Unutamama hastalığı: Hipertimezi

Kişisel geçmişe dair aşırı bellek olan hipertimezi, aşırı nadir bir nöropsikolojik durumdur. Hipertimezisi olan kişinin temel özelliği kişisel anılarını düşünmeye bol zaman ayırıyor ve bu anları olağandışı bir şekilde hatırlıyor. Hipertimezi olan bir kişiye tarih sorulduğunda genelde tarihin haftanın hangi gününe düştüğünü ve o tarihte kişisel bir bilgi olup olmadığını hatırlar. Sınıf öğretmeninin adını ve nasıl giyindiğini ya da o tarihte hangi televizyon şovunun veya dizi bölümünün oynadığını hatırlayabilir. Fakat üstün otobiyografik hafızaya sahip bu kişilerde fotoğraf hafızası genelde zayıftır ve okulda ezberle ilgili sorunlar yaşadıklarından şikâyet ederler. Hatta bazı sayı dizilerini normal hatırlama yetenekleri yoktur. Bu sendromu olan kişilerde bellek geliştirme becerilerinde de sorun vardır ve becerilerle araçlarla onlara öğretildiğinde ezbere hafızalarını görünüşe göre kolay geliştiremezler. Hipertimezisi olan bir kişinin üstün hafızasının kilidi sadece onunla kişisel olarak bağlantılı olan bilginin hatırlanmasına dayanır. Yapılan araştırmalar sonucunda normal insanların yaşadıkları olaylar bir süre sonra hafızlarından silinse de hipertimezi hastalarının yaşadıkları olaylar hafızlarında tazeliğini koruyor. Hipertimezi özelliği gösteren insanlarda yapılan araştırmalarda bu insanların yaşadıkları deneyime kendilerini tümüyle kaptırdığı gösteriyor. Bu durum, olayı ya da tecrübeyi sonradan hatırlamak için sağlam temeller oluştururken, değişik düşünme tarzı da bu anıların sonraki dönemlerde sık sık hatırlanmasını sağlıyor, bu ise o anının hafızaya kaydını daha da güçlendiriyor. Ancak böyle bir özelliği neyin tetiklediği henüz bilinmiyor. MRI taramaları sonucunda doktorlar bu sorunun beynin sol ve sağ alın korteks, ön singulat kıvrımı, kaudat çekirdek ve temporal lob denilen kısımlarından kaynaklanabileceğini ileri sürüyor. Sol ve sağ alın korteksi ve singulat kıvrımı, beynin süreksiz hatırlama modunu kontrol ettiği düşünülen kısımlarıdır. Hipertimezisi olan kişilerde bu bölge az gelişmiş olabilir ve bellek akışını durduramamaya etki edebilir. Hipertimezili kişinin bir MRI'si göstermiştir ki kaudat çekirdekle temporal lobun bir kısmı normalden orantısız biçimde geniştir. Bu bulgu, bu iki beyin alanının birlikle işlev gösterip kişisel anı hatırlaması sergiler ve hipertimezisi olan kişilerde büyümüş oluyor. Hipertimezi, dünyada yaklaşık 20-30 kişide görülüyor. Sayının bu kadar az olması bilim insanlarının bu hastalığın oluşumuna sebep olan etmenler hakkında ayrıntılı araştırma yapmasını engelliyor. Birçok kişi böyle bir üstün otobiyografik belleğin çok önemli bir armağan olduğunu düşünse de aslına bakılırsa gerçekte bir lanet olduğu da söylenebilir. Acı ve pişmanlık içeren olaylar da hafızada canlılığını koruyabiliyor. Bu sendromdan mustarip kişiler için geçmiş açık bir yara gibidir. Geçmiş anı akışını durdurmakta büyük zorluk çeker ve olaylar hakkında tarihler veya sohbet genelde bir anıyı, o anı da başka bir anıyı, başka bir anıyı daha şelale etkisiyle tetikler ve hipertimezisi olan kişiyi geçmişe kilitler. Bir anının diğerine yol açtığı bu hatırlama biçimine süreksiz hatırlama modu denir ve genelde durdurması gerçekten imkânsız veya kontrol etmesi aşırı zordur. Üstün otobiyografik hafıza olan HSAM ilk olarak 2000'lerin başında Jill Price adlı kadının, nörolog Jim McGaugh'a yazdığı e-posta ile gündeme geldi. Price, 12 yaşından beri hayatının her gününü hatırladığını iddia ediyor ve bu durumu anlaması için yardım istiyordu. Bu olay gündeme geldikten sonra başka insanların da aynı özellikte olduğu ortaya çıktı. Fakat bu insanların ilginç bir özelliği var. O da sadece kendileri ile ilgili bilgileri ayrıntıları ile hatırlamaları ve bazen olmamış olaylar olmuş gibi hatırlamalarıydı.

Unutamama hastalığı: Hipertimezi

HİPERTİMEZİ NEDİR?