İmgelerin gücü: Koku duyusu

Koku ve bellek (Epizot) 💠 İnsanda bulunan duyulardan işleyişi en farklı ve en eski olanı 'koku alma' duyusudur. Nedeni, diğer duyularımızdan daha hızlı işlenmesinden kaynaklanır. Limbik sistemden direkt zihnimize düşen anılarımızı hatırladığımızda verdiğimiz tepkiler bu yüzden daha samimi ve gerçektir. Epizot nedir? 💠 Bir canlı günde ortalama 18.000 ile 23.000 arası nefes alır. Her nefes aldığında türlü koku kaynaklarından moleküller, koku alma sistemine gider. Dolayısıyla nefes almak koklamakla aynı kabul edilir. 💠 Kokuların etkilerinin gözlemlendiği önemli değişkenlerden biri de bellektir. Bilgileri bellekten geri getirme aracı olarak kullanılabilmesi, kokunun en önemli özelliği sayılır. Özellikle otobiyografik bellekte hatırlatıcı ipuçları olarak kokular kullanılabilir. Otobiyografik bellek nedir? 💠 Duygusal olaylardan oluşan otobiyografik anılar, duygusal içeriği olmayan olaylardan daha canlı olarak hatırlanır. Koku duyusu ile kodlanması da bilgiyi daha kalıcı kılar. 💠 Koku kişinin, anılarını hatırlama yeteneğini artırır ve anıları daha canlı hâle getirir. Koku ile kodlanmış anıların, diğer tüm bellek ipuçlarının bozulmasına rağmen geri çağrılması mümkündür. Böylece, otobiyografik hatıraların etkisi koku bileşenleri ile diğer duyuların etkisinden daha uzun süre kalıcı olmasını sağlar. Unutamama hastalığı: Hipertimezi 💠 Diğer duyularımız koku alma duyusunun yanında gölgede kalır. Mesela; görme duyusu, insan gözündeki dört ışık duyargası ile mümkün hale gelir. Buradaki alıcı işlevi gören hücreler, ışığı beynin anlayacağı dilden elektrokimyasal sinyallere dönüştürür. Dokunma duyusu ise en az dört tür basınç ve ayrıca sıcak, soğuk ve acıyı algılayan çeşitli alıcılar aracılığıyla meydana gelir. 💠 Koku duyusunun diğer duyulardan farklı olmasındaki en önemli etmen, insanoğlunda koku almayı sağlayan binden fazla alıcının olmasıdır. Bunlar yaşadığımız süreçte yenilenir ve alışkın olduğumuz kokulara göre değişir. Bu karmaşık yapı çok sayıda farklı kokuyu birbirinden ayırmamızı da sağlar. Işık duyargası nedir? 💠 En eskicil duyularımızdan olan koku, hakkında en az konuştuğumuz ve en az bilgiye sahip olduğumuz duyumuzdur. Bundan ötürüdür ki fark ettiğimiz kokuların hepsi için bir isim bulamayız. Devamlı başka bir nesneye benzeterek tarif etmeye çalışırız. 💠 Örneğin, bir şeyin nasıl göründüğünü, duyulduğunu ya da nasıl bir dokusu olduğunu iyi tarif edebiliriz. Fakat iş kokuya geldiğinde hiçbir zaman net bir şekilde ifadede bulunamayız. 'Ne kokuyor?' sorusu yerine 'ne gibi kokuyor?' sorusunu sorarız. Dostluk-düşmanlık arasında bir paradoks: Hafıza 💠 Kokunun bellekteki en önemli tezahürü, anılarımızı canlandırmasıdır. Kokunun beynimizdeki yeri yani koku alma soğanımız, anısal hafızanın kaynağı olan hipokampüsün yanında bulunduğu için anılarımızı çağrıştırır. Hipokampüs nedir? Beynin merkezi olarak bilinen bu kısım, bilgileri kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarmak ile görevlidir. Aynı zamanda anıları yaşanılan olaylarla ilişkilendirir, kişinin yönünü bulmasına yardımcı olur. Hipokampüs, nörojenez yeteneği olan alanlardan biridir. Nörojenez ise sinir kök hücrelerinden, sinir sistemi hücrelerini yani nöronları üreten sistemdir. Bilincimizi arındırma yöntemi: 'Zihin detoksu' Proust Etkisi 💠 Fransız deneme yazarı Marcel Proust, koku felsefesi görüşünü ortaya atan bilim insanıdır. Proust, küçük yaşlarda astım hastası olur. Ailesi tarafından hastalığına iyi geleceği düşüncesiyle, Fransa'nın bir şehrinde yaşayan halasının yanına gönderilir. Burada halasıyla vakit geçiren Proust, bir zaman sonra evine döner ve yaşamına devam eder. 💠 Bir gün dışardayken çok hastalanan Marcel evine dinlenmek için gelir. Oğlunu hasta olarak gören annesi ona bir fincan ıhlamur çayı ile madeleine (mekik) keki getirir. Ihlamurun içine mekik kekini batırıp yiyen Proust'un zihninde, halasıyla geçirdiği bir anı canlanır ve adeta çocukluğuna bir yolculuk yapar. 💠 Deneyimlemiş olduğu bu zengin imgesel olayın ardından 'Kayıp Zamanın İçinde' adlı 7 ciltlik bir romanı yazmaya başlar. Böylece koku ile geri çağrılan anılar ve anıların vermiş olduğu hisse Proust Etkisi adı verilir. 💠 Birçok insanın hatıraları ile eşleştirdiği kokular, yaşantılarının önemli bir parçası haline gelir. Bu durumdan doğan etki, anlam veremediğimiz şekilde bizi sevindirir, heyecanlandırır, üzer veya şaşırtır. Ama birçoğumuz da bundan mutluluk duyarız. Çünkü geçmiş, iyi veyahut kötü de olsa geçmişte kalmıştır. Tüm insanlığın ortak zihni: Kolektif bilinçaltı Anne kokusu 💠 Koku, kimi zaman bize güven verse de kimi zaman da güvende olmadığımızı hissettiren bir duyudur. Bu ani duygu değişimlerinin sebebi ise kokunun diğer duyularımızdan daha hızlı algılanmasından kaynaklanır. 💠 Koku fenomeninin en ilkel duyularımızdan olduğunun kanıtı, anne karnındaki bebeğin doğduktan sonraki serüvenidir. Bu süreç aşağıdaki şekilde gerçekleşir. 💠 Dünyaya gelen bir bebek gözleri görmez ve konuşamazken annesini nasıl tanır? Cevabımız; annesinin kokusu olacaktır. Anne karnındaki bebeğin bulunduğu amnisyon sıvısı, annenin kokusunu barındırır. Bebek, anne karnındayken bu kokuya alışır ve doğduğu anda da bu kokuyu arar. Böylece insanoğlunun hayatında algıladığı ilk duyu, koku duyusu olur. Bebek ve çocuk sağlığı hakkında doğru bilinen yanlışlar Aromaterapi 💠 6 bin yıllık geçmişe sahip olan aromaterapi kavramı ilk olarak Mısır Uygarlığı tarafından kullanılır. Birçok medeniyete yayılan ve devamlı gelişen bir tedavi türü haline gelir. 💠 Kokuların duygu durum üzerindeki etkileri literatürde yaygın olarak çalışılan bir alandır. Tarihin belli dönemlerinde varlığını sürdüren bazı medeniyetler, aromaterapinin adını dahi bilmeden bir tedavi yöntemi olarak kullanmışlardır. Strese iyi gelen 14 bitki 💠 VAV TV'de, Tahir İnan'ın sunuculuğunu yaptığı ve Rana Babaç Çelebi'nin konuk olduğu Asıl Mesele isimli programda da ele alınan aromaterapi kavramı hakkında Rana Babaç Çelebi şunları söyledi: 'Bizim tarihimizde ve coğrafyamızda gülün ayrı bir değeri var. Tarihte her koku bir peygamber ile ilişkilendirilir. Mercanköşk Hz. Davud'un (AS) kokusu iken gül Hz. Muhammed'in (SAV) kokusudur. Bazı kaynaklarda Türklerin İslam'ı kabulünden sonra ve Osmanlı döneminde gül, kurumsal bir koku haline gelir. Hatta Evliya Çelebi bir rüyasında Peygamber Efendimizi (SAV) görür ve elini öper. Avucunun içinin gül koktuğunu dile getirir.' 💠 Doğal otlar, çiçekler ve bitkilerden elde edilen aromatik esanslar tarihin her döneminde kullanılır. Her ne kadar eski bir gelenek de olsa aromaterapi modern bilimde kendine yer bulur. 💠 Aromaterapinin; demans, parkinson, şizofreni, uyku bozuklukları, kaygı bozukluğu gibi birçok psikiyatrik hastalıkta etkili bir tedavi yöntemi olarak kullanıldığı bilinir. Demans nedir?