Dünyayı tehdit eden salgın hastalıklar

Çin'in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentinde ortaya çıkan ve hızlıca yayılan yeni tip koronavirüsün bulaştığı kişi sayısı 119 bini buldu. Asya'dan Amerika'ya kadar yayılan virüsle ilgili dünya kırmızı alarm durumuna geçti. Hayatını kaybedenlerin sayısı 4 bini aştı. Türkiye'de de ilk vaka görüldü. Koronavirüsler bazen solunum sistemi, bazen de sindirim sistemi hastalıkları yapıyor, solunum sisteminde soğuk algınlığı belirtileri gösteren enfeksiyonlara ve zatürreye neden oluyor. Koronavirüsler bazı hayvanlarda bulunup insanlara bulaşabiliyor. Virüsün insanlara bulaşması, virüsün mutasyonu veya hayvanlarla temas gibi birçok faktöre bağlı. Mesela MERS virüsünün develerden, SARS virüsünün misk kedilerinden bulaştığı biliniyor ancak yeni koronavirüsün hangi hayvandan insanlara geçtiği henüz saptanmış değil. Koronavirüs, hayvanlarda yaygın olarak görülen bir virüs türüdür. Virüsün 4 alt türü var. Ender olarak hayvanlardan insanlara bulaşabiliyor. Hayvanlardan insanlara bulaştığında oluşan hastalığa 'zoonoz' deniyor. Koronavirüsün insandan insana bulaşabilen türünün ilk örnekleri 2003 yılında ortaya çıkan SARS ve 2019 yılında Suudi Arabistan'da ortaya çıkan MERS salgınlarında görüldü. Şu anda gündemde olan tür ise SARS ve MERS salgınlarındaki türden farklı, daha önce tanımlanmamış yeni bir türü. Kovid-19 görüldüğü bildirilen ülkelerin yetkili sağlık kurumları ve yerel basınından derlenen verilere göre vaka sayıları şu şekilde sıralanıyor; İtalya 10 bin 149, İran 8 bin 42, Güney Kore 7 bin 755, Fransa 1784, İspanya 1695, Almanya 1565, Japonya 1283, ABD 1010, İsviçre 497, Norveç 401, İngiltere 383, Hollanda 382, İsveç 355, Belçika 267, Danimarka 262, Avusturya 182, Singapur 166, Malezya 129, Avustralya 125, Bahreyn 110, Kanada 97, Yunanistan 89, İzlanda 81, İsrail 76, Birleşik Arap Emirlikleri 74, Irak 71, Kuveyt 69, Çekya 64, San Marino 62, Hindistan 62, Mısır 59, Tayland 59, Lübnan 52, Portekiz 41, Finlandiya 40, Vietnam 35, Brezilya 34, İrlanda 34, Slovenya 34, Filipinler 33, Romanya 29, Filistin 29, Endonezya 27, Katar 24, Gürcistan 23, Polonya 22, Cezayir 20, Rusya 20, Suudi Arabistan 20, Arjantin 19, Pakistan 19, Umman 18, Ekvador 17, Şili 17, Hırvatistan 15, Estonya 13, Kosta Rika 13, Macaristan 13, Azerbaycan 11, Peru 11, Arnavutluk 10, Belarus 9, Panama 8, Letonya 8, Afganistan 7, Lüksemburg 7, Kuzey Makedonya 7, Meksika 7, Bosna Hersek 7, Slovakya 7, Güney Afrika 7, Tunus 6, Brunei 6, Bulgaristan 6, Maldivler 6, Dominik Cumhuriyeti 5, Yeni Zelanda 5, Fransız Guyanası 5, Malta 5, Paraguay 5, Sırbistan 5, Senegal 4, Fas 3, Kamboçya 3, Litvanya 3, Bangladeş 3, Kolombiya 3, Martinik 3, Moldova 3, Nijerya 2, Sri Lanka 2, Bolivya 2, Burkina Faso 2, Kamerun 2, Manş Adaları 2, Faroe Adaları 2, Saint Martin 2, Güney Kıbrıs Rum kesimi 2, Andorra 1, Ermenistan 1, Ürdün 1, Monako 1, Nepal 1, Ukrayna 1, Butan 1, Kongo Demokratik Cumhuriyeti 1, Cebelitarık 1, Vatikan 1, Jamaika 1, Liechtenstein 1, Moğolistan 1, Saint Barth 1, Togo 1, KKTC 1 ve Türkiye 1. Kovid-19'un kökeni hala araştırılıyor. Şu ana kadar elde edilen veriler, Çin'in Vuhan kentinde bulunan Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı olarak satılan vahşi hayvanları işaret ediyor. Bulaşma, hastalığın başlangıcındaki ilk kaynak olarak Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı satılan vahşi hayvanlar düşünülmekle birlikte, insandan insana ve sağlık merkezlerinde bulaşma olduğu yönünde bilgiler yer alıyor. Diğer solunum yolu virüsleri gibi Kovid-19 da hasta kişinin öksürmesi, hapşırması ya da burnunu temizlemesi sırasında saçılan parçacıkların solunması ile bulaşıyor. Bu yolla bulaşma, genellikle hasta kişiyle 1 metreden daha yakın mesafeli temas sonucu gelişiyor. Ayrıca, hasta bir kişinin temas ettiği yüzeylere dokunma ve daha sonra dokunan el ile ağız, burun ya da göze temas yoluyla da bulaşma riski bulunuyor. Yeni koronovirüs enfeksiyonu açısından risk altında bulunanlar, hayvanlarla yakın temasta bulunanlar, hasta kişilerin aile üyeleri ve sağlık çalışanları olarak belirtiliyor. Belirtiler, hafif ya da şiddetli olabilir. Ateş ve öksürüğün yanı sıra hastalığı şiddetli geçiren kişilerde nefes darlığı, zatürre, böbrek yetmezliği gelişebilir ve hastalık ölümle sonuçlanabilir. Kovid-19 olası vaka tanımına uyan hastalarda solunum yolu numuneleri Kovid-19 açısından HSGM Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarlarında değerlendiriliyor. Kovid-19 olası vaka tanımına uyan tüm hasta numuneleri Kovid-19 için de değerlendiriliyor Hastalığın şu an için bir aşısı bulunmuyor ancak aşı geliştirme çalışmaları hızla sürdürülüyor. İnfluenza virüsü dışındaki solunum virüslerine etkili herhangi bir ilaç bulunmuyor. Bu nedenle yalnızca yakınmaları hafifletmeye yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü gibi ilaçlar kullanılıyor. Tedavi sürecinde, destekleyici bakım iyileşmede önem taşıyor. Bu salgını önemli kılan diğer bir husus, virüsün ilk kez ortaya çıkmış olmasından dolayı insanlardaki hastalık sürecinin bilinemezliğidir. 'Virüs bulaşan kişilerden kaçı hasta oluyor, bulaştıktan kaç gün sonra hastalık ortaya çıkıyor, hastalığın toplam süresi ne kadar' gibi soruların cevapları şu an için belirsiz ve birçok bilim insanı bu soruların cevaplarını bulmak için çalışıyor. Bu belirsizlik tüm müdahale süreçlerini de belirsizleştiriyor ve plan yapmayı zorlaştırıyor. Yeni tip koronavirüse karşı önlem almak isteyenler 14 Gün Kuralı'na dikkatle uymalıdır. Bu kurallar ise şöyle; Son 14 gün içerisinde yeni koronavirüs hastalığı görülen ülkelerden birinden geldiyseniz, ateş, öksürük, solunum sıkıntısı gibi belirti ve bulgularınız olmasa bile 14 gün süresince evden çıkmamalısınız. Evinize ziyaretçi kabul etmeyin. Mümkünse ayrı bir odada kalın. Odanızı sık sık havalandırın. Evin ortak alanlarında mutlaka tıbbi maske takın. Mümkünse ayrı tuvalet ve banyo kullanın. Ayrı tuvalet ve banyo yok ise bu alanlarda mutlaka maske takın, bu alanları her kullanım sonrası temizleyin. Sık sık el hijyeni sağlayın. Ellerinizi su ve normal sabunla yıkayın veya alkollü el antiseptiği ile ovalayın. Tabak, bardak, havlu gibi eşyalarınızı ayırın, ortak kullanmayın. Virüs insanlara bulaştıktan sonra en sık akciğerlere yerleşiyor ve burada çoğalıyor. Virüs yeni olduğu için bağışıklık sistemimiz de virüsü tanımıyor ve karşı koymak için yetersiz kalıyor. Bu durumda zatürre gelişiyor ve akciğerlerin kapasitesi sınırlandığı için hastalar solunum sıkıntısı çekmeye başlıyor. Enfeksiyonun giderek yayılması ile genellikle solunum yetmezliği ile hastalar kaybediliyor. Ebola virüsü insanlarda ebola virüsü Hastalığına yol açar. Öncelikle Afrika kıtasında meydana gelen nadiren ortaya çıkan, insanları ve diğer primatları etkileyen ciddi, genellikle ölümcül bir hastalıktır. İnsanlara vahşi hayvanlardan geçen virüs, sonrasında insandan insana bulaşır. Ebola ilk olarak 1976 yılında Sudan'ın Nzara ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Yambuku kentlerinde eş zamanlı 2 salgına yol açtı. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülen salgın Ebola Nehri yakınında bir köyde meydana geldiğinden hastalığa bu isim verildi. O zamandan bu yana, virüs zaman zaman insanları enfekte etmekte ve birkaç Afrika ülkesinde salgınlara yol açmaktadır. Hastalığın önemli olmasının nedeni ise tedavisi için etkili bir ilaç veya aşısının olmayışı ve birçok vakanın ölümle sonuçlanmasıdır. Virüs başlangıçta vahşi hayvanlardan (meyve yarasaları, kirpi ve maymun, goril, şempanze gibi primatlar) insanlara hayvanların kan, vücut sıvıları ve dokularıyla doğrudan temas yoluyla bulaşır. Virüsün enfekte insanlarla doğrudan temas yoluyla insandan insana bulaşır. Virüs insanlara hayvanların kan ve vücut sıvıları ile temas sonucu bulaşır. Direkt hayvanlardan insanlara bulaşabildiği gibi insandan insana da kan ve vücut sıvıları ile temas sonucu bulaşabilmektedir. İdrar, dışkı, kusmuk, gözyaşı ve anne sütü gibi aklınıza gelebilecek bütün vücut sıvılarında virüs saptanmıştır. Hastalarla yakın temas halinde olduklarından enfeksiyon için önemli bir risk grubu sağlık çalışanlarından oluşmaktadır. Virüsün bulaşması ile belirtilerin ortaya çıkmasına kadar geçen süre 2 ile 21 gün arasında değişiklik gösterir. Görülebilen önemli belirtilerden bazıları baş ağrısı, vücutta yaygın ağrılar, yüksek ateş, gözlerde konjunktivit, kanamalar, bulantı ve cilt döküntüleridir. Bunlara ek olarak böbrek ve karaciğer fonksiyon bozuklukları da görülebilmektedir. Kan sayımında beyaz kan hücreleri ve trombosit sayısında azalma vardır. Pandemik İnfluenza A (H1N1) virüsünün neden olduğu domuz, kuş ve insan grip virüslerinin bir karışımı olarak karşımıza çıkmış olan yeni grip türüdür. İlk defa Mart 2009'da Meksika'da insanlar arasında görülmeye başlayan grip salgını hızla dünyaya yayılmış ve hatırlanacağı üzere Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 11 Haziran 2009'da pandemi (faz 6) alarmı vermiştir. Geçen dönem güney yarı kürede görülen hastalık, kış mevsiminin gelmesiyle birlikte son haftalarda kuzey yarı kürede yayılmaya başlamıştır. Domuz gribi, yediden yetmişe her yaştan insanı etkileyebilen, tehlikeli olabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Domuz gribi hastalığının sebep olduğu hastalığın belirtileri, mevsimsel grip ile hemen hemen aynıdır. Kişisel özelliklere göre değişmekle beraber domuz gribi belirtileri şu şekilde sıralanabilir; ateş, boğaz ağrısı, öksürük, vücut ağrıları, baş ağrısı, ateşe bağlı olarak üşüme en genel domuz gribi belirtilerindendir. Domuz gribinden korunmanın en iyi yolu öncelikli olarak o hastalığa yakalanmaktan kaçınmaktır. Domuz gribinden kaçınmak için uygulanması gereken birçok yöntem vardır. Salgınların yaygın olduğu, özellikle mevsim geçişlerinde kalabalık ortamlardan kaçınmak, İş yerlerinde, evlerde ve okullarda en çok ortak kullanıma açık olan kapı kollarını, lavabo başlıklarını sık sık dezenfektanlar ile temizlemek, Hastalığa yakalanmış kişilerle yakın temastan kaçınmak, hatta mümkünse aynı ortamda bulunmamak, Eğer hastalığa yakalanılmış ise hastalığın daha fazla yaygınlaşmasını önlemek için maske kullanmak ve gerekirse sosyal yaşamdan uzaklaşmak, Evde kullanılan yatak örtüleri, yastık kılıfları, yorgan, çarşaf, havlu vb. kişisel eşyaların temizliğine dikkat etmek ve sık sık değiştirmek, Elleri sık sık, özenle yıkamak, Hastalığı meydana çıkaran H1N1 virüsü sürekli evrim geçirerek yapısı değişse de önerilen domuz gribi aşısı kullanmak, bu hastalıktan korunmanın en etkili yöntemleridir. Avrupalılar, Afrikalı köleleri Amerika'ya gönderdiklerinde, sarıhummanın da dâhil olduğu bir dizi hastalığı da bu bölgeye göndermiş oldular. Hastalık, kolonilere, çiftliklere ve büyük şehirlere doğru ilerledi. Napolyon, 33 bin kişilik ordusunu Kuzey Amerika'daki Fransız arazilerine gönderdiğinde, sarıhummadan 29 bin asker ölmüştü. Sarıhumma da sıtma gibi sivrisinek ısırığıyla insandan insana bulaşır. Tipik belirtileri arasında, ateş, baş ve kas ağrısı, sırt ağrısı, kusma ve titreme bulunuyor. Aşısına rağmen, gelişmiş tedavi prosedürleri ve sivrisinek ıslahına rağmen, hastalık halen Güney Amerika ve Afrika'da devam ediyor. İlk olarak 1991 yılında görülen kolera hastalığından dolayı 12 bin kişi hayatını kaybetti. Vibrio Cholerae isimli bakterinin neden olduğu bağırsak enfeksiyonuna bağlı, akut ve şiddetli ishal ile seyreden bir hastalıktır. Bu hastalığında Afrikalı yerlileri değerli madenlerin bulunduğu yataklardan uzaklaştırmak için sularına karıştırılan bir bakteri yüzünden başladığı spekülasyonları vardır. 1817′de Japonya'da, 1826′da Moskova'da, 1831′de Berlin'de, Paris'te ve Londra'da salgınlar oldu. Sonrasında Londra'dan göçmenlerle Kanada'ya ulaşan salgınlar birçok insanın ölümüne neden oldu ve ardından 1892 yılında Hamburg'da sıçradı. Bu virüs salgını sonucu insanlara bulaşan bu hastalık önce sinir sistemi çökertiyor daha sonra ise felç veya ölümle sonuçlanıyor. 1916'da, ABD'de en büyük çocuk felci salgını meydana çıktı. New York City'de başlayan salgın, bir yıl içinde toplam 27.000 kişinin sakat kalmasına, 6.000 kişinin de ölmesine neden oldu. WHO, 1994 yılında Amerika kıtasında çocuk felcinin kökünün kuruduğunu duyurdu. Benzer şekilde 2000 yılında Batı Pasifik bölgesi, 2002 yılında da Avrupa kıtasında virüsünün kökü kurutuldu. 2013 yılına geldiğinde, çocuk felci hastalığının salgın olarak görüldüğü ülke sayısı üçe indirildi. Bu ülkeler ise Nijerya, Pakistan ve Afganistan. 9. yüzyılda görülen St. Anthony hastalığı (kutsal ateş) el ve ayaklarda sancılara sebep oluyor, nihayetinde bu uzuvlar kangren olup kaybediliyor ve ölümle sonuçlanıyordu. Bu hastalık, 922 yılında Fransa'da 40 bin kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı. 1128-1129 yıllarında Fransa, Almanya, Hollanda ve Fransa'yı kapsayan salgına neden olan hastalık, 857-1486 yılları arasında 37 salgın yaptı. Hastalık, bitkilerin ekimi ve depolanması sırasında ortamın nemli olması sonucu tahıllardan, özellikle çavdardaki mantardan kaynaklanıyordu. Sanayi Devrimi'nden sonra ortaya çıkan veremde Avrupalıların yüzde 70'i bu hastalığa yakalandı. Ancak ölenlerin büyük çoğunluğu göçmen işçiler, sanayi işçileri, evsizler, ailesinden kopmuş çocuklardı. Çiçek hastalığı, 6. yüzyılda Avrupa ve Yakındoğu'da iyi bilinen bir hastalıktı. Yüzyılın sonunda Arabistan'da salgın yapan hastalık Avrupa'ya yayılıp, 570 yılında İtalya ve Fransa'da, 581'de Tours'da görüldü. 'Pestilentia Faucium'' adı verilen hastalık, aynı yıllarda Roma'da da bir salgına neden oldu. Fransa ve İtalya'da tahribata yol açan Asya ve Afrika menşeili hastalığın 11, 12 ve 13. yüzyılda Avrupa'da yaptığı salgınların nedeni Hristiyan hacılar olduğu söylenir. Çoğunlukla kızıl, suçiçeği ve frengi ile karıştırılır. Çok uzun yılardır bir tür doğal bağışıklama olan sağlam kişilerin çiçek hastasının deri döküntüleri ile yapay olarak hastalandırıldığı yöntemi; Çinliler, Hintliler İranlılar ve doğu Afrika halkları kullanmış olmasına karşın Avrupalı hekimler bu yöntemi kullanmamışlardı. 1763 yılında İngiliz General Sir Jeffrey Amherst sürekli 'sorun çıkaran' Kızılderililerden kurtulmak için onlara çiçek virüsü bulaştırılmış battaniyeler hediye etti. Bu battaniyeler bütün bir Cheyenne kabilesinin sonunu getirdi. Antik Mısırlılar tarafından ilk defa duyurulan hastalık günümüzde tedavisi mümkün olmasına rağmen hala devam etkisini gösterir. Günümüzde hala yılda beş milyon kişi sıtmadan hayatını kaybediyor. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Rusya'da 5 milyon sıtmalı vardı insanın 60 bini öldü. 1934'te Seylan'da 3 milyon sıtmalının 100 bini yaşamını yitirdi. Amerika'daki ilk salgın 1938'de Brezilya'da ortaya çıktı ve 100 bin hastanın 14 bini öldü. Tarihin büyük kumandanlarından biri olan Büyük İskender Pers ülkesini, Suriye'yi, Arabistan'ı, Fenike'yi ve Mısır'ı fethetmişti ama Babil'de sıtmaya yenik düştü. Salgın, 1942'de Nil Vadisi'ne kaydı ve Mısır'da 12 bin kişiyi öldürdü. Daha sonra yine bu hastalıktan Etiyopya'da 15 bin kişi öldü. Savaşları ve tabiî afetleri takiben Karayipler'de büyük hasar yapan salgın, 1963'te Haiti'de 75.000 kişinin ölümüne sebep oldu. Kolayca ve hızla değişebilen virüsün yeni türlerinin ortaya çıkmasına neden olduğu grip, 1173-1427 yılları arasında Almanya, İngiltere, Fransa, Hollanda ve İtalya'da salgınlara neden oldu. Birinci Dünya Savaşı'na kadar çok da önemli bir hastalık olmayan grip, 1918 yılının bahar aylarında savaştan daha yıkıcı bir hale geldi. O sene grip yüzünden insanlar aniden öldü. Grip yüzünden 1918 yılında sadece ABD'e 550 bin kişi öldü. Bu rakamın ABD'nin Kore ve Vietnam savaşlarında verdiği ölü sayısından daha fazladır. Bu salgın sırasında Alaska köylülerinin tümü yok olurken, Hindistan'da 12 milyon kişi hayatını kaybetti. İspanyol gribi ya da İspanyol nezlesi, 1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgını olarak biliniyor. İspanyol Gribi, 20 milyon kişinin, o dönemde yaşayan nüfusunun %5'i, ölümüne sebep oldu. İspanyol gribi, zayıf, yaşlı ve çocuklardan çok, sağlıklı genç erişkinleri etkiledi. Birinci Dünya Savaşı'nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına alan İspanyol gribi, kimi tarihçilere göre dört yıl süren savaşın sona ermesinde önemli bir etken. Dünya çapında yayılan hastalıktan en fazla ölenler Asya ve Afrika'daydı. Asya'daki bir hastanın ölüm ihtimali Avrupa'dakinin 30 katıydı. İspanyol nezlesi ilk kez 11 Mart 1918'de ABD'nin New Mexico eyaletinde tespit edildi. Salgın 1918 Eylül-Kasım aylarında zirve noktasına ulaşmış ve Türkiye dahil tüm dünya ülkelerini etkilendi. İlk belirtiler arasında solunum güçlüğü oluyor, hastaların yüzü kızıl kahve bir renk alıyordu. Bu renk daha sonra maviye dönüyor, öldüklerinde ise simsiyah oluyordu. Ölüm nedeni çoğu vaka açısından gribin kendisi değil, virüsün akciğerde açtığı yaralara yerleşen bakteriler sonucu oluşan zatürreydi. Hastalarda diş ve saç dökülmesi de oluyor, baş dönmesi, uykusuzluk, görme ve işitme kaybından şikâyet ediyorlardı. Hayatta kalanlar virüs enfeksiyonu sonrası oluşan depresyon geçiriyordu. İspanyol nezlesi olarak adlandırılmasının sebebi İspanya'nın, Birinci Dünya Savaşı'nda yer almamasına rağmen, askerî sansür nedeniyle diğer Avrupa devletlerinde salgından söz edilmezken İspanyol basınının salgın konusunu ilk kez gündeme getirmiş olmasıydı. İlk salgında 25 milyon, ikinci salgında 50 milyon kişinin ölümüne neden olan salgın, Bizans İmparatorluğu'nu vurdu. Sasani İmparatorluğu'nu, Akdeniz etrafında bulunan liman şehirlerini etkileyen veba, dünya tarihindeki en büyük veba salgınlarından biridir. İnsanlık tarihindeki en ölümcül salgın olan vebanın başladığı yer tam olarak bilinmese de lenf düğümlerini davul gibi şişirmesi sonucu acılı bir ölüme götürürdü. Bu salgın ayrıca Avrupa tarihinin sosyal temellerini değiştirdi. Toplamda 100 milyon insanının ölümüne sebep olan hastalığı eski yıllarda doktorlar, içi çeşitli şifalı bitkilerle dolu özel maskeleri vebalı insanları tedavi ederken kullanıldığı biliniyor. Hitit Kralı I. Şuppililuma'nın Babil seferinden dönerken beraberindeki esirlerden biri veba hastalığına yakalanmıştı. Bu esiri krallığın başkenti Hatuşa'ya getirdi. Bir süre sonra krallıkta veba salgını yaygınlaştı ve Kral öldü. Yerine gelen II. Murşili'nin ölüme yol açan salgınla ilgili, 'Babamdan yana olan prensler, komutanlar, binbaşılar, subaylar, onlar da o nedenle öldüler. Hatti ülkesi de o konudan dolayı ölmeye başladı. Hatti ülkesi öte yana (felakete) sürüklendi. Artık şimdi salgın o kadar güçlendi ki, Hatti ülkesi salgından çok baskı altında kaldı' diyerek hastalığın nasıl bir ülkeyi yok ettiğini yazılı kaynaklarda anlattır. Antik Çağlardan itibaren bilinen bir hastalık olan veba insanlık tarihinin en ölümcül hastalıklarından biridir. Lakabı 'Kara Ölüm' olan veba, Orta Çağ'da 1347-1353 arasında, Avrupa nüfusunun üçte birinin kaybedilmesine neden oldu. 1347-1348 yılları arasında Venedik nüfusu 130.000 iken 70.000'e düşmesine neden olmuştur. Orta Çağ Avrupası'nda görülen hastalığın 'Hıyarcıklı veba' olduğu bilinir. Bu hastalık fare ve pire ışıklarıyla bulaşıyordu. Bu hastalık dünyanın ilk kimyasal silahı olarak bile kullanılmış ve düşman ülkeye vebalı fareler salınmıştır. 250 milyondan fazla kişinin ölümüne neden oldu. Modern zamanlarda antibiyotikler ile tedavisi mümkünden Asya ve Afrika kıtalarının bazı bölgelerinde halen görülebiliyor.

Dünyayı tehdit eden salgın hastalıklar

TÜM DÜNYAYI ETKİSİ ALTINA ALAN SALGIN; CORONAVİRUS