Felsefe ile ilgilenenlerin bilmesi gereken 20 terim

Batı Anadolu kıyılarındaki kentlerde yaşamış, Sokrates öncesi filozofların 'temel', 'ana madde' anlamı kazandırdıkları sözcüktür. Thales her şeyin arkhesi su demiştir. Aneksimenes ise bunun hava olduğunu söylemiştir. Bilginin sadece duyumlardan geldiğine ve deney dışında hiçbir yoldan bilgi edinilemeyeceğine inanılan öğretidir. 2. Dünya Savaşı'ndan sonra İngiltere, ABD ve bazı İskandinav ülkelerinde yaygınlaşan; felsefenin asıl uğraş alanının dil ve dildeki kavramları çözümlemek olduğunu savunan felsefe akımıdır. Ahlaki seçimler dahil bütün olayları, özgür iradeyi ve insanın başka türlü davranabilmesi olanağını dışlayan, önceden var olan nedenler ile belirlendiğini savunan felsefi kuramdır. Kavramlar arasındaki karşıtlık ilişkisinden yola çıkarak bunu doğruya varan süreçlerin açığa çıkarılmasında bir ilke olarak kullanan düşünme ve araştırma yoludur. Din ya da *yetkelerce ileri sürülen düşünce ve ilkeleri kanıt aramaksızın ve eleştirmeksizin kabullenen anlayıştır. Yetke: Buyurma, yaptırma ya da yasak etme hakkı ya da gücü. Kant'ın *us ve bilginin sınırını ve olanaklarını saptamak üzere, özellikle dogmacılığın ve kuşkuculuğun karşısına koyduğu felsefe yöntemidir. Us: Olaylar ya da kavramlar arasında zorunlu bağıntılar kurma, bu bağıntıları algılama ve kavrama, anlama, düşünme yetisi. İnsan bilgisinin yapısını ve geçerliliğini inceleyen felsefe dalıdır. Güzeli ve güzel sanatların doğasını inceleyen felsefe dalıdır. Ahlakın hedefini, insan gereksinim ve isteklerinin karşılanması, insanların ahlaksal olarak gelişmesi ve daha iyi bir toplumun oluşması olarak kabul eden felsefe akımıdır. Var olan görüşlere, değerlere ve düzene karşı çıkan; hiçbir değer tanımayan görüşlere verilen addır. Platon'a göre algılarla kavradığımız nesnelerin orijinal formları ve örnekleridir. Var olan her şeyi düşünceye bağlayan, düşünce dışında nesnel bir gerçekliğin var olduğunu kabul etmeyen felsefe öğretisi ise İdealizmdir. İnsanın değer ve saygınlığına, insan olmaya ve insanlığa olan us inancıdır. Gerçekliğin özünü bilmenin olanaklı olmadığını ileri süren öğretiler bütünüdür. Olayların ideal varlığını inceleme ve betimleme yöntemidir. Araştırmalarını olgulara, gerçeklere dayayan ve deneyle denetlenmeyen soruları sözde soru olarak niteleyen felsefe doğrultusudur. Varlığı bütünüyle inceleyen felsefe dalıdır. Bir diğer ismi varlık bilimidir. Hakikatin ölçütünü duyularda değil, düşünmede ve çıkarımlarda bulan öğretilerin genel adıdır. Bilinçten bağımsız bir gerçekliğin var olduğunu kabul eden öğretidir. Her şeyi kendi benliğine indirgeme eğilimi. Felsefede, insanın kendisini evrenin merkezi kılmak ve görmek eğilimi olarak kullanılmaktadır. Örneğin egzistansiyalizm (Varoluşçuluk) bu anlamda bir beniçinciliktir. Beniçinciliği, bir insanın kendisini değil de, insan denilen varlığı evrenin merkezi sayması anlamında kullanılan insaniçincilik (antroposantrizm)le karıştırmamalıdır.

Felsefe ile ilgilenenlerin bilmesi gereken 20 terim

ARKHE