Konuşma akıcılığındaki aksaklık: Kekemelik

Kekemelik tipik olarak çocukluk çağına özgü bir konuşma akıcılığı bozukluğudur. Çocuk, konuşmanın akışını, hızını ve ritmini etkileyebilecek tekrarlar, uzatmalar, duraklamalar, bölmeler ve eklemeler nedeniyle akıcı bir şekilde konuşmakta zorluk çeker. Konuşma akıcılığındaki bu bozukluklara fiziksel gerilim, olumsuz tepkiler, ikincil davranışlar, seslerden, sözcüklerden veya konuşma durumlarından kaçınma durumları eşlik edebilir. Kekemeliği olan çocuklar için konuşma ve anlaşılma ile ilgili gün içinde yaşanan güçlükler mücadele edilmesi gereken oldukça stresli yaşamsal sorunlar haline gelebilir. - Kekemelik, konuşmada akış, ritim ve hızla ilgili sorunlara neden olur. - Konuşması beklenilen zamanlarda konuşmaktan kaçınabilir. Kekemelik toplumda % 3 oranında görülmekte. Genellikle ailedeki daha küçük çocuklarda ortaya çıkıyor. Erkekler, kadınlara göre 3-4 kat daha fazla risk taşıyor. Kentsel kesimlerde kırsala göre daha çok gözleniyor. En çok 2-7 yaş arasında görülürken, ortalama başlangıç yaşı 5 yas civarı kabul ediliyor. Daha yaşlı kekemelik vakalarının daha çok durakladıkları, hava akımlarındaki kesilmelerin, ses tellerine uygulanan basıncın, iletişim kurma korkularının daha yüksek olduğu ve konuşma durumlarından kaçınmanın daha çok görüldüğü saptanmış. Kekemelik, sinsi bir şekilde ilerleyebileceği gibi aniden de başlayabiliyor. Çocuk, konuşmadaki bozulmaların farkında olabilir ya da olmayabilir. Çocukların 8 yaşındaki derecesinde yüzde 65-85'i kekemeliği atlatabilirken ergenlik ve sonrasındaki dönemde iyileşme gözlenir. Genel olarak erkek çocukların kızlara göre daha karmaşık düzeyde kekelemelerinin olup, daha çok kekeleyerek, daha az karşılarındakilerle göz göze gelmeye çalıştığı, iletişim kurmaktan kaçındıkları, dolayısıyla tedavilerinin de daha uzun sürdüğü belirlenmiş. Bazı vakalarda erişkinliğe geçiş döneminde kekemelik kaybolabiliyor, bunun dışında tedavi edilmeyen vakalar omur boyu sürebiliyor. Kekemeliğin kesin nedeni bilinmemekle birlikte çalışmalarda genetik/kalıtımsal yatkınlık olabileceği ortaya konuluyor. Kekemeliği olan çocukların birinci dereceden biyolojik akrabalarında kekemelik görülme riski genel topluma göre 3 kat daha fazla. Ayrıca belirtiler stres, kaygı, endişe, öfke ve utanç gibi duygular nedeniyle daha da kötüleştirilebilir. Yangın, deprem gibi afetler, trafik kazaları, ateşli hastalık ve ameliyatlar, sesle korkutulma, kekeme birini taklit etme, kardeş kıskançlığı, evdeki kavgalar, çocuğa uygulanan şiddet, aile fertlerinden birinin ölümü, aşırı koruyucu aile tutumları kekemeliğe sebep olan etmenler arasında sayılabilir. Kekemelikte erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir. Kekeleyen çocuk kendini yeterince ifade edemediği için okul ve sosyal faaliyetlerde yaşıtlarının gerisinde kalabilir. Arkadaşlık geliştirirken sorunlar yaşayabilir ve hatta zorbalığa maruz kalabilir. Tüm bunlar çocuk için travmatik erken yaşam deneyimleri olabilir. Kekemelik bir çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı tarafından teşhis edilebilir. Teşhis için çoğu kez klinik muayene ve aile görüşmesi yeterli olacaktır. Psikometrik testler ve diğer tetkikler gerekli durumlarda önerilebilir. Bir kez teşhis edildikten sonra çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı bir konuşma terapisti ile birlikte çocuğun daha akıcı konuşmasına yardımcı olmak için çeşitli terapi yöntemleri ve egzersizler kullanabilir. Terapide amaç kekeleyen çocuğa konuşmayı gün boyu yönetmesine yardımcı olacak beceriler kazandırmaktır. Stres, kaygı, endişe, öfke ve utanç gibi duygular kekemeliğin artmasına neden olabileceği için çocuğun bu tür olumsuz duygularını yönetebilmesine yardımcı olunur. Ayrıca çocuğun kekemeliğe bağlı geliştirdiği ikincil davranışlarının azaltılması da hedeflenir. Aile, bakıcılar ve öğretmenler ile kekemelik ve nasıl yardım edileceği konusunda psiko-eğitimsel danışmanlık verilmesi tedavi sürecinin önemli bir tamamlayıcısı olarak sunulur. Bazı vakalarda antidepresan ve anksiyolitik tedavileri faydalı olmaktadır. Bazı ailelerde gerilim düzeylerinin yüksek olması ve ortak bir özellik şeklinde bu gerilimin nefes borusu ve ses tellerine iletilmesi ile ilişkili olabildiği ya da beyindeki konuşma merkezi ile ilişkisi olduğu yönünde düşünceler bulunuyor. Anne-babada obsesif-kompulsif kişilik yapısının varlığına da bu bozuklukta işaret edilir. Çocuklukta yaşanan endişe, gerilim ve korkuların da etkilerinin olduğu düşünülmektedir. Bir görüşe göre kişinin çözümleyemediği ve bilinçaltına doğru bastırdığı ruhsal çatışma, korku ya da isteklerinin sonucunda oluşan nevrozların bir görünümü olarak düşünül. Hastaların yüzde 40-60 kadarında ailelerinde kekemelik öyküsüne rastlanmıştır. Görüntüleme çalışmalarında beyin kan akımlarında azalmalar ve bölgesel olarak bazı alanlarda akımda düzensizlikler saptanmıştır. Kekemelik, yabancıların bulunduğu, kalabalık ortamlar, bir otorite konumundaki kişinin karşısında, telefona yanıt vermek, birinden bir şey istemek, beklenmedik bir durumla hazırlıksız bir şekilde karşılaşma gibi hallerde belirginleşiyor. Kekemler, korktukları bu gibi durumlardan kaçınmaya çalışırlar. Söyleyemedikleri bir sözcüğün yerine hemen bir eşanlamlısını getirerek cümleyi tamamlamaya çalışırlar. Adları sorulduğunda yanıtlamakta güçlük çekebilirler. Bu nedenle bu işleri yakınlarındakilere bırakırlar. Öğrenciler bu nedenle arka sıralarda oturmaya çalışır, parmak kaldırmaz, konuşmalarda dinleyici olmayı yeğler, yoklamalar alınırken geç yanıt verirler, ya da el kaldırarak kaçınma davranışı gösterirler. Daha çok mimikleriyle yanıt vermeye eğilimlidirler. Yeni bir şey söylemek ya da istemek yerine başkaları ile ayni fikirde olduklarını ya da ayni şeyi istediklerini belirtirler. İstediklerini değil, söylemesi kolay olan şeyleri ısmarlarlar. Yoldaki bir görevliye, polise adres sormak için durduklarında ilk sesi çıkartmakta güçlük çekebilirler. Bu durumlarda konuşmayı kolaylaştırmak ve o sesi çıkarabilmek için el veya ayağı sallama, ayağı yere vurma, bas ve boyun hareketleri, göz, kas ve dudak hareketleri gibi tikler eşlik edebilir. (Derlenmiştir.)

Konuşma akıcılığındaki aksaklık: Kekemelik

KEKEMELİK NEDİR?