar meşhur Mohaç Zaferi'ni kazandığı ovadan yahut Vidin şehrinin ince minareli siluetinden geçirerek sürdürür ve en nihayet İstanbul'a varır. İstanbul'un Türkler tarafından fethine dair manzum bir 'trajedi' yazmasına rağmen Lord Howard, Kırım Harbi esnasında Avrupa kamuoyunda Türkler lehine bir sempati oluşmasına etki eder. Birçok makalesi basılan, yüzlerce konferans veren yazar, aynı zamanda ödüllü bir şairdir. Howard, 12 ay süren seyahatini 1853 yılında Diary in Greek and Turkish Waters (Türk ve Yunan Suları Günlüğü) adıyla kitap haline getirmiş, eser Yunanistan sınırlarını içeren kısımları eklenmeden Türkçeye çevrilmiştir. 1 Temmuz 'Padişahın her Cuma günü öğle namazı için bir camiyi ziyaret edişine bugün ben de katılıyorum. Kayığa bindik. Saltanat kayığı çok mükemmel. Dört adet büyük, üç adet küçük yaldızlı kayıktan meydana gelmiş padişah konvoyu. Padişah çok görkemli bir tentenin altında oturuyor. Kayığında sanırım yirmi iki kürek var. Hisarlardan, diğer Türk gemilerinden selam naraları geliyor. 2 Temmuz Bugün devlet dairelerini ziyaret edebilmek için ferman çıkarttırdım. Epeyce kalabalık bir grubuz, Retribution ve Niger gemilerinin kumandanlarını da davet ettim. Tam hareket edeceğimiz sırada bir Rus aramıza katılmak istedi. Bu işin bize birtakım nahoş hadiseler getireceğini düşündüm. Zira Türkler, böyle bir zamanda en kutsal yerlerine Rusların adım atmasını kabullenemezler. Ancak seyyahlar arasında geçerli kanunlara göre, her seyyah diğerine hürmet etmek zorundadır, çaresiz Rus'u da yanımıza aldık. Önce saraya gittik. Güzel döşenmiş birçok oda var. Eski şaşalı günlerinde İngiltere'deki Brighton Sarayı ancak bu kadar güzel olabilir. Topkapı Sarayı kendine has bir güzelliğe sahip. Padişahın odası hem Boğaziçi'ne hem de Marmara'ya bakıyor. Eski devlet tahtını ve Türkiye'nin önemli bayramlarında elçilerin kabul edildiği salonu gördük. 4 Temmuz Bu sabah saat dört civarında Dr. Sandwith'le birlikte hazırlanıp atlara bindik. İstanbul'un haşmetli surlarından dışarı çıkarken ufak tepeler kendilerini gösterdiler. Bunların aralarına ufak taş sütunlar yerleştirilmiş. Bu sütunlar II. Mahmut'un okunun eriştiği noktaları gösterir. Yerine geçen padişah böyle atletik faaliyetlerle uğraşmaz. 7 Temmuz Gece saat iki buçuk civarında bayramın başladığını ilan eden gök gürültüsüne benzer top sesleri duyuldu. Ramazan Bayramı oruç ayının sona erdiğini bildiren ve üç gün süren bir tatildir. Günün ilk ışıklarıyla birlikte padişahın Sultan Ahmet Camii'ne gelişini görmek için sarayın büyük avlusunda toplandık. Girişe bakan bir eve girdik. Bu evin, dışarısını seyretmek için çok güzel pencereleri vardı. Dışarıdaki manzara harikuladeydi. Zengin eyerli atların üzerine binmiş devlet erkânı, paşalar, nazırlar, ardından beyaz devekuşu tüyleriyle kaplı elbise giymiş sadrazam ve hemen arkasında duran harem ağaları. Nihayet padişah at sırtında görüldü. Padişah bayramlarda burada altın yaldızlı bir tahtta oturur. Şeyhülislamın bir dua okumasından sonra asıl bayram töreni başlar. Seçkin Osmanlı ileri gelenleri taht önünde birikir. En yüksek mevkie haiz birkaç kişi padişahın eteğini öper. Bütün bunlar olurken padişah bandosu devamlı olarak marş ve çeşitli havalar çalar. Marşlar, havalar ve serhat türküleri insanın içinde tarifsiz bir etki bırakıyor. Görünüş tam bir tablo gibi. Üniformalar parlıyor, bu sıcak günde insana rehavet veren yeşil serviler altında ve hele böylesine etkili bir müzik altında rüya âlemindeyiz sanki...'

Yabancı bir seyyahın dilinden Osmanlı’da bayram

GEORGE WILLIAM FREDERICK HOWARD KİMDİR?