Parkinson hastalığı, belirtileri ve tedavi yöntemleri

Parkinson hastalığı ilk kez 1817 yılında İngiliz hekim James Parkinson tarafından, 'shaking palsy' (titrek felç) adıyla tanımlandı. Hastalık, yavaş ilerleyici nörodejeneratif (beyin hücrelerinde kayıp ile seyreden) bir beyin hastalığıdır. Normal olarak insan beninde beli bölgelerinde dopamin üreten beyin hücreleri bulunur. Bu hücreler de beynin arka tarafına doğru bıyık şeklinde uzanan siyah pigmentli bölge olan, substabsiya nigra adı verilmiş bölgede yoğunlaşmış halde bulunurlar. Dopamin de substabsiya nigraile vücut hareketlerini kontrol eden diğer beyin bölgeleri arasında mesajlar ileten bir kimyasaldır. Dopamin, insanların akıcı ve birbiri ile uyumlu hareketler yapmalarını sağlar. Dopamin üreten hücrelerin %60 ila %80'i kayba uğradığında yeterli miktarda dopamin üretilemez ve Parkinson hastalığının motor belirtileri ortaya çıkar. Dünyanın her yanında ve her türlü sosyoekonomik koşulda rastlanılan hastalığın görülme sıklığı çeşitli ülkelerde farklıdır. Nadir de olsa ailevi Parkinson hastalığı tanımlanmıştır. Kalıtsal özellikteki Parkinson hastalığı daha çok genç yaşlarda başlar ve tüm Parkinson hastalarının yaklaşık % 5'ini oluşturur. Günümüzde Parkinson hastalığının, genetik yatkınlık ve çevreden gelen etkiler sonucu ortaya çıkan ve birden çok faktöre bağlı olduğu bir hastalık olduğu kabul edilir. Ancak beslenmenin bu hastalık üzerinde etkisi yoktur. Parkinson hastalığı erkeklerde kadınlara oranla biraz daha sık görülür. Parkinson hastalığı her hastada farklılık gösterir ve farklı belirtilerle ortaya çıkar. Semptomlar herhangi bir yaşta görülebilir ancak Parkinson'un ortaya çıkma yaşı genellikle 40-75 yaşları arasında, sıklıkla da 60 yaşın üzerindedir. Tüm Parkinson hastalarının sadece % 5 ila 10'unda hastalık başlangıç yaşı 20 ila 40 yaşları arasındadır. Bu hastalığı net bir biçimde tanımlamak için özel bir test mevcut değildir. Parkinson teşhisi, benzer belirtilere sahip diğer hastalık olasılıkları elendiği veya hasta Parkinson ilaçlarına yanıt verdiği zaman konulur. Hastalığın mevcut bulguları, yaşam kalitesi üzerinde etkili olabilir. Parkinson ilerleyici bir hastalıktır. Zaman ilerledikçe hastalığın seyri de kötüleşebilir. Doğru tedavi ve takip sayesinde çoğu hasta normal hayatını uzun yıllar boyunca sürdürebilir. Bu nedenle hastalığın ilk belirtileri saptanır saptanmaz tıbbi görüş almak önemlidir. Böylece tedavi seçeneklerini en iyi şekilde değerlendirmek mümkün olur. Erken tedavi ile hastalığın gidişatını yavaşlatmak mümkün hale gelir. Parkinson hastalığının tedavisinde önemli olan konu, her hastaya aynı tedavinin uygulanamayacak olmasıdır. Çünkü hastanın yaşı, hastalığın belirtileri ve kişinin hastalığın hangi döneminde olduğu farklılık gösterdiği için tedavi yöntemleri de farklılık gösterir. Tedavi sırasında kullanılan ilaçların oluşabilecek yan etkilerini belirleyip ortadan kaldırmak önemlidir. Fakat her ne olursa olsun ilacın yan etkisi görüldü diye ilacı bırakmak yanlıştır, çünkü hastalık belirtileri tekrar ortaya çıkar. Cerrahi tedavi ilk tercih yolu olarak kabul edilmez. Ancak hastalık düzeltilemiyorsa ya da ilaç kullanımı ile ilişkili yan etkiler ortaya çıkmış ise uygulanabilir. Parkinson hastalığının tedavisinde önemli olan konu, her hastaya aynı tedavinin uygulanamayacak olmasıdır. Çünkü hastanın yaşı, hastalığın belirtileri ve kişinin hastalığın hangi döneminde olduğu farklılık gösterdiği için tedavi yöntemleri de farklılık gösterir. Tedavi sırasında kullanılan ilaçların oluşabilecek yan etkilerini belirleyip ortadan kaldırmak önemlidir. Fakat her ne olursa olsun ilacın yan etkisi görüldü diye ilacı bırakmak yanlıştır, çünkü hastalık belirtileri tekrar ortaya çıkar. Cerrahi tedavi ilk tercih yolu olarak kabul edilmez. Ancak hastalık düzeltilemiyorsa ya da ilaç kullanımı ile ilişkili yan etkiler ortaya çıkmış ise uygulanabilir. Parkinson hastalığının tam nedeni, yani neden bazı insanlarda görüldüğü ve diğerlerinde görülmediği net olarak bilinmemektedir. Ancak bazı faktörlerin Parkinson riskini arttırdığı biliniyor. Uzmanlar genlerde meydana gelen mutasyonların Parkinson'a yol açabileceğini belirtiyor ancak dünya genelindeki Parkinson hastalarının sayısı düşünüldüğünde nadir olarak görülen bu mutasyonların hastalığın tek sebebi olduğunu söylemek güç. Parkinson hastalığına yol açtığı söylenen bir diğer faktör ise belirli bazı toksinler. Ancak yine oldukça az sayıda insan bu toksin maddelere maruz kalıyor. Bunlar dışında yaş, cinsiyet ve kalıtımsal özelliklere bağlı olarak Parkinson'un daha sık görüldüğü bazı gruplar bulunuyor. Sonuç olarak Parkinson'a neyin yol açtığı konusunda yeterli bir bilgi bulunmuyor ve bu alanda çok daha fazla sayıda araştırma yapılmasına ihtiyaç var. Parkinson hastalığının belirtileri, hareketle ilgili olanlar ve hareketle ilgili olmayanlar (motor ve motor olmayanlar) şeklinde iki gruba ayrılabilir. Parkinson hastalığı aslında hasta olmadan 10-15 yıl önce belirti veriyor. En önemli ön belirti ise kabızlık. REM uykusu davranış bozukluğu dediğimiz uyku bozukluğu, uykuda bağırma, korku, kol ve bacaklarda hareket de Parkinson belirtisi olabilir. Ayrıca koku alma bozukluğu da hastalığın ön belirtisi olabilir. Parkinson hastalarının geçmişine baktığımızda çoğunda bu tarz belirtiler olduğunu görüyoruz. Bu kişilerde Parkinson riski daha yüksek. Parkinson'un genel olarak 4 tane temel bulgusu var: En önemli bulgu hareketin yavaşlaması. Tüm hareketlerde yavaşlama ve hareketlerin amplitüdünün düşmesi (örneğin yürürken yavaş ve küçük adımlarla yürüme gibi) görülmektedir. İkinci bulgu ise titreme. Özellikle istirahat halinde görülen titremelere dikkat edilmeli. Üçüncü bulgu kol ve bacakta 'katılık' olarak tanımlanan sertliğin meydana gelmesi. Hastalar hareketleri daha zor yapar, kolunu bacağını kullanırken zorlanır. Son bulgu ise denge sorunları. Bağırsak hareketlerinin azalmasına bağlı olarak sıklaşan kabızlık sorunu Parkinson hastalığının ilk dönem belirtilerindendir. İdrara çıkamama ve idrarı tutmakta zorlanma görülebilir. El titremesi (tremor), başparmağın kontrolsüz hareketleri, çene ve dudakta hafif titremeler Parkinson'un en sık görülen belirtileridir. Bu titremelere bacak kaslarının seğirmesi eşlik edebilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta her el titremesinin Parkinson hastalığı anlamına gelmediğidir. Ağır kaldırdıktan sonra, ellerinizi yoğun olarak kullandığınız bir iş sonrasında veya aldığınız bir ilacın yan etkisi olarak elleriniz normalden daha fazla titreyebilir. Parkinson hastalığında görülen titreme ise eller dinlenir vaziyetteyken yaşanır. Parkinson hastalığı zamanla hareket etmeyi zorlaştırarak basit fiziksel aktivitelerin dahi uzun sürelerde yapılabilmesine yol açar. Örneğin yürürken adımlar küçülür. Hasta yürürken ayaklarını sürüklediği için yürümesi zorlaşır. Parkinson hastaları bu durumu 'sanki ayaklarım yere yapışmış gibi' olarak tanımlamaktadır. Ayrıca kasların sertleşmesi nedeniyle hareket kabiliyetini sınırlanır ve hareket sırasında ağrılar oluşabilir. Yürürken kolların sallanmaması, omuz ve kalça ağrıları/tutulması Parkinson'un hareketi ve kasları etkileyen diğer belirtileridir. El yazısında meydana gelen ani değişimler Parkinson hastalığı belirtisi olabilir. El yazısında harfler küçülebilir kelimeler birbirine daha yakın ve karışık hale gelebilir. Yaş ilerledikçe el yazısının eklem ağrılarına, görme bozukluklarına bağlı olarak değişmesi normaldir ancak bu durum Parkinson hastalığındaki gibi aniden olmaz, zamanla gelişir. Normalden daha hızlı veya alçak sesle konuşmak, konuşurken cümleler arasında durmamak, konuşmaya başlamadan önce tereddüt etmek, konuşurken el hareketlerinin, yüz hareketlerinin azalarak konuşmanın monotonlaşması gibi konuşmada yaşanan değişimler Parkinson belirtisi olabilir. Koku alma yeteneğinin azalmasına bağlı olarak keskin kokuları dahi almada yaşanan sorunlar Parkinson hastalığının belirtileri arasında. Ayrıca, Parkinson'a bağlı olarak duruş bozulabilir, kişi kambur durabilir, denge ve koordinasyon sorunları yaşayabilir. Bu hastalarda 'Maske yüz' dediğimiz bir durum gelişir. Hastalarda mimik hareketleri azalır, donuk bir ifade olur. Bu hastalar duygularını belli edemedikleri için çoğu kez bu hastalara depresyon tanısı da konabiliyor. Parkinson hastalarının konuşması da belli bir süre sonra etkilenir ve monoton konuşmaya başlarlar. Konuşmalarında duygular anlaşılmaz. Ses şiddeti azalır, daha kısık sesle konuşurlar. Derin uykudayken tekme atmak, yumruk atmak veya yataktan düşmek Parkinson belirtileri arasındadır. Yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler hastalığın yol açtığı sorunların hafiflemesine yardımcı olabilir. Örneğin daha çok taze sebze ve meyvenin, tam tahıllı gıdaların ve yüksek lif içeren besinlerin tüketildiği bir beslenme şekli hastalık nedeniyle görülen kabızlığı ortadan kaldırabilir. Düzenli egzersizler kasların gücünün, esnekliğinin ve dengenin korunmasına yardımcı olabilir. Egzersiz Parkinson hastalarında sık görülen kaygı ve depresyonun tedavisinde de oldukça etkilidir. Ancak denge sorunları nedeniyle egzersiz sırasında hızlı hareket etmemek, yürürken yere önce topukların değmesine dikkat etmek ve yürürken yere değil ileri bakmak düşmeye bağlı yaralanmaların önlenmesi açısından önemlidir. Bu alanda yapılan çalışmalar bazı alternatif tedavi yöntemlerinin ve besin takviyelerinin bazı hastalarda etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Koenzim Q10 Hücreler arası elektron taşınmasına yardımcı, vitamin benzeri doğal bir madde olan Koenzim Q10 özellikle hastalığın ilk dönemlerinde fayda sağlamaktadır. Koenzim Q10 içeren besin takviyeleri reçetesiz olarak satılmaktadır. Ayrıca balık, kırmızı et, sakatatlar, kümes hayvanları, yer fıstığı ve soya yağı koenzim Q10 bakımından zengin gıdalar arasındadır. Masaj Profesyonel masaj Parkinson nedeniyle sertleşen kasların gevşemesine ve hastanın rahatlamasına yardımcı olur. Akupunktur Akupunktur ile kas ağrıları hafifletilebilir. Yoga/Meditasyon Kasların esnetilmesine yönelik yoga hareketleri kişinin duruşunun düzelmesini/korunmasını sağlayabilir. Meditasyon ise stresi ve kaygıyı azaltarak ruh halini yukarı taşır. (Derlenmiştir.)

Parkinson hastalığı, belirtileri ve tedavi yöntemleri

PARKİNSON HASTALIĞI NEDİR?