Cihan sultanı Abdülhamid'in Alman imparatorunu susturan cevabı
Çağımızın en önemli mütefekkir yazarı, bir Osmanlı hanımefendisi Sâmiha Ayverdi, edebiyatımıza roman türündeki eserlerle girdi. Ardından mensur şiir ve hikâyeye yöneldi. Fakat onu benzeri pek çok yazardan ayıran en önemli husus, aynı zamanda bir tefekkür insanı olmasıydı. Ayverdi, parça parça hatıralarından oluşan Bağ Bozumu kitabında babasından ve yakın dostundan dinlemiş olduğu anılar ile Sultan Hamid’in idaresinin mükemmelliğine değiniyor.
SÂMİHA AYVERDİ, BAĞ BOZUMU
Sultan II. Abdülhamid devrinden birkaç hatıra
Babamdan ve bir yakın dostundan dinlemiş olduklarım: "Peşin olarak şunu belirteyim ki babam, pek çok Harbiye mezunu gibi, Sultan Hamid idaresini, tarafsız bir bakışla seyredip yakınlık duyanlardan değildi. Böyle olmasına rağmen gerçekleri görüp göstermekten de geri kalmazdı. Nitekim işte anlatıyor:
"Almanya imparatoru Wilhelm iki defa Türkiye'ye gelmiştir. Tabii ki bu her iki seyahatin gayesi de Alman siyasi ve iktisadi menfaatlerine kapı açmaktı. Başta Hicaz demiryolu inşaatını Alman firmalarına alabilmek ve Alman sanayii için müsait bir pazar olduğu aşikâr bulunan Osmanlı topraklarında Cermen çıkarlarına alışveriş merkezleri kurmaktı.
Aşağı yukarı bütün Avrupa devletleri, müstemlekecilik nimetleri yüzünden refaha ermiş, iptidai insan malzemesini hem horlamış hem de ondan alabildiğine faydalanmıştı. Almanya ise ağzı sulanarak imrendiği bu müstemlekecilik (sömürgecilik) furyasından pay almamış olmakla, yanı başında sayılan Osmanlı devletini makası arasına neden almasındı? Hem, Türk toprakları tükenmez bir ham madde kaynağı idi ki, Alma sanayiini beslemekte, Asya ve Afrika müstemlekelerini asla aratmayacak bir zenginliğe de sahipti.
ZÂT-I ŞAHANENİN TEREDDÜTSÜZ CEVABI
İşte Kayser Wilhelm bunun için İstanbul'dadır ve II. Sultan Abdülhamid, misafirini araba ile şehirde dolaştırdığı bir gün bu zevkli nezaket gezmesini fırsat bilen kayser, tercümana: "Zât-ı şahaneye söyleyin, Şap Denizi'nde (Kızıl Deniz'in eski adı) metruk bir ada vardır, müsaade buyursun da orayı biz işgal edelim." diyor. Padişahtan tereddütsüz gelen cevap ise şudur: "Haşmetmeâb için bir adanın sözü mü olur, ancak iş'ar-ı devletlerinden evvel burası bizim üssü-ü bahrimiz olmuştur, şimdi askerlerimizi çekmek doğru olmaz. Hem bundan İngiltere de kuşkulanabilir."
Bu ince diplomatik karşılığı alan Alman imparatoruna hayran olup susmaktan başka yapacak iş kalmıyor.
Fakat verdiği cevapla Wilhelm'i mat eden padişahı, yapacağı bir başka iş bekliyor. O da şu: Saray'a döner dönmez, Harbiye Nazırı'nı çağırtıyor ve Mabeyn'de telgraf başına geçerek, mahalline keyfiyetin bildirilmesini adanın işgal edilerek acele tahkim edilmesini( kuvvetlendirmek, sağlamlaştırmak) söylüyor.
USTALIKLA TERTİP EDİLMİŞ POLİTİK İHTAR
Fransa'nın Osmanlı Devleti'nden alacağı vardır. Bu alacağa karşılık Limni ve Midilli adalarını işgal için donanmamasını sevk ediyor. Padişah bu tatsız ve nâbecâ (uygun olmayan) hareket karşısında nota teâtîsi (alıp verme) gibi klasik ve netice alınmaz diplomasi oyunlarına başvurmuyor. Babıali'den İngiltere kraliçesine giden mektupta Sultan Hamid: "Hakk-ı Hilafetim hasebiyle, Hindistan'a bir seyahat icra etmek istiyorum. Ne tarikle gitmem lazım geldiğini bilmek istiyorum." diyor.
Kraliçe ve İngiliz siyasi çevreleri bu yazıyı alında telaşlanıyorlar. Hiçbir Halife-i Müslimii, işgalleri altındaki toprakların Müslümanları ile temas ettirmek isterler mi?
Bu yazının gayet ustalıkla tertip edilmiş bir politik ihtar olduğunu Fransız donanmasının geri çekilmesi hususunda İngiltere'den teşebbüse geçmesi istendiğini anlayıp, Fransızlara tazyik ederek donanmayı geri çektiriyorlar. Padişaha da: "Hattıhareketinizi siz tayin buyrun, biz lazım gelen ihtiramatta kusur etmeyiz" diye bildiriyorlar. Mesele hal olmuştur. Padişah teşekkür ettikten sonra: "Şimdilik, seyahatten vazgeçtim" karşılığını veriyor.
Sözüne senet denecek bir dosttan:
"Hicaz demiryolu muhasebesinde çalışmıştım. Şam'dan Maan'a varmak için bir sene çalışmak lazım geliyordu. Bir gün Sultan Hamid'den emir geldi. Cülûs veya velâdet gününe yetişmesi için hattın bir ayda ikmalini istiyordu. O zaman iki uçtan faaliyet başladı. Mabeyn vasıtası ile her iki saatte, hattın nereye geldiği soruluyordu. Bu takip ve teşvik neticesi inşaat sür'atlendi. Böylece padişahın fikri takibi ile gerçekten hat sür'atle tamamlandı."
SULTAN ABDÜLHAMİD'İN ZEKÂSI
İzzet Holo Paşa Şam'a geliyor ve kardeşi Mustafa Bey'in evinde kalıyor. Ben de Şam'da Ziraat Bankası Müdürü idim. Vali, Mardini Arif Bey namındaki zat, bazı müdürlerle beraber beni de çağırttı ve "İzzet Paşa gelmiş, gidelim kendisine bir hoşamedi yapalım" dedi. Vali ve müdürlerle beraber gittik. Hal hatırdan sonra Mustafa Bey valiye hitaben: "Biraderim, az evvel Sultan Abdülhamid'in zekâsından bahsediyordu" dedi. O zaman vali bey: "Devam buyurun, biz de istifade edelim." Deyince İzzet Paşa anlatmaya başladı:
"İstanbul'da 311 (M. 1895) senesinde bir Ermeni ayaklanması olmuştu. Maddi manevi her türlü esbâb-ı istirahati yerinde olan bu nankör cemaat, pek çok Müslüman kanı dökmüştü. Buna rağmen harekâtın ipuçlarını elinde tutan Rus çarı, padişahtan hesap sormak küstahlığında bulunarak vak'a esnasında, İstanbul'da ölen Ermenilerin ne kadar olduğunu sordu.
Bu va'kadan evvel Said Paşa sadaretten düşerek, yerine Kamil Paşa geçmişti. Sultan Hamid hey'et-i vekîle'ye (Bakanlar Kurulu) : "Bu suale siz cevap yazın!" demiş.
Hey'et-i vekile düşünmüş taşınmış, her ne yazsak ne padişah memnun olur, ne de çar… Hele bizim vereceğimiz malumat, mesele çıkarmaya bahane arayan süferânın hiç işine gelmez. Onun için padişahtan soralım, demişler.
Bunun üzerine Sultan: "İzzet'i çağırın!" demiş. Gittim. Bana, "Al kalemi kâğıdı, ben söyleyeyim sen yaz!" dedi. Cevap şöyle oldu: "Bu defa İstanbul'da ölen Ermenilerin adedi, bir müddet evvel Zeytun'da ayaklanan Ermenilerin öldürdükleri Türkler'den daha azdır."
Sâmiha Ayverdi, Bağbozumu, sf. 43-47
Sâmiha Ayverdi'nin Bağbozumu kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız…