Yok olmaktan son anda kurtulan tarih: Yıldız Kütüphanesi

◾ 34. Osmanlı padişahı ve 113. İslam Halifesi Sultan II. Abdülhamid Han dengelerle örülü devlet idaresinin yanında ilmi gelişmelere de büyük önem verirdi. ◾ Sultan'ın en bilinen vasıflarından biri kitaplara olan düşkünlüğüydü. Öyle ki Türk kütüphaneciliğine dair pek çok önemli hadise, II. Abdülhamid Han'ın hamleleri ile gerçekleşmişti. ABDÜLHAMİD'İN HAYATI HAKKINDA 33 İLGİNÇ GERÇEK ◾ Sultan Abdülhamid'in ilme ve kitaplara karşı olan ilgisi onu Yıldız Sarayı içinde dört başı mamur bir kütüphane kurmaya sevk etti. Kütüphanenin ilk parçaları Sultan'ın şehzadeliğinden itibaren topladığı nadide eserlerdi. Zamanla burada çok büyük bir ilmi hazine meydana gelecekti. ◾ Kütüphane-i Hümayun; tek katlı, dört büyük salondan müteşekkil, yetmiş metre uzunluğa sahip bir alanı kapsıyordu. Burada baş hafız-ı kütüb dahil otuz personel görevliydi. ◾ Zengin bir koleksiyona sahip olan Yıldız Kütüphane-i Hümayunu coğrafya, romanlar, gazeteler ve Türkiye literatürüne dair eserlerin bir araya geldiği bir hazineydi. ◾ Kütüphane için diğer dillerden tercümeler yapılmış, süreli yayın koleksiyonu ile güncel takip edilmiş ve romanlar ile dünya edebiyatının nabzı tutulmuştu. SULTAN II. ABDÜLHAMİD'İN SAKLI MİRASI ◾ Sultan II. Abdülhamid Han bilhassa uyumadan evvel mutad olarak kendisine yeni tercümelerden okunmasını ister, ilmi tartışmaları yetkililere anlattırırdı. ◾ Lakin bin bir zahmet ve emekle toplanan kütüphane, 31 Mart olayları sonucunda İstanbul'a giren Hareket Ordusu'nun Yıldız Baskını'nda az daha yok olacaktı. ◾ 31 Mart hadisesinin ardından İstanbul'a giren Hareket Ordusu'nun komutanlarından olan Mirliva Şevket Turgut Paşa Yıldız Sarayı'nı teslim almıştı. Mirliva nedir? Osmanlı askeri terimlerinden olan mirliva günümüzde tuğgeneral ve tümgeneral arası bir rütbeye tekabül ediyordu. Rütbe 26 Kasım 1934 tarihinde iptal edildi. ◾ İstanbul'da meydana gelen hadiseler esnasında çatışmalara girmeyen Bulgar askerlerinin Yıldız Sarayı'na alınmasıyla tarihte eşine az rastlanır bir yağma görüldü. II. ABDÜLHAMİD FİLİSTİN'E YAHUDİ GÖÇÜNÜ ENGELLEMİŞTİ ◾ Sultan II. Abdülhamid'in 33 yıl boyunca binbir emekle topladığı eserler, şahsi servet, süslemeler, perdeler ve mobilyalar büyük hadisede yağma edildi. ◾ Büyük yağmanın sonunda Yıldız Sarayı'nın ayakta kalan tek bölümü kütüphanesiydi. Değerli eşyalar bittikten sonra Hareket Ordusu'nun bir bölümü kütüphaneyi fark etti. ◾ Bu elim hadise sırasında bir ara Kütüphane-i Hümayun'u fark eden yağmacılar büyük bir hınçla buraya yöneldiler. İşte burada karşılarına baş hafız-ı kütüb Sabri Kalkandelen çıktı. Hafız-ı Kütüb nedir? Osmanlı kütüphanelerindeki kitap görevlilerine verilen ünvan SULTAN ABDÜLHAMİD'İN EĞİTİM FAALİYETLERİ ◾ Yağmacılara karşı 'Benim cesedimi çiğnemeden kimse içeri giremez' diyen Sabri Kalkandelen'i şivesinden tanıyan Arnavut askerler geri yanındakilerle geri çekilerek büyük bir kültür katliamının önüne geçmiş oldular. Sabri Kalkandelen kimdir? 1862-1943 yılları arasında yaşayan Sabri Kalkandelen Yıldız Kütüphanesi baş hafız-ı kütüblüğü görevini ifa etmiş şair ve kütüphanecidir. Babası 19. yüzyılın önemli dini ve siyasi figürlerinden Kalkandelenli Mustafa Ruhi Efendi'dir. Kütüphanecilik noktasında aşırı büyük bir titizliğe sahip olan Sabri Efendi'nin makbuz olmadan Sultan II. Abdülhamid'e dahi kitap vermediği rivayet edilir. ◾ Yine de sonraki dönemlerde bu hazinenin bir kısmı kaçırıldı. Konuyla ilgili olarak, Aralık 1924 tarihli Son Telgraf gazetesinin 'Abdülhamid'in âsârını İngilizlere kim sattı?' başlıklı haberde, 'İngilizlerin en büyük müzesi olan British Museum, Abdülhamid'in kütüphanesine ait olan ve dört yüz ciltten ibaret bulunan Türk, Acem, Arap kıymettar el yazısı kitapları satın almıştır. Bunların arasında 706 tarihinde Şam'da yazılmış pek mühim bir İslam tarihi de mevcuttur.' ifadelerine yer bulmuştu. LL. ABDÜLHAMİD'İN ORTA DOĞU'YA ATTIĞI DÜĞÜM ◾ Sultan II. Abdülhamid Han arşive değer veren, arşiv belgelerinin milletimizin hafızası olduğunun bilincinde, şuur sahibi bir hükümdardı. Bundan dolayı Yıldız Sarayı'nda önemli bir kütüphane ve arşiv meydana getirdi. ◾ Sadece bunlara yetinmeyen Sultan, arşiv kayıtlarının güncellenmesi, tasnif edilmesi gibi hususlarda öncülük yaparak Osmanlı arşivinin modernleşmesinin önünü açtı.