İnsanın kazanacağı en üstün mertebe: Takva
Allah korkusu ve saygısıyla O’nun yasakladığı her türlü şeyden uzak durma, sakınma manasına gelen takva ayrıca güzel olan pek çok hasleti de içerisine alan bir kavramdır. Kur’an-ı Kerim’de Müslümanların ısrarla takvalı kimseler olması öğütlenmiş ve üstünlüğün ancak takvada olabileceği bildirilmiştir.
TAKVA NE DEMEK?
🔶 Takva sözlükte "Sözlükte "korumak, korunmak, sakınmak, saygı göstermek, dindar olmak, itaat etmek, korkmak, çekinmek" anlamında kullanılan bir kavramdır.
🔶 Katip Çelebi takvayı "Allah korkusu ile Allah'ın yasakladığı şeylerden, önce şirkten, sonra da günahtan, günah ve haram olması ihtimâli bulunan şüpheli durumlardan, gereksiz şeylerden korunma, sakınma" olarak tanımlamıştır.
🔶 Arap dili, kelâm ve fıkıh âlimi Seyyid Şerîf el-Cürcânî, et-Taʿrîfât isimli eserinde takvayı "Allah'a itaat ederek azabından sakınmaktır, bu da ceza almayı haklı kılan davranışlardan nefsi korumak suretiyle gerçekleşir" şeklinde tarif eder.
🔶 Özetle takva, dinin emir ve tavsiyelerine uyma, haram ve günahlardan kaçınma hususunda gösterilen titizliktir.
(x)İlahi aşkın anahtarı: Muhabbet
KUR'AN-I KERİM'DE TAKVA
🔶 Takva kelimesi Kur'an-ı Kerim'de ve hadislerde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Takva kelimesi ve kökün farklı şekilleri Kur'an-ı Kerim'de 285 yerde geçer. Direkt olarak takva kelimesi ise on yedi yerde geçer.
🔶 Takva kelimesinin mahiyetini görebilmek için Kur'an-ı Kerim nazil olduğu vakit Mekke başta olmak üzere tüm dünyanın durumunu bilmek önemlidir. Kur'an-ı Kerim birtakım değerleri yeniden inşa etmek için insanlığa gönderilmiştir.
🔶 Takva kavramı da bunlardan biridir. Takva pek çok güzel hasleti içerisine alan bir kavram olarak ortaya çıkmıştır. Kur'an'ın indirilmesinin nedeni insanlar arasında takvanın yerleştirilmesi olduğu belirtilmiştir.
"İşte, sakınsınlar yahut hatırlamalarını sağlasın diye onu Arapça bir Kur'an olarak indirdik ve onda uyarılarımıza tekrar tekrar yer verdik." Taha, 20/113;
"Bunu) insanlar Allah'a karşı gelmekten korunsunlar diye Arap diliyle indirdiğimiz çelişkisiz Kur'an'da (yaptık)." (Zümer, 39/28.)
(x)Kur'an-ı Kerim'in tefsirini okumak için tıklayınız
Bir korku olarak takva
🔶 Kur'an-ı Kerim'de yer alan "takva" kavramına müfessirler genel itibariyle "Allah'tan korkun" manasını vermiştir.
🔶Peki bu nasıl bir korkudur? Bu, seven birinin sevdiğini incitmekten duyduğu korkudur. Allah'a karşı saygı ve sorumluluk bilincine duyulan hassasiyetin korkusudur.
🔶 Böylesine bir korkunun da müminleri kötülükten koruduğuna inanılmıştır. Bu sebeple müfessirler takvanın korkudan bu yönüyle ayrılmasına vurgu yapmışlardır.
Allah'a sığınma biçimi olarak takva
🔶 Korkunun bir sonucu müminin Allah'a sığınmasıdır. Kısacası takva kötülük barındıran her türlü şeyden korunmak ve Allah'a sığınmaktır.
🔶Allah'ın gazabından yine Allah'a sığınmak esası üzerine kurulmuştur.
🔶Peygamber Efendimiz'in bu noktadaki duası da çok önemlidir.
Peygamber, "Allahım, senden sana sığınırım!" (Müslim, "Salât", 222; Tirmizî, "Daʿavât", 112); "Allah'ın gazabından Allah'a sığınırım" (Tirmizî, "Cihâd", 26) diye dua ederdi.
Müminin korunma biçimi olarak takva
🔶 Allah'a sığınan müminin O'nun korunmasına sığındığı da aşikardır. Kur'an-ı Kerim'de müminlerin şeytandan, fitneden, itaatsizlikten, cehennemden, kıyametten kendilerini korumaları gerektiği öğütlenir.
"Sadece içinizden zulmedenlere dokunmakla kalmayacak olan fitneden sakının ve bilin ki Allah'ın cezası şiddetlidir." Enfâl Suresi - 25 . Ayet
Ey iman edenler! Kat kat faiz yemeyin. Allah'a itaatsizlikten sakının ki kurtuluşa eresiniz. Âl-i İmrân Suresi – 130 Ayet
"Bu tutumları sebebiyle Allah onları o günün dehşetinden korur; yüzlerine aydınlık, gönüllerine sürur verir." İnsân Suresi – 11. ayet
KUR'AN-I KERİM'E GÖRE TAKVA SAHİPLERİ'NİN ÖZELLİKLERİ
🔶 Kur'an-ı Kerim'de takva sahibi kimseler hakkında "müttaki" kelimesi kullanılmıştır. Müttaki kelimesi Kur'an-ı Kerim'de 48 yerde geçmektedir.
"Hayır, öyle değil! Her kim ahdine vefa gösterir ve günah işlemekten sakınırsa, bilsin ki Allah o sakınanları sever." Âl-i İmrân Suresi - 76 . Ayet
Onlara Âdem'in iki oğlunun haberini gerçeğe uygun olarak anlat: Hani ikisi de birer kurban sunmuşlar, birininki kabul edilmiş, diğerininki kabul edilmemişti. Kurbanı kabul edilmeyen, diğerine, "Andolsun seni öldüreceğim!" dedi. O da dedi ki: "Allah ancak takvâ sahiplerinden kabul eder. Mâide Suresi - 27 . Ayet
Mûsâ kavmine dedi ki: "Allah'tan yardım isteyin ve sabredin. Şüphesiz ki yeryüzü Allah'ındır. O, kullarından dilediğini oraya hâkim kılar; (güzel) sonuç, takvâ sahiplerinindir." A'râf Suresi - 128 . Ayet
Onlar, hizmet ve yönetimine ehil olmadıkları halde Mescid-i Harâm'a müminleri sokmazken Allah onlara niye azap etmesin? Mescidin hizmet ve yönetimine ehil olanlar gönüllerinde Allah korkusu taşıyanlardır, fakat onların çoğu bunu bilmezler. Enfâl Suresi - 34-35 . Ayet
🔶 Bu ayetlerde takva sahiplerinin özellikleri anlatılmaktadır. İyilik ve hayır yapmak, yardımlaşmak, bollukda da darlıkta da Allah için harcamak, günahlardan tövbe etmek, doğru olmak, ahlaklı olmak, istişarede bulunmak Kur'an-ı Kerim'in takva olarak nitelendirdiği hayırlı işlerdendir.
🔶 Kur'an'a göre Allah dostları muttakiler yani takva sahipleridir.
(x)İnsan olabilmenin ilk şartı: Merhamet
TAKVA İLE İLGİLİ AYETLER
🔶 "Sana, hilalleri soruyorlar. De ki: "Onlar, insanlar ve hac için vakit ölçüleridir. İyilik, evlere arkalarından girmeniz değildir. Ama iyi davranış, takva sahibi (Allah'a karşı gelmekten sakınan) insanın davranışıdır. Evlere kapılarından girin. Allah'a karşı gelmekten sakının ki kurtuluşa eresiniz." (Bakara Suresi, 189, ayet)
🔶 "İyilik etmemek, takvaya sarılmamak, insanlar arasını ıslah etmemek yolundaki yeminlerinize Allah'ı siper yapmayın. Allah hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir." (Bakara Suresi, 224, ayet)
🔶 "Ey Âdemoğulları! Size avret yerlerinizi örtecek giysi ve süslenecek elbise verdik. Takva (Allah'a karşı gelmekten sakınma) elbisesi var ya, işte o daha hayırlıdır. Bu (giysiler), Allah'ın rahmetinin alametlerindendir. Belki öğüt alırlar (diye onları insanlara verdik)." (Araf Suresi, 26. ayet)
🔶 "Onun içinde asla namaz kılma. İlk günden temeli takva (Allah'a karşı gelmekten sakınmak) üzerine kurulan mescit (Kuba mescidi), içinde namaz kılmana elbette daha layıktır. Orada temizlenmeyi seven adamlar vardır. Allah da tertemiz onları sever." (Tevbe Suresi, 108. ayet)
🔶 "Bu böyle. Her kim de Allah'ın nişanelerini (kurbanlıklarını) yüceltirse şüphesiz ki bu kalplerin takvasından (Allah'a karşı gelmekten sakınmasından)dır." (Hac Suresi, 32. ayet)
🔶 Hacc, bilinen aylardır. Böylelikle kim onlarda haccı farz eder (yerine getirir)se, (bilsin ki) haccda kadına yaklaşmak, fısk yapmak ve kavgaya girişmek yoktur. Siz, hayır adına ne yaparsanız, Allah, onu bilir. Azık edinin, şüphesiz azığın en hayırlısı takvadır. Ey temiz akıl sahipleri, Benden korkup-sakının. (Bakara Suresi, 197. ayet)
(x)Ayetler ile takva bilincinin önemi
"ÜSTÜNLÜK ANCAK TAKVADADIR" NE DEMEKTİR?
🔶 Takva konusu denildiğinde en bilinen ayetlerden biri üstünlüğün takva ile sağlanacağını ifade eden Hucurat Suresi 13. ayettir. Bir anne ve babadan yaratılan insan, türlü farklılıklara sahiptir. Hangi ırktan veya milletten değil Allah katında bir kişinin değerli olması onun takvasıyla ilgilidir.
Ey insanlar, gerçekten, Biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için sizi halklar ve kabileler (şeklinde) kıldık. Şüphesiz, Allah Katında sizin en üstün (kerim) olanınız, (ırk ya da soyca değil) takvaca en ileride olanınızdır. Şüphesiz Allah, bilendir, haber alandır. Hucurat Suresi, 13. ayet:
🔶 İbn Kesir'in tefsirinde bu ayetin açıklamasında şuna yer verilmiştir.
Hz. Âişe'den rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Takva sahibi olanın dışında dünyadan hiç bir şey ve hiç kimse Allah Rasûlü (s.a.)nün hoşuna gitmiş değildir. Hadîsi sadece İmâm Ahmed —Allah ona rahmet eylesin— rivayet etmiştir.
HADİSLER IŞIĞINDA TAKVA
🔶 "Ey insanlar! Şunu iyi biliniz ki rabbiniz birdir, babanız birdir. Arap'ın başka ırka, başka ırkın Arap'a, beyazın siyaha, siyahın beyaza, dindarlık ve ahlâk üstünlüğü dışında bir üstünlüğü yoktur. Dinleyin! Bu ilâhî gerçeği size tebliğ ettim mi, bildirdim mi?" Kendisini dinleyenler hep birden "evet" dediler. "Öyleyse burada olanlar olmayanlara bildirsin!" buyurdu (x)(Müsned, V/411).
🔶 Hz. Peygamber eliyle göğsüne işaret ederek, "Takvâ buradadır" demiş (x)(Müslim, "Birr", 32; Tirmizî, "Birr", 18) ve "Allahım, nefsime/kalbime takvâsını ver!" diye dua etmiştir (x)(Müslim, "Zikir", 73; Nesâî, "İstiʿâze", 13).
🔶 Ebû Zer (r.a.) der ki:
Resûlullah bana şöyle buyurdu:
"Nerede ve nasıl olursan ol, Allah'dan kork! Kötülük işlersen, hemen ardından bir iyilik yap ki, o kötülüğü silip yok etsin. İnsanlara karşı da güzel ahlakla muâmele et!" (x)(Tirmizî, Birr, 55/1987)
🔶 Atıyye es-Sa'dî'den (r.a.) rivâyet edildiğine göre Resûlullah şöyle buyurmuştur:
"Bir kul günaha girerim korkusuyla, yapılması mahzurlu olmayan bazı şeylerden bile uzak durmadıkça, müttakîler/takvâ sahipleri derecesine ulaşamaz." (Tirmizî, Kıyâmet, 19/2451. Ayrıca bkz. İbni Mâce, Zühd, 24)
🔶 Ebû Zer (r.a.) anlatıyor:
Resûlullah bir gün:
–Ben öyle bir âyet biliyorum ki, şayet insanların tamamı onunla amel etseydi, hepsine de kâfi gelirdi» buyurmuştu. Ashâb-ı Kirâm:
–Ey Allah'ın Resûlü, bu hangi âyettir?» diye sordular. Allah Resûlü:
"Kim Allah'a karşı takvâ sahibi olursa, Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder» âyetini tilâvet buyurdu." (x)(İbni Mâce, Zühd, 24)
🔶 Sa'd bin Ebû Vakkâs (r.a.), "Resûlullah Efendimiz'i şöyle buyururken dinledim" demiştir:
"Allah Teâlâ müttakî, gönlü zengin, kendi hâlinde işiyle ve ibadetiyle meşgul olan kulunu sever." (x)(Müslim, Zühd, 11)
🔶 Ebû Hüreyre (r.a.) der ki:
Peygamber Efendimiz'e:
"–Ey Allah'ın Resûlü! İnsanların en keremlisi (hayırlısı, şereflisi ve değerlisi) kimdir?" diye soruldu. Resûlullah:
"–En çok takvâ sahibi olanlarıdır" buyurdu.(x) (Buhârî, Enbiyâ, 8, 14, 19; Menâkıb, 1; Tefsîr, 12/2; Müslim, Fedâil, 168)
🔶 Ebû Ümâme (r.a.) der ki: Resûlullah Efendimiz'i Vedâ Haccı'nda insanlara hitâb ederken dinledim. Şöyle buyurdu:
"Rabbiniz olan Allah'a karşı takvâ sahibi olunuz! Beş vakit namazınızı kılınız. Ramazan orucunuzu tutunuz. Mallarınızın zekâtını hakkıyla ödeyiniz. İdârecilerinize itaat ediniz! (Bu takdirde doğruca) Rabbinizin Cennet'ine girersiniz." (Tirmizî, Cum'a, 80/616)
🔶 Adiy bin Hâtim (r.a.), "Resûlullah Efendimiz'i şöyle buyururken dinledim" demiştir:
"Bir şey hakkında yemin eden kişi, sonra takvâya ondan daha uygun bir şey görürse, (yemininden vazgeçip) takvâya uygun olanı yapsın!" (Müslim, Eymân 15)
🔶 Zeyd bin Erkam (r.a.) der ki: Nebiyy-i Ekrem şöyle dua ederdi:
"…Allah'ım! Nefsime takvâsını ver ve onu tezkiye et! Sen onu en iyi tezkiye edensin. Sen onun velîsi ve Mevlâ'sısın…" (Müslim, Zikir, 73)
İSLAM ALİMLERİNE GÖRE TAKVA
🔶 Razi, et-Tefsirü'l-Kebir'de takvayı günahlardan uzak durarak cehennem ateşiyle arasına bir mesafe koyma olarak tanımlamıştır.
🔶 Kuşeyri tefsirinde ise takva Allah ile onun sevgisinin arasına girecek olan şeylerden nefsi korumak olarak tanımlanmıştır. Allah'a ortak koşmak, şirkten uzak durmak, kötü ve günah olan davranışlardan sonuç olarak faydasız her şeyi terketmektir.
(x)🔎Abdülkerim Kuşeyri kimdir?
🔶 Mutasavvıf Muhasibi, er-Riʿâye'de takvayı "Allah'tan gelen bir nurla Allah'a itaat etmek ve günahları terketmektir" şeklinde tarif eder.
🔶 Gazzali takvayı iki kısma ayırır. "Müminin iradesiyle kalbini kötülüklerden arındırması" şeklinde tarif ettiği takva, esas ve asli olmayan olarak iki kısımdır. Esas takva haram ve yasaklardan kaçınmak olup her Müslümana farzdır. Asli olmayan takva ise Allah'ın kulunu hayırlı ve edebe uygun olana yönlendirmek için onu aslında helâl ve mubah olan şeylerden men etmesidir.
🔶 İlk devir sufilerinden İbn Mesrûk'a göre ise takvâ Allah'a duyulan saygının semerisidir.
Sonuç olarak Allah Kur'an-ı Kerim'de Müslümanlara takva sahibi olmalarını öğütlemiş cenneti de muttakiler için hazırladığını belirtmiştir.