Dikiş makinesinin icadına dair az bilinen detaylar

Dikiş makinesi tarihi ile ilgili net bir bilgi olmasa da İngiliz mucit Thomas Saint'in deri üzerine delikler açılmasını ve bu delikler üzerinden sürekli olarak iplik geçirilmesini sağlayacak bir makinenin patentini üzerine alması ile serüvenin başladığı belirtilir. Dikiş makinesinin tarihi macerasında birçok patent alındı ancak hiçbiri ticari bir başarı elde edemedi. 1830 yılında Fransa'da yaşayan Barthelemy Thimmonier ticari başarıyı yakalayan ilk dikiş makinasının patentini aldı.'Zincir dikiş' yöntemini kullanan bir makine yaptı. Seksen adet üretti. Ordunun kıyafetlerinin dikiminde kullanıldı. Bu makinelerin işlerine zarar vereceğini düşünen bir kısım işçi ise tüm makineleri talan etti. Thimmonier bu olayın ardından yoksul bir hayat yaşadı.1833 yılında ABD'de Walter Hunt isimli bir mucit tarafından geliştirilen çift dikiş yapabilen makina icat edildi. Kumaş dokumasında sanayileşme ve iplik üretiminin gelişmesi ile artık dikiş dikmenin el ile yeterli gelmeyeceği görüldü; 1755 yılında Londra'da bulunan İngiliz Birleşik Krallığı İhtira Beratı (patent) bürosuna, Alman Charles Frederic Weissental dikiş makinesi teknik çizimleriyle başvurdu. 24 Haziran 1755 tarihinde makinenin ilk patentini aldı. Mucidin büyük buluşu parasızlık yüzünden çizimden öteye geçemedi. 35 sene sonrasında marangoz Thomas Saint, ayakkabı derisi ve çizme dikmek için bir makine icat etti. Büyük ve ağır olan, yerinde uzmanların incelediği makineye 24 Temmuz 1790 tarihinde 1864 sıra nosu ile patent verildi Bugün kullandığımız ucu delikli makine iğnesini 1800 yılında Kuzey Almanya'da ilk bulan ve kullanan kişi Balthasar Krems'di. 1830 tarihinde Fransız Barhelemy Thimoner ilk işe yarayan, herkesin çalıştığına şahitlik yapacağı ve ilk dikiş makinesi kabul edilecek makineyi icat edip, Fransız Hükümeti'nden patent aldı. Makinenin bütün çerçevesi tahtadan olup, hareket eden parçaları ise madendir. Makine iğnesi sağdan sola doğru gidip gelme özelliğine sahiptir. Makine, Londra Fen Müzesi'nde halen sergilenir. Allen B. Wilson Amerikalı seyyar bir doğramacı olup dikiş makineleri kullanımında önemli bir kolaylık sağlamış, 1851 yılında mekik yerine döner bir çağanozu kullanıp patent almış, 1 yıl sonra delikli mekik yuvasını makineye ilave etmiştir. Çift iplik ise Elias Howe tarafından ilk kez kullanılmaya başlanmıştır. Deliksiz ama gövdesi içinde iki yönlü kancası bulunan iğne, ipliği diken iki kumaş arasından geçiyor, alt kısımda pervaneye benzeyen bir mekanizma ipliği kendi etrafında halka şeklinde evirerek bir sonraki dikiş deliğine taşıyordu. 1845 yılında mekikli makine modeli geliştirip patentini aldığı makine dakikada 300 ilmik yapar. Amerika'da ise Isaac Merit Singer ve başka üreticiler mucidin geliştirdiği makineyi telif vermeden satarak, piyasayı elinde tutmayı başarmışlardır. Osmanlı zamanında İstanbul'a ilk giriş yapan makineler, 1880 yılında üretimi yapılmış olan Alman Atlas ve İngiliz Jones markalarıdır. Osmanlı zamanında İstanbul'a ilk giriş yapan makineler, 1880 yılında üretimi yapılmış olan Alman Atlas ve İngiliz Jones markalarıdır. Singer 1886 yıllında Osmanlı'da ilk olarak satışa başlamıştır. Singer, makineyi dağ köylerine kadar ulaştıran, ücretsiz nakış ve dikiş kursları da düzenleyen ilk firmadır. Ayrıca yine aynı firmanın Osmanlıca kullanma talimatname kılavuzları günümüze kadar ulaşmıştır. Mösyö J.N Edlinger, Dersaadet firması adına 'Hanımlara Mahsus Gazete'de şöyle ilan göze çarpar: 'Her haneye bir dikiş makinesi elzem ise, o makinenin en iyi cinsten olması mülzemdir.' Böylece Edlinger, Zetina dikiş makinesinin kullandığı 'Her genç kızın rüyası' sloganının yıllar önce yol göstericisi olmuştur. Singer'in her makine alana bir 'Muallime' her mahalleye 'Meccani' dikiş nakış kursları şeklinde karşılıklı hamleleri ilerleyerek sürer. Singer ilk kollu dikiş makinesini üreten ve zaman içinde makineye ayak pedalı ve elektrikle işler hale getiren firmadır. 1862 senesinde müzisyen olan George M. Pfaff dikiş makinesi imal edip kendisinden sonra iki oğlu sayesinde Pfaff fabrikalarını kurup geliştirmiştir. 1900 yılından itibaren de Willcox ve Gibbs firmaları tarafından da sanayi tipi makineler yapılmaya başlanmış olup, elektrik ve bilye sayesinde makinenin dakikada dikiş sayısı fazlasıyla artmıştır. Dikiş makinesi yapıp satan ülkelerin başında İngiltere, Amerika, Almanya ve Fransa gelir. Şu an ülkemizde Elna, Brohter, Bernina, Zetina markaları önemli bir yere sahiptir. Dikiş makineleri, yaptıkları işe ve çalışma şekillerine göre değişik sınıflara ayrılır. Çalışma şekline göre el, ayaklı ve motorlu dikiş makineleri olarak üçe ayrılır. El dikiş makinesi, makinenin sağ tarafında bulunan pervane üzerinde kolun el ile çevrilmesiyle çalışır. Ayaklı dikiş makinesi, makinenin üst kafa kısmı bir mobilya ya da kasa üzerine monte edilmiş alt kısmı da ayakla işlemesini sağlayan pedal sayesinde çalışır. Motorlu dikiş makinesi ise hem el hem de ayakla çalışan dikiş makinesine motor ilave edilmesiyle elektrik gücüyle çalışır. İlk makineler tek iple çalışıp, alt kısımdaki çark ipi çevirmesi sayesinde dikiş işlemi gerçekleşir. Mekik ve mekik yatağının da makineye eklenmesiyle şimdiki makinelerin temel parçalarından bir tanesi oluşmuştur. Makine icatları içinde mekik de değişikliğe uğramıştır. İleri geri hareket etmesiyle dikişi sağlayan kayık biçiminde yapılan yassı metal mekik ilk kullanılan çeşittir. Zamanla makinede dikimi kolaylaştıracak demir mekik ve masura kullanılmış, şu an bazı makine modellerinde mekik hiç kullanılmazken sadece plastik masura, ya da ikisi birlikte kullanılır hale gelmiştir. Mekiği oluşturan 3 kısım vardır bunlar: Mekik yaprağı, mekik sapı ve mekik mandal kısmıdır. Makinede dikimde en önemli unsur iğnedir. Dikilecek kumaşa uygun iğne kalınlıkları vardır. Makinede yapılacak işin niteliğine göre ayaklar kullanılır. Bunlar arasında en çok düz baskı ayağı ve fermuar ayağı kullanılır. Diğer ayak çeşitleri şunlardır: Nervür ayağı (Nervür 3mm ve 7mm arası dikim süslemesidir), ilik ayağı, reçme ayağı, sürfile ayağı, kıvırma ayağı, kapitone ayağı, yorganlama ayağı, plise ayağı, fitil ayağı, büzgü ayağı, patchwork ayağı, boncuk ayağıdır.