Türkiye'nin besin alerjisi haritası

Genelde besinlerin bizzat kendilerinin ya da besinlerle birlikte alınabilecek başka etkenlerin, immünolojik ya da immünolojik olmayan mekanizmalarla oluşturabileceği her türlü anormal tabloyu, besin reaksiyonları başlığı altında toplamak doğru olur. Besin reaksiyonlarını iki gruba ayırabiliriz: Birinci grup herhangi bir alerjinin ve savunma sisteminin aşırı reaksiyonunun söz konusu olmadığı, diğer mekanizmalarla oluşan, anormal yanıtların bulunduğu 'besin intoleransı' olarak nitelendirilen gruptur. İkinci grup ise; immünolojik yani savunma sistemi aracılığıyla besinlere gösterilen aşırı duyarlılık reaksiyonlarıdır. Deri: Kaşıntı, yanma, kızartı, ateş, üşüme, karıncalanma, terleme, ürtiker, su toplayarak kabarma, kırmızı lekeler, sivilceler. Kulak burun boğaz: Burun tıkanıklığı, hapşırma, burun kaşıntısı, burnun devamlı akması. Boğazdan akıntı, boğazda ağrı, kuruluk veya gıcık, damaklarda kaşıntı, kuru öksürük. Kulaklarda çınlama, tıkanma, ağrı, orta derecede sağırlık, baş dönmesi ve dengesizlik. Gözler: Görmede bulanıklık, gözlerde ağrı, sulanma, şaşılık, ışıklardan rahatsız olma, göz kapağında seğirme, kaşıntı, kızarma ve şişme. Solunum: Nefes darlığı, hırıldama, öksürük, bronşlarda mukus oluşumu. Kardiyovasküler: Kalpte çarpıntı, nabız hızının artması, düzensiz nabız, kızarma, solgunluk, ateş, üşüme, karıncalanma, ellerde kızarıklık veya morarma, bayılma, omurlarda ağrı. Sindirim sistemi: Ağızda kuruluk, tükürük salınımında artma, pamukçuk oluşumu, dilde acılık, diş ağrısı, geğirme, midede yanma, hazımsızlık, bulantı, kusma, yutmada zorluk, karında gurultu, ağrı, kramplar, ishal, rektumda kaşıntı veya yanma. Sinir sistemi: Baş ağrısı, migren, devamlı uyku hali, sersemlik, yavaşlık, durgunluk, donukluk, keyifsizlik, ciddiyet, ağlama nöbetleri, gerginlik, huzursuzluk, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu, gülme, kendini diğer insanlardan farklı hissetme, kelimeleri, isimleri ya da numaraları unutma, kekelemek. İnsanlar doğduktan sonra yaşamları boyunca binlerce farklı besin ile karşılaşmaktadırlar. Bu besinlerin içerisinde besin ögesi dediğimiz daha küçük yapı taşları mevcuttur. Bunlar; protein, yağ, karbonhidrat, su, vitamin ve minerallerdir. Hazır gıdalarda ise tüm bu besin ögelerine ek olarak gıda katkı maddeleri eklenmektedir. Besin ögeleri arasında alerjiye yol açan maddeler genellikle protein yapısındadır. İnsanlarda sıklıkla alerjiye neden olan besinler ise şunlardır: İnek sütü, yumurta, balık ve kabuklu deniz ürünleri, kabuklu ve yağlı kuru yemişler, tahıllar, etler, meyveler, sebzeler, kuru baklagiller, baharatlar ve çeşni vericiler, çikolata, bal ve bazı içecekler. Süt ve yumurta gibi bazı besinler, meyve ve sebzelere göre daha sık alerjik reaksiyona neden olur. Yer fıstığı ve ağaç fıstığı diğerlerine göre daha ciddi reaksiyonlara sebebiyet verir. Bazı besinler özellikle erken çocukluk döneminde alerjik reaksiyonlara neden olurken, bazıları ise hayat boyu devam eder. Besinlerin işlenmesi sırasında çeşitli amaçlarla teknolojik olarak katkı maddeleri katılmaktadır. Bu maddeler ya koruyucu, ya şekillendirici, ya renklendirici ya da tatlandırıcı olarak konulmaktadır. Bu katkı maddelerini belirten etiketlerin üzerinde E ile başlayan kod numaraları bulunur. 'E' katkı maddesinin Avrupa Birliği'nde onaylandığını gösterir. Besin üretim teknolojilerindeki gelişmeyle birlikte, ürünlere eklenen farklı katkı maddelerinin, çeşitli alerjik reaksiyonlara neden olduğu bilinmektedir. Bunlar arasında önemli yer alan sülfitler çok sayıda yiyecekte (turşu, patates cipsi), alkollü içecekte ve ilaçta bulunur. Astımlı hastaların %5'inde sülfitlerin yenilmesi sonucunda ciddi nefes darlığı oluşmaktadır. Bu atakların dışında, kişilerde ağızda, deride kızarmaya ve kaşıntıya neden olmaktadır. Katkı maddesi olarak kullanılan monosodyum glutamat doğal olarak bazı besinlerde bulunabileceği gibi lezzet artırıcı olarak da besinlere eklenebilir. 'Çin lokantası sendromu' denen baş ağrısı, ensede yanma, göğüste baskı hissi, terleme ve ürtiker gibi belirti ve yakınmalara yol açan bir tabloya neden olabilir. Besin alerjisi tanısı aldıysanız, alerjik reaksiyon verdiğiniz besini hayatınızdan çıkarmanız gerekir. Bu önlemin yanı sıra dikkat etmeniz gereken bazı püf noktaları vardır. •Etiket okumaktan vazgeçmeyin. Defalarca satın aldığınız bir ürün de olsa, her seferinde etiketi muhakkak gözden geçirmelisiniz. Çünkü besinin içeriği değiştirilmiş olabilir. •Bir diyetisyene danışın. Diyetisyeniniz, alerji oluşturduğunuz besinle ilgili bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda o besin beslenme planınızda olmadan da besin çeşitliliği sağlamanızda size yardımcı olur. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bingöl başkanlığındaki 50 kişilik ekip, İstanbul, Ege, Akdeniz, Çukurova, Karadeniz Teknik ve Fırat Üniversitelerinin de aralarında bulunduğu, Türkiye'deki farklı bölgelerdeki 25 üniversite hastanesinde besin alerjisine yönelik çalışma yaptı. Yaklaşık iki yıl süren ve bin 248 besin alerjili çocuk üzerinde yapılan çalışmada, özellikle çocuklarda, astım ve egzamadan büyüme geriliğine, hatta ölüme kadar varan besin alerjisinin, coğrafi farklılık gösterdiği saptandı. Araştırmaya göre, Ege ve Marmara'da daha çok 'süt alerjisi'ne rastlanırken Akdeniz, Karadeniz, İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde 'yumurta alerjisi'nin sık görüldüğü tespit edildi. Doğu Anadolu Bölgesi'nde araştırma yapılan çocukların yüzde 82,1, Akdeniz'de yüzde 71,8, İç Anadolu Bölgesi'nde yüzde 66,7, Karadeniz'de ise yüzde 55,6'sında yumurta alerjisi saptandı. Aynı yaş grubunda Ege Bölgesi'nde yüzde 65,6, Marmara'da ise yüzde 63,1'inde süt alerjisi belirlendi. Besin alerjisinin, yüzde 16 hayati risk oluşturan alerjik şokla sonuçlanabildiği de tespit edildi. '25. Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Kongresi'nin de başkanı olan Prof. Dr. Bingöl, yaptığı açıklamada, Türkiye'deki çocuklarda besin alerjisinin durumunu öğrenmenin iki yıl süren zorlu bir araştırmayla gerçekleştiğini söyledi. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de çocuklarda besin alerjisinin önemli bir sağlık sorunu haline geldiğini dile getiren Bingöl, şunları kaydetti: 'Yaptığımız çalışmanın sonuçlarına göre, Ege ve Marmara'da daha çok süt alerjisi görülürken, Akdeniz, Karadeniz, İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yumurta alerjisi sık olarak karşımıza çıkıyor. Kabuklu deniz ürünleri, balık, kuru yemişler ve una karşı da sıkça besin alerjileri görülmekte. Aynı zamanda, pirinç, et, susam gibi daha nadir besinlere karşı da besin alerjisi gelişebilmektedir. Besin alerjisi olan çocuklarda gözlemlediğimiz bulgular, iştahsızlık, kusma, dışkı değişiklikleri, egzama, astım ve büyüme geriliğidir. Bunlar son derece önemli. Besin alerjisi, hayati sorunlara neden olabilir.' Besin alerjisinin çocuklarda alerjik şoka sebep olabildiğini belirten Bingöl, bu hastaların, yanlarında, yaşamı tehdit eden şiddetli allerjik reaksiyonların tedavisinde kullanılan adrenalin kalemi taşımaları gerektiğini aktardı. Bingöl, besin alerjilerinin tanısının önemli olduğuna işaret etti. Fazladan besin alerjisi tanısı koymanın çocuğun ve ailenin yaşam kalitesini bozacağını vurgulayan Bingöl, bunun beslenmeyi de etkileyeceğini belirtti. Besin alerjisinin teşhis edilememesinin çocukta önemli sağlık sorunlarına yol açacağını ifade eden Bingöl, alerji uzmanlarınca, klinik bulgular, belirtiler fiziki muayene, öykü ve laboratuvar sonuçlarına göre tanının konulabildiğini anlattı. 'Besin alerjisinin coğrafi özellikler taşımasının başlıca sebebi, kişilerin beslenme alışkanlıklarının ve besinin işlenme, pişirilme şeklinin farklı tüketmesindendir.' diyen Bingöl, besinin moleküler yapısının, işlenmesine göre değiştiğini söyledi. Tüm yaş grupları dikkate alındığında, en sık çocuklarda besin alerjisi görüldüğünü dile getiren Bingöl, şu bilgileri aktardı: 'Yaş grubuna göre ise 0-2 yaş içerisinde en sık süt, 2-5 yaşlarında süt, yumurta, kabuklu deniz ürünleri, kuru yemişler, balık, ve undan kaynaklanan besin alerjisi görülüyor. Çocuk büyüdükçe deniz ürünleri ve kuru yemiş önem kazanır. Coğrafi olarak zengin bir ülkeyiz. Farklı beslenme alışkanlıkları ve besinlerin farklı tüketim şekilleri, bu besin alerjilerinde farklılıklara yol açabilir.'

Türkiye'nin besin alerjisi haritası

Bazı besinler, yalnızca çocukluk döneminde alerjik reaksiyonlara neden olurken bazıları ise hayat boyu devam eder.

Besin alerjisi nedir?