Küresel adaletsizlik sadece aşı dağılımında mı?

📌 'Özgürlük, eşitlik, kardeşlik' anlamına gelen 'liberté, égalité, fraternité' 1789 yılında gerçekleşen Fransız İhtilali'nin simgeleşen söylemiydi. Kısa sürede başta Avrupa olmak üzere tüm dünyaya yayıldı. Devletlerin kaderini değiştiren, milletlerin siyasi birlik anlayışını dönüştüren; eşitlik, özgürlük, adalet ilkeleri ve söylemlerini yaygınlaştıran bir süreç oldu. 📌 Fransız İhtilali aynı zamanda 'onlar gibi düşünmeyen' kişilerin özgürlüğü, eşitliği ya da adaletini kapsamıyordu. Nitekim bu düsturlarla yola çıkan devrimciler, yalnızca 4 yılda 15 bin kişinin giyotinle idamına sebep olmuşlardı. Buna karşın bu söylemlerin yaygınlığı uzun yıllar, geniş coğrafyalarda hüküm sürecekti. Öyle ki, her birimiz eşit olduğumuza, küreselleşen dünyanın hepimizi kapsadığına ve yeryüzünün daha adil bir yer olabileceği düşüncesine inanacaktık… 📌 Coğrafi keşiflerin etkisiyle Avrupa ülkeleri, denizaşırı yerlere ulaşmışlar; yeni kaynaklar bulmuşlar ve bu bölgeleri ele geçirerek istedikleri şekilde hüküm sürebilmişlerdi. Doğal kaynaklar ve ucuz iş gücü, sömürgeci devletlerin ticaret ve zenginliğini artırırken, sömürülen devletler ise kendi kaynakları üzerinde söz sahibi olamamış, gelişmeleri engellenmiş ve etkisi yüzyıllar sürecek bir baskıya maruz kalmışlardı. Masalların ardına gizlenen sömürge hikâyesi 📌 18. yüzyılda İngiltere'de ortaya çıkan Endüstri Devrimi olarak da adlandırılan Sanayi Devrimi, sömürgeci faaliyetleri tırmandıran başka bir unsur oldu. Buharlı makinelerin kullanılmaya başlanması, endüstriyel gelişmeyi sağlıyordu ve bu daha fazla kaynak, daha fazla iş gücü, daha fazla pazar ve daha fazla tüketici anlamına geliyordu. Sömürgeci devletler ihtiyaç duydukları her unsuru sömürdükleri ülke üzerinden sağlıyor, buradaki halk üzerinde tahakküm kuruyor ve bu durumu meşrulaştırıyorlardı. 📌 Sömürgecilik büyük nüfus hareketlerine yol açtı. Avrupa'dan sömürge devletlere yapılan gönüllü göçler, köleleştirilerek Afrika'dan ABD'ye taşınan 100 milyona yakın insan, bir sömürgeden diğer sömürgeye zorla yaptırılan göçler, bu durumun en ciddi örneklerini oluşturdu. Öte yandan Avrupa'dan gelen çok sayıda insanın yerleştiği ülkelerde yerli halklar imha edildi. 📌 Sömürge devletlerde Avrupalılar tarafından kurulan hizmetlerden anavatanında bulunan yerliler faydalanamıyordu. Sömürgeci sistemle kurulan şehirler, okullar, kara ve demir yolları, limanlar ve hastanelerin tamamı sömürgecilerin tekelindeydi ve yerliler istifade edemiyordu. 10 kavram ile tüketim kültürü 📌 Avrupa'dan gelenlerle yerlilere bulaşan hastalıklar, salgın haline gelip büyük kitlelerin ölümüne sebep olunca yerlileri mecburen tedavi etmeye başladılar. Eğitim konusunda sadece kendilerine yardımcı olabilecek kimselere belli seviyeye kadar eğitim verdiler. Öyle ki Afrika sömürgelerinde geleneksel eğitim kurumları yok edilip yerlerine açılan okullarda en çok orta eğitim seviyesinde eğitim verildiği için kıtanın tamamında üniversite mezunu olanların sayısı 1950'li yıllarda bile birkaç yüz kişiyi geçmiyordu. 📌 19. yüzyılda kuvvet kazanan modern çağda Avrupalıların başlattığı sömürgeleştirme faaliyetlerini haklı gösterme çabası, İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar devam etti. Savaşın ardından sömürülen topraklar, siyasi açıdan zamanla bağımsızlıklarını kazansalar da düzen pek değişmedi. Ekonomik anlamda eski sömürgeci devletlerin denetimi altında tutuldular. Bu ülkelerin gelişmeleri engellenmiş; alt yapıları zaten yok edilmişti. 📌 Kapitalizmin her geçen gün etkisinin arttığı 20. yüzyılın sonlarında, bilgisayar ve internet teknolojilerinin de gelişmesiyle yeni bir kavramla tanıştık: Küreselleşme. Küreselleşme, teorik anlamda bakıldığında ürünlerin, fikirlerin, kültürlerin ve dünya görüşlerinin alışverişinden doğan bir uluslararası bütünleşme süreciydi. Öyle ki modernliğin sonucu olarak değerlendirilen küreselleşme, yerel oluşumların biçimlendirildiği dünya çapındaki toplumsal ilişkilerin yoğunlaşması anlamına gelmeliydi. Dijital dünyaya dair bilinmesi gereken 10 kavram 📌 Küreselleşme, ekonomik, siyasal, teknolojik ve kültürel boyutlu bir süreç olarak karşımıza çıktı. Küreselleşme, tüm dünyadaki insanların, toplulukların ya da devletlerin homojen hale gelmesi, uluslararası arenada bir arada bulunmasıydı. Ancak kuramsal açıdan bu bakış açısı pratikte gerçeği yansıtmadı. Çünkü küreselleşme, bir araya getirdiği ölçüde bölen; yeni ekonomik olanaklar sunarken aynı zamanda sömürgeciliğin biçimini de dönüştüren bir kavram olarak karşımıza çıktı. 📌 Bu durumun son örneğini, tüm dünyada etkisini gösteren Covid 19 salgınının önüne geçmek için üretilen aşıların dağılımında gördük. Dünya üzerinde 'küresel' ve 'uluslararası' olarak faaliyet gösteren pek çok 'insani' kurum ve kuruluşa; söz konusu insan hayatı olmasına rağmen 'adaletsizlik' yine gün yüzüne çıktı. Aşılar, 52 ülkede uygulanmaya başlanırken, 142 ülkede ise henüz yaygın aşılamanın olmadığı açıklandı. Koronavirüs diğer salgınlardan ne kadar tehlikeli? 📌 Dünya genelinde şimdiye dek 53 milyon 787 bin 512 doz Covid 19 aşısı uygulandı. Aşıların 22 milyon 550 bini Asya kıtasında, 17 milyon 750 bini Kuzey Amerika'da, 13 milyon 150 bini Avrupa kıtasında, 330 bin 512'si Orta ve Güney Amerika ülkelerinde, 7 bini ise Afrika'da yapıldı. ABD 16 milyon 530, Çin ise 15 milyon kişi ile dünyada en fazla aşı uygulayan ülkeler oldu. 📌 142 ülkede ise henüz aşılama başlamadı. Afrika'da 53, Asya-Pasifik bölgesinde 47, Orta ve Güney Amerika'da 28, Avrupa'da 14 ülkede klinik denemeler haricinde henüz hiç kimse aşılanamadı. Pek çok ülkede henüz tek bir kişinin dahi aşılanamamış olması, Covid 19 aşılarına erişimde adaletsizliği gözler önüne serdi. Zira aşıların yüksek ve orta gelirli ülkeler tarafından ikili anlaşmalarla rezerve edilmesi, eşit erişime engel oldu. 📌 Aşılara erişimde yaşanan küresel adaletsizliğin, dünyayı bir 'bağışıklık uçurumuyla' karşı karşıya bırakacağı düşünülüyor. Bu ülkelerde sağlık çalışanları, yaşlılar ve kronik hastalar gibi risk altındaki grupların aşılanması mümkün olmayacak. Bu durum, vaka sayılarının artmaya devam etmesi ve virüse bağlı ölümlerin yükselmesine yol açabilir. Üstelik çok sayıda ülkenin aşıların sağladığı bağışıklıktan yoksun kalması, küresel boyuttaki salgının tamamen kontrol altına alınmasını olanaksız hale getirebilir. Aşılara erişimdeki adaletsizliğin, ülkeler arasında mevcut ekonomik eşitsizlikleri, insani gelişmişlik farklarını derinleştirme tehlikesini de tetikliyor. 2020'ye damga vuran 10 bilimsel buluş 📌 Öte yandan Covid 19'un etkilerine dair yapılan araştırmalarda, salgının ekonomik eşitsizliği büyüttüğü tespitleri ön plana çıkıyor. Uluslararası insani yardım örgütü Oxfam'ın yayımladığı Eşitsizlik Raporu'nda, dünyadaki en zengin 1000 kişinin Covid 19 nedeniyle yaşadıkları kayıpları 9 ay içinde telafi edebilirken, dünyanın en yoksullarının ekonomik olarak toparlanmasının 10 yılı aşabileceği ifade ediliyor. 📌 79 ülkeden 300 ekonomist ile hazırlanan raporda, 9 aylık süreçte dünyadaki milyarderlerin toplam servetinin 3 trilyon 900 milyon dolar yükseldiği belirtildi. Jeff Bezos, Bernard Arnault, Bill Gates ve Mark Zuckerberg gibi isimlerin de aralarında bulunduğu dünyanın en zengin 10 kişisinin serveti, pandemi sürecinde 540 milyar dolar attı. Bu rakamın, tüm dünya nüfusunun aşılanmasını sağlayacağı ve kimsenin pandemi nedeniyle yoksulluğa düşmemesi konusunda yeterli olduğu düşünülüyor. Dünyada gelir, sağlık hizmetleri, beslenme, güvenlik, su dağılımı ve doğal kaynakların eşitsiz kullanımı gibi sorunlar her geçen gün artıyor. Türkiye bu konuda küresel adaletsizliğin karşısında duran ve mücadele veren ülkelerin başında geliyor. Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, NATO gibi uluslararası veya küresel çapta faaliyet gösteren kuruluşlar; bu kuruluşlar üzerinde söz sahibi olarak dünya siyasetine ve ekonomisine yön veren ülkeler, küresel adaletsizliğe karşı sessiz kalıyor. 📌 Öte yandan Türkiye, dünyayı etkileyen ve belli ülkeler tarafından alınan bu kararların karşısında 'Dünya 5'ten büyüktür' doktrini ile duruyor. 📌 Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz aylarda canlı bağlantıyla katıldığı G20 Zirvesi'nde Covid 19 aşısına dair adalet çağrısı yapmıştı. Bu doğrultuda Cumhurbaşkanı Erdoğan, geliştirilen aşıların, mevcut adaletsizlikleri derinleştirmek yerine insanlığın ortak malı olacak şekilde kullanıma sunulması gerektiğini vurgulamıştı. Salgınla mücadelede özellikle ekonomik bakımdan güçsüz ülkelerin adeta kaderlerine terk edildiğini ifade eden Erdoğan, Türkiye'nin 156 ülke ve 9 uluslararası kuruluşa yardım sağladığını duyurmuştu. ------------------------------------------------------------------------------ ** Fikriyat.com'un ürettiği özel içeriklere ulaşmak için tıklayınız: https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel ***Podcast kayıtlarıyla İslam'dan fıkha, edebiyata, tarihe dair bilgiler içeren programları dinleyebilir ve güncel olayların tarihte yer alan örnekleriyle, edebiyattan sanata dair birçok içeriği de takip edebilirsiniz: https://www.fikriyat.com/podcast ***Dijital medyanın tüm mecralarında yer alan Fikriyat.com sosyal medyada da aktif olarak faaliyet gösteriyor: TWITTER: https://twitter.com/fikriyatcom INSTAGRAM: https://www.instagram.com/fikriyat/ FACEBOOK: https://www.facebook.com/fikriyat/ PODCAST'LER: https://www.fikriyat.com/podcast MOBİL UYGULAMASI https://play.google.com/store/apps/details?id=com.turkuvaz.fikriyat Ayrıntılı bilgi: https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2020/07/10/dijital-medyaya-yeni-bir-soluk-getiren-mecralar-fikriyatcom-ve-vav-radyo

Küresel adaletsizlik sadece aşı dağılımında mı?

ÖZGÜRLÜK, EŞİTLİK, KARDEŞLİK…