Mehmet Kaplan

İlk ve orta eğitimini Eskişehir'de almıştır. Lise eğitimini tamamladıktan sonra Eskişehir'den ayrılıp İstanbul'a gitmiştir. İstanbul Üniversitesi Edebiyat bölümünden "Emir Sultan" üzerine hazırladığı tezle lisans derecesinden mezun oldu. Mezuniyetinin ardından,  Mehmet Fuad Köprülü'nün asistanlığını yapmak için 1939 yılında Türkiyat Enstitüsü’ne alındı. Daha sonra XIX. Asır Türk Edebiyatı Kürsüsü’nün başına getirilen Ahmet Hamdi Tanpınar’ın asistanı oldu. 1942’de doktorasını verdi.

23 Ocak 1986 yılında 70 yaşındayken İstanbul'daki evinde vefat etmiştir. Karacaahmet Kabristanı'nda yatmaktadır. 

1942'de doktorasını hocası Ahmet Hamdi Tanpınar ile çalışarak tamamladıktan sonra akademik hayatına başladı. Tevfik Fikret hakkındaki tezi ile 1944'da doçentlik unvanını elde etti ve "Şiir Tahlilleri" başlıklı çalışmasıyla 37 yaşında profesör unvanını kazandı. İstanbul'da başladığı öğretim görevine 1958'de Erzurum Atatürk Üniversitesi'nde Edebiyat Fakültesi dekanı olarak devam etti ve bu süreçte, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü kurdu ve Türk halk edebiyatı alanında önemli derlemeler yaptı. 1960'ta İstanbul'a dönerek akademik çalışmalarına devam etti. 1974 yılında Türkiyat Enstitüsü müdürü, 1982'de Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü başkanı, 1983'te ikinci kez Türkiyat Araştırma Merkezi müdürü oldu. Ayrıca Ekim 1983'te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu üyeliğine seçildi. Bu resmi görevlerin yanı sıra Kültür Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilâtı'nın kültür, dil ve edebiyat komisyonlarında da aktif olarak görev aldı. Ölümünü kadar Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi'nde yüksek lisans ve doktora dersleri vermiştir.

Ahmet Hamdi Tanpınar ile tanıştıktan sonra onun etkisi altında kalarak Tanzimat sonrası Türk edebiyatı alanında çalışmalara katıldı. Namık Kemal üzerine yazdığı monografisini "Namık Kemal: Hayatı ve Eserleri" başlığıyla kitap haline getirildi. Mehmet Kaplan yazıya 1939 yılında şiirle başlamıştır. Düşüncelerini makale ve denemeleriyle ortaya koymuş, zamanla olgunlaşan düşünce dünyası gelecek nesil için hocalık görevi görmüştür. Mehmet Kaplan, Türk medeniyetinin üç ana devresine (atlı-göçebe, yerleşik medeniyet ve Batılılaşma dönemi) ait metinleri incelerken onlarda Türk milletine has değerleri temsil eden ideal insan tiplerini ortaya çıkarmış, Jung’un kolektif gayri şuur psikolojisine dayanarak bunların bir medeniyet dairesinden diğerine geçişte yok olmadığını, değişerek devam ettiğini ileri sürmüştür.

Tevfik Fikret (1946)
Namık Kemal Hayatı ve Eserleri (1948)
Tanpınar'ın Şiir Dünyası (1964)
Cumhuriyet Devri Türk Şiiri (1965)
Nesillerin Ruhu (1967)
Büyük Türkiye Rüyası(1969)
Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar (1976)
Oğuz Kağan Destanı (1979)
Kültür ve Dil (1982)
Yahya Kemal (1982)

Tevfik Fikret ve Şiirleri, 1946
Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri, 1948
Şiir Tahlilleri I (Akif Paşa’dan Yahya Kemal’e), 1954
Tanpınar’ın Şiir Dünyası, 1963
Şiir Tahlilleri II (Cumhuriyet Devri Türk Şiiri), 1965
Hikâye Tahlilleri, 1979
Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, 1976
Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II, 1987
Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3: Tip Tahlilleri, 1985