Şanlıurfa'da kiliseden camiye dönüştürülen 5 yapı
Tarih boyunca Müslümanlar İslam'ı yaymak için birçok bölgeyi fethetti. Fethedilen bölgelerde kilise olan birçok yapı, fethin sembolü olarak camiye çevrildi. Peki, Peygamberler şehri Şanlıurfa’da hangi yapıların camiye dönüştürüldüğünü biliyor musunuz?
📌 FIRFIRLI CAMİİ (ON İKİ HAVARİ KİLİSESİ, AZİZ HAVARİLER KİLİSESİ)
On iki Havari Kilisesi olarak kayıtlara geçti. Yapının kitabesi olmadığı için yapım tarihi net olarak bilinmemektedir. Osmanlı döneminde, üzerinde rüzgârgülüne benzeyen materyaller olduğundan halk arasında ismi Fırfırlı Kilise olarak isimlendirildi. 1956 yılında camiye çevrildi. Camiye çevrilirken adı değiştirilmedi ve Fırfırlı Camii olarak kaldı.
📌 SELAHADDİN EYYÜBİ CAMİİ (AZİZ JOHANNES PRODROMOS ADDAİ KİLİSESİ)
Kilise kırmızı mermerden oluşan 32 sütunuyla ün kazandı. Bölgedeki en büyük kilise olduğu için katedral olarak da kullanıldı. Kilise, Nurettin Zengi döneminde yün deposu olarak kullanıldı; bu nedenle 1183 yılında çıkan yangında yok oldu. Şu an bulunan yapının, 19. yy başlarında inşa edildiği düşünülüyor.
Uzun yıllar bakımsız ve yıkık durumda kalan kilise 28 Mayıs 1993'te onarımı yapıldıktan sonra cami olarak ibadete açıldı. Kilise Selahaddin Eyyûbi döneminde bir süre cami olarak kullanıldığı için camiye dönüştürüldüğünde de aynı isim verildi.
📌 MEVLİD-İ HALİL (DERGÂH) CAMİİ VE MAĞARASI
Hz. İbrahim'in Mevlid-i Halil Cami'nin yanındaki mağarada doğduğu söylenir. Bu sebeple cami Mevlid-i Halil ismiyle bilinir. İnşa kitabesi olmadığı için tam olarak yapılış tarihi bilinmeyen Mevlid-i Halil Cami'nin bulunduğu yapı, beş büyük aşama geçirdi. Bizans döneminde haçlı kontluğu tarafından bu alana Urfa Ayasofyası yapıldı. 1523 tarihinde Kanuni Sultan Süleyman döneminde Muhammed Salih Paşa tarafından aynı alana cami inşa edildi.
Dikdörtgen bir plana sahip olan caminin, mağara ile arasındaki duvar üzerine camiye dönüştürülürken küçük bir minare yapıldı. Ayrıca caminin güneydoğusuna ve kuzeybatı köşesine de iki minare daha eklendi.
📌 RIZVANİYE CAMİ
Balıklıgöl'de bulunan cami Rakka Valisi Rıdvan Ahmet Paşa tarafından eski bir kilise üzerine inşa ettirildi. Ortada yuvarlak, yanlarda güney ve kuzey istikametinde hafif oval üç kubbe ile örtülüdür. Caminin orijinal ahşap kapı kanatları oyma ve kakma tekniğiyle yapılmış süslemelerle bezenmiştir. Caminin kapı kanatlarındaki süslemeler Şanlıurfa'daki camiler içerisinde tek örnek teşkil etmektedir.
📌 ŞANLIURFA ULU CAMİİ
Cami, şehir merkezinde Divanyolu Caddesinde yer alır. İlk olarak eski bir sinagog iken 5. yüzyıl başlarında S. Stephan kilisesine dönüştürüldü. Eski yapıya ait avlu duvarları, sütunlar, sütun başlıkları ve çan kulesi halen mevcuttur. İnşa kitabesi olmadığı için kim tarafından ve ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir.
İslam fethinden sonra Kızıl Mermer sütunlarından dolayı "Mescid-ül Hamra" ismiyle anılmıştır. Çok ayaklı camiler grubuna giren Ulu Camii, kıble duvarına paralel üç sıra çapraz tonoz ile örtülü enine dikdörtgen plana sahiptir. Orijinali kilisenin çan kulesi olan minare, kesme taştan sekizgen kaideli ve sekizgen gövdelidir. Sivri kemerler üzerine oturan ve çapraz tonozlarla örtülü on dört sivri kemerle avluya açılan son cemaat yeri, Anadolu'da ilk kez bu yapıda uygulanmıştır.