Sultan Abdülhamid'in sevinçle çıkıp hüzünle dönen gemisi

Ertuğrul Fırkateyni, Sultan II. Abdülhamid'in talimatıyla Temmuz 1889'da Japonya'ya gitmek üzere yola çıktı. Uğradığı yerlerde büyük bir coşkuyla karşılandı. Yola çıktığı günlerden itibaren yurt içinde ve yurt dışında devamlı konuşuldu. Nihayet, hesap edilenden uzun bir süre sonra hedefe ulaştı. Gemi, 11 ay sonra 1890'da Japonya'nın Yokohama limanına vardı. Ancak, dönüş yolculuğu hazin bir hikaye ile son buldu. Tayfun uyarılarına rağmen dönüş yoluna çıkan Fırkateyn, Kushimoto açıklarında 16 Eylül 1890'da Funakura kayalıklarına çarparak battı. 600'e yakın mürettebattan sadece 69 denizci kurtulabildi. Kazada ölenlerin anısına Kushimoto 'da bir anıt yapıldı.

FIRKATEYNİN HAZİN HİKÂYESİ

II. Abdülhamid, 1887 yılında Japonya İmparatorunun yeğeninin bir savaş gemisiyle İstanbul'u ziyaret etmesinin ardından Japonya'ya bir heyet gönderilerek iade-i ziyaret yapılmasını emreder. Bu ziyaret için İstanbul tersanelerinde yapılan Ertuğrul Fırkateyni seçilir. 2 bin 400 ton ağırlığında, ahşap bir gemi olan Ertuğrul Fırkateyni 25 yaşındaydı ve hem yelken hem de makine ile hareket ediyordu. Üç direkli geminin ana hareket vasıtası yelkendi. 600 beygir gücündeki makinesi de yardımcı bir itici kuvvet oluşturuyordu. Yaklaşık 1 yıl önce ahşap kısımları tamir görmüştü. Ancak, makine ve kazanların alt bölümüne dokunulmamıştı. Kafile Başkanı Albay Osman Bey, gemi komutanı da Yarbay Ali Bey'di. Gemide özel olarak seçilen 56'sı subay toplam 609 mürettebat vardı. O yıl Bahriye Mektebini bitiren genç teğmenlerin tamamı da gemiye alınmış ve bu uzun gezide tecrübelerini artırmaları hedeflenmişti. Gemi, Sultan II. Abdülhamid'den Japon İmparatoruna mücevherli imtiyaz nişanı ve diğer hediyeleri götürecekti.

Fırkateynde bahriye askerlerinin yanı sıra, Abdülhamid Han tarafından bizzat tayin edilmiş bir şair, 25 kişilik bir Bahriye bandosu ve seferi fotoğraflayacak Teğmen Haydar adında bir fotoğrafçı da mürettebat arasındaydı.

Ertuğrul Fırkateyni, batmadan önce Japonya ziyaretinde, Japon askerleriyle toplu fotoğraf çektirmişti…

GÖRKEMLİ SEVGİ GÖSTERİLERİYLE KARŞILANDI

Temmuz 1889'da İstanbul'dan yola çıktı. Güzergâhı boyunca çeşitli limanlara uğrayarak seyahat etti. Fırkateyn Singapur'a vardığında Kafile Başkanı Albay Osman Bey Amiralliğe terfi ettirildi. Kafile, uğradığı ülkelerin halkları ve Müslümanlar tarafından görkemli sevgi gösterileriyle karşılanıyor, gemiyi kimi zaman binlerce kişiden oluşan gruplar ziyaret ediyordu. Gemi, 11 ay sonra 7 Haziran 1890 tarihinde Japonya'nın Yokohama Limanına vardı. Japon İmparatoru, Türk amiralini ve heyetini görkemli bir şekilde karşıladı. Şehir halkı Türk amiralinin saray arabası ile İmparatorun yanına gidişini sevgi gösterileriyle takip etti. Ertuğrul Fırkateyni, Japon sularında kaldığı üç ay boyunca etrafındaki binlerce Japon kayığına 50 kişilik bandosuyla konserler verdi.

Ertuğrul Fırkateyni, batmadan önce Japonya ziyaretinde, Japon askerleriyle toplu fotoğraf çektirmişti…

Nihayet geri dönüş yolculuğu için hazırlıklar tamamlandı. Yola çıkılacağı gün Japon Bahriyesinin tayfun uyarısına rağmen, Ertuğrul Fırkateyni planlandığı gibi 15 Eylül 1890 tarihinde Yokohama Limanı'ndan ayrıldı. Kushimoto açıklarında tayfuna yakalanan Ertuğrul Firkateyni 16 Eylül 1890'da kayalara çarparak battı. 609 kişinin gemide bulunduğu belirtilen faciada, kazadan sadece 69 denizci kurtulabildi, Amiral Osman Bey de dahil diğer mürettebat hayatını kaybetti. Ertuğrul Fırkateyni'nin trajik sonu Türk-Japon halklarını yakınlaştırdı. Yöre halkı, kazadan kurtulanlara büyük yardım ve yakınlık gösterdi. Torajiro Yamada isimli bir Japon, şehit yakınları ve kazazedeler için yardım kampanyası düzenledi. Toplanan para aynı kişi tarafından dönemin padişahına teslim edildi. Hayatta kalan 69 denizci, Japonya İmparatorunun talimatıyla Hiei ve Kongo isimli iki askeri gemi ile İstanbul'a gönderildi.

Ertuğrul Fırkateyni, batmadan önce Japonya ziyaretinde, Japon askerleriyle toplu fotoğraf çektirmişti…

KUSHIMOTO'DA ANIT

Kazada ölenlerin anısına Kushimoto'da bir Anıt yapılmıştır. İlk anıt Japonlar tarafından 1891'de dikilirken, 1929 yılında yine Japonlar tarafından genişletilmiştir. Şehitlik Anıtı, 3 Haziran 1929 tarihinde Japon İmparatoru tarafından da ziyaret edilmiştir. 1937'de Türkiye tarafından restore edilen anıt önünde her yıl düzenli olarak anma törenleri yapılmaktadır. Kushimoto kasabası Mersin ve Yakakent ile kardeş şehirdir. Kushimato'da bir de müze bulunmaktadır. 1974 yılında inşa edilen "Türk Müzesi"nde Ertuğrul Fırkateyni'nin maketi, gemideki asker ve komutanların fotoğrafları ve heykelleri bulunmaktadır.

TÜRK EDEBİYATI'NDA ERTUĞRUL FIRKATEYNİ HADİSESİ

Japon Edebiyatı'nda Ertuğrul Firkateyni ile ilgili şiir olarak yazılıp sonra bestelenen eserler mevcut.

-Rüzgâr Tanrısı hiddetlenince koca gemi de güçsüz oldu,
-Delegeler şehit düştülerse de dostluğumuzun temeli oldu,
-Hatırasını taşa oyuyoruz taziyemizi sunuyoruz.
Nippon İmparatorluğu kuruluşunun 2551 (1891) yılı
Meici devrinin 24. yılı.
Kitabeyi yazan: Vakama Valisi İşii
Kitabeyi Türkçe'ye çeviren: Prof. Koci Okubo

Ertuğrul Fırkateyni ile ilgili yazılan nesir tarzı eserler:

"Erdoğan Şimşek, Uzakdoğu Elçisi Ertuğrul Firkateyni; Sevda Göz Yaşları, Ertuğrul Firkateyni. Erdal Güven, Abülhamid'in Hüzün Gemisi. Yasemin Bülbül, Son Saltanat Ertuğrul."

Nazım eserler: "Fahri Ersavaş, Hamasi Türk Şiiri Antolojisi, Adile sultan Divanı, Düzenleyen Hikmet Özdemir; Ataol Behramoğlu, Büyük Türk Şiiri Antolojisi (iki cilt)."

Destan tarzı olarak ise, kazadan kurtulan Serdümen Hakkı Efendi'nin köyüne döndükten sonra tüm yaşadıklarını destan olarak yazdığı bir eser; Serdümen Hakkı Efendi, Ertuğrul Fırkateyni Destanı,

Tiyatro ve piyes tarzı eser olarak ise 120 yıl gibi bir süre bu olay Türk edebiyatında, Behçet Necatigil'in Ertuğrul Firkateyni'nin seyir defterini tutan şair Ali Ruhi Bey'in hayatını konu alarak Ertuğrul olayını anlattığı 1 Kasım 1973 tarihinde tamamlanan bir radyo piyesi mevcut. (Türk Tarih ve Edebiyatında Ertuğrul Fırkateyni, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Aralık 2015 )