İslam'ın dayanağı olan dört hadis-i şerif

MEDÂRÜ'L-İSLÂM NEDİR?

📌Müslümanlar için Kur'an-ı Kerim'den sonra en büyük İslami kaynak, hadis-i şeriflerdir. Peygamber Efendimizin (sav) "söz ve fiilleri" anlamına gelen hadis, Müslümanların helal üzerine doğru bir hayat yaşayabilmesi ve Resulullah'ı (sav) tam manası ile örnek alabilme açısından kritik bir öneme sahiptir.

🔸 "İslam'ın merkezî ilkeleri" (medârü'l-İslâm), "ahlâkın temel prensipleri" (usûlü'l-edeb) ve "iyi davranış kurallarının özeti" (cimâu âdâbi'l-hayr) olarak adlandırılan dört temel hadis bulunur. Bunlar, İslam'ın dayanağı olan hadis-i şeriflerdir.

🔸 İnsanca ve Müslümanca ömür sürebilmek için bu hadis-i şerifleri özümsemek ve ilke olarak uygulamak gerekir.

➡ Ebu Davud, "Usûlü's-sünen fî külli fennin erbaatü ehâdîs" yani "Her fende hadislerin temelleri dörttür" diyerek, adeta topladığı dört bin hadisi, dört temel hadiste özetler.

🔸 Prof. Dr. Zekeriya Güler Vav TV'de yayınlanan "Hadis Günlüğü" programında büyük hadis alimi Nesâî'nin Amelü'l-yevm ve'l-leyle isimli kitabından bu dört temel hadisi anlattı👇

ÂLİMLERİN ESERLERİNİN BAŞINA YAZDIĞI HADİS-İ ŞERİF

📌 Dört temel hadisten ilki Hz. Ömer'den (ra) rivayet edilir:

"Ameller niyetlere göredir."

🔸 Amellerin sıhhati niyetlere bağıdır. Niyet ise kalbin eylemidir. Hadisin tamamı ise şöyledir:

Ömer İbni Hattab'dan (ra) rivayet edildiğine göre, Resulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "(Yapılan) bütün işler niyetlere göredir, (kalplerdeki niyetlerle değer kazanırlar) ve herkes için ancak niyet ettiği şey vardır. O halde kimin hicreti (bir yerden bir yere gidişi) Allah ve O'nun Resulü için ise onun hicreti, Allah ve Resulü yolunda olmuştur. Kimin de hicreti dünya için ise ona ulaşır yahut bir kadın içinse onu nikâhlar. Böylece hicreti, hicret etmiş olduğu şeydedir. (taşıdığı niyete göre işi değerlendirilir)"'

➡ Âlimler, genelliklerine kitaplarına bu hadisle başlamayı tercih ederlerdi. Böylelikle daha baştan iyi niyete önem verdiklerini gösterirlerdi.

➡ İmam Ebû Süleyman El-Hattabî ise şöyle der: "Din işlerinden olup ilk başlayan ve ortaya çıkan her şeyin başında bu "Ameller niyete göredir" hadisini getirmeyi, bizim geçmiş üstatlarımız müstehap görürlerdi. Çünkü din işlerinin hepsinde buna ihtiyaç vardır."

➡ Buhari, el-Câmiu's-sahîh adlı eserine söz konusu hadisle başlar. Böylelikle samimi duygu ve düşüncelerle hakikatin peşinde olduğunu ayrıca yaptığı işi ibadete dönüştürmek istediğini ima eder.

HAYATTA BAŞARILI OLMANIN ŞARTLARINDAN BİRİ

📌 Niyetin halis olması gerekir. Âlimlerin ortak bir düşüncesine göre hayatta başarılı olmanın şartlarından biri hüsnüniyettir.

➡ Hüsnüniyet, gizli veya kötü bir tarafı bulunmayan hâlis ve temiz niyet, yürek temizliği, iyi niyet anlamlarına gelir. Samimiyet, ihlas, doğruluk ve dürüstlük kavramlarını da içerir. İslam'ın özü, samimiyettir. Müslümanların söz ve davranışlarının Allah katında değer kazanması, samimiyetine bağlıdır. Samimiyet; yüce Allah'a gönülden iman etmek, bu imanın gereği olarak da hiçbir dünyevi karşılık ve menfaat beklemeden sadece O'nun rızasını amaçlayarak yaşamaktır.

➡ Her işin başında samimi olmak ve doğru olmak gerekir.

MÜMİNİN İZZETİNİ KORUYAN DURUM

📌 İkinci temel hadis ise şöyledir:

Numan İbni Beşir'den (ra) rivayet edildiğine göre Resulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Helal bellidir, haram da bellidir. İkisinin arasında pek çok insanın bilmediği şüpheli şeyler vardır. Kim şüpheli şeylerden sakınırsa dinini ve şerefini koruma altına almış olur. Kim de şüpheli şeylere düşerse, bunun durumu yasak bölgeye düşebilecek şekilde koyun otlatan çoban gibidir. Şunu bilin ki, her hükümdarın bir yasak bölgesi vardır. Allah'ın yeryüzündeki yasak bölgesi de haram kıldığı şeylerdir. Şunu iyi bilin ki, vücutta bir et parçası vardır. Eğer o iyi olursa, bütün vücut iyi olur. Eğer o bozulursa bütün vücut bozulur. Bakın, bu et parçası kalptir." (x)(Buhari, İman, 39; Müslim, Müsakât, 107)

➡ Hadis-i şeriften yola çıkarsak, Müslümanların karşılaştığı olaylar üç grupta toplanır: Helal, haram ve şüpheli olanlar. Helal ve haram olanlar kesin sınırlarla belirlense de şüpheli durumlar, içtihat yoluyla ortaya konur. Hakkında görüşler, ihtilaflıdır. Bu nevi durumlardan uzak durmak müminin izzetini korur.

➡ Bu hadiste takva vurgusu vardır. Takva, insanın görev ve sorumluluğunun farkında olması demektir. Nebevi'nin ifadesiyle "Hesap günü bizi mahcup edecek tutum ve davranışlardan uzak kalmaktır." Beyzâvî ise takva sahiplerini "kendisini büyük günahlar listesinden koruyan ve kollayan kimse" olarak tanımlar.

➡ Takva, Kur'an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde son derece kurucu temel kavramdır. Hucurat suresinde yüce Allah "Ey insanlar! Şüphesiz sizi bir erkek ile bir dişiden yarattık, tanışasınız diye sizi kavim ve kabilelere ayırdık, Allah katında en değerli olanınız O'na itaatsizlikten en fazla sakınanınızdır. Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir, her şeyden haberdardır." buyurur.

Hucurat suresinin 13. ayet tefsiri 📕 ve meali🔊

Hucurat suresini Fikriyat podcastlerden dinle🔊

MÜSLÜMANLIĞIN GÜZELLİĞİNİ YANSITAN HASLET

📌 Üçüncü hadis şöyledir:

"Malayaniyi terk etmesi, kişinin Müslümanlığının güzelliğindendir." (x)(Muvatta', Husnü'l-huluk, 3; Tirmizi, Zühd, 11.)

➡ Bu hadis-i şerif, İslam'ın güzelliği ile alakalıdır. Malayani, kişinin dinî ve dünyevî hayatı bakımından fayda sağlamayan gereksiz söz ve davranışları ifade eder.

➡Müslümanın haram, şüpheli ve malayaniden uzak durması, onu kemal ve irfan mertesine ulaştırır. Nitekim Kasas suresinde yüce Allah şöyle buyurur: "(Müminler) boş söz işittikleri zaman ondan yüz çevirirler ve 'Bizim yaptıklarımız bize, sizin yaptıklarınız da size! Esen kalın. Bizim cahillerle işimiz yok' derler."

Kasas suresinin 55. ayet tefsiri 📕 ve meali🔊

Kasas suresini Fikriyat podcastlerden dinle🔊

➡ İslam'da hayatın her safhası faydalı ve hayırlı işlerle meşgul olunması tavsiye edilir. Dünya ve ahiret hayatına faydası dokunmayan, beyhude işlerden uzak durulması öğütlenir.

➡ Kur'ân-ı Kerîm'e göre, kurtuluşa eren müminlerin en belirgin vasıflarından biri kendilerini ilgilendirmeyen, mâlâyânî işlerden uzak durmalarıdır: "Anlamsız, yararsız söz ve davranışlardan uzak dururlar." (x)(Mü'minûn suresi, 3. ayet)

Mü'minûn suresinin 3. ayet tefsiri 📕 ve meali🔊

Mü'minûn suresini Fikriyat podcastlerden dinle🔊

➡ Faydasız iş ve sözlerden uzaklaştıkça müminlerin kulluğu, Allah katında kıymet kazanacaktır.

➡ Hz. Lokman'a "Üzerinde gördüğümüz ahlak ve fazilete seni yükselten ne olmuştur?" sorusu yöneltildiğinde şu cevabı vermiştir: "Doğru sözlü olmak, güven vermek ve malayaniyi terk etmek." (x)(Muvatta', Kelâm, 7)

📌 Dördüncü temel hadis şöyledir:

"Dünya ve dünyalıklara değer verme (iltifat etme) ki Allah seni sevsin, insanların eline bakma ki halk seni sevsin!" (İbn Mace, Zühd, 1.)

➡ Hadis-i şerifte, kimsenin mal varlığına göz dikilmemesi konusunda uyarılır. Müslüman kimse, dünyanın cazibesine esir olmaz. Tutsak insan kendini "zikrullah"tan engelleyen kimsedir.

➡ İnsanların eline bakmak hasedi de beraberinde getirir ki, İslam âlimleri tarafından bu duygu ruh hastalığı olarak tanımlanır. Haset, ilk önce bu duyguya sahip olan kişiye zarar verir. Onu mutsuz kılar, zihnen ve bedenen tahribata neden olur. Her daim mutsuz ve huzursuz birine dönüştürür.

Prof. Dr. Zekeriya Güler'in anlatımıyla, Hz. Muhammed'in (sav) yaşantısına ve gündelik faaliyetlerine ilişkin temel hadislerin ele alınıp, detaylandırıldığı "Hadis Günlüğü" programına Fikriyat.com üzerinden ulaşabileceğiniz gibi VAV TV frekans ayarlarını yaparak televizyonlarınızdan da izleyebilirsiniz.