‘Noel’ İran’dan Avrupa’ya geçen bir gelenektir!

Yılbaşı kutlaması ile Hristiyanların kutsal günlerinden olan Noel sık sık birbirine karıştırılır. Tarihçi Mustafa Daş, Noel kutlamalarının ilginç hikâyesini şöyle anlatır:

(Roma döneminde eziyet çeken Hıristiyanları gösteren bir kabartma)

HZ. İSA'NIN DOĞUM GÜNÜ
Yılbaşı genellikle Hazreti İsa'nın doğum günü sanılır ve bu yüzden yılbaşı kutlamaları da Hristiyanların bir geleneği zannedilir. Ancak Hazreti İsa'nın doğum günü Batı Hristiyanlarına göre 25 Aralık'tır. 25 Aralık, 4. yüzyıldan beri "Christmas", yani Hristiyan âleminin en büyük bayramı olarak kutlanır.
Kiliselerde 24 Aralık'ı 25 Aralık'a bağlayan gece her zamankinden daha bir coşkunlukla ayinler icra edilir. Ayinden sonra Hristiyanlar, evlerinde hindili Noel yemeklerini yerler.
Ancak 25 Aralık gerçekte Hazreti İsa'nın doğum günü değildir! Hazreti İsa'nın Beytüllahim'de bir mağarada yıldızlı bir gecede doğduğu anlatılır. Fakat kaynaklar net bir tarih vermezler.

(Mitra)

İkinci yüzyılın sonlarından itibaren Hz. İsa'nın doğumu için mart ve mayıs arasında tarihler ortaya atılmaya başlandı. Hz. İsa'nın bahar aylarında doğduğu tahmin ediliyordu. Doğu Hristiyanları 6 Ocak'ı benimsediler.
Mitolojiye göre Eski Grekler'in tanrılarından Dionysos ile Mısır tanrılarından Osiris, güneşin Başak takımyıldızını terk ettiği 6 Ocak'ta yeniden dünyada görünüyorlardı. İnanışa göre Dionysos ve Osiris ölüp yeniden diriliyorlardı.
6 Ocak'ta Dionysos ve Osiris'in yeniden dönüşleri şerefine çeşitli kutlamalar yapılırdı. Doğu Hristiyanları antik dönemdeki geleneklerini Hristiyanlaştırarak, 6 Ocak'ı Hz. İsa'nın doğum günü olarak kabul ettiler.

NATALİS'Tİ, NOEL OLDU
Batı Hristiyan dünyası ise Hz. İsa'nın doğum günü olarak 6 Ocak tarihini değil de 25 Aralık'ı benimsedi.
Batı Hristiyanları da Doğu'daki Hristiyanlar gibi kendi putperest geleneklerinden hareket etmişlerdi.
Romalılar 24 Aralık'ı 25 Aralık'a bağlayan yılın en uzun gecesinden sonraki gündönümüne kutsallık atfediyorlardı. Güneşin karanlığa üstün geldiği ve gündüzlerin daha uzun olacağı için çeşitli kutlamalar yapıyorlardı. Ancak 25 Aralık Romalılar'a da İran'dan geçmişti.
Roma ordusunda görev yapan İranlı askerler 25 Aralık'ı Güneş Tanrı Mitra'nın geceye karşı zaferi olarak kutluyorlardı. İranlılar, en önemli tanrılarından biri olan Mitra'nın 25 Aralık gece yarısında karanlık bir mağarada doğduğuna inanırlardı.

(Mitra)
Bu yüzden İranlılar 25 Aralık gece yarısı Mitra'ya hayvan kurban ederlerdi. Romalılar, ordularındaki askerlerden etkilenip İranlıların geleneğini benimsediler.
Roma'da 25 Aralık "Natalis", yani doğum günü olarak bayram ilan edildi. Natalis ismi zamanla Noel'e dönüştü.

DEMRELİ NOEL BABA
Noel Baba diye bilinen Demreli Aziz Nikolas, Patara'da 260 veya 270 yılında doğdu.
Bir tüccarın oğluydu.
Babasının ölümünden sonra bıraktığı mirası fakirlere yardım etmek için kullandı.
İyilikleriyle kısa sürede tanındı. Bu yüzden herkesin saygı duyduğu bir insan haline geldi.
Seyahatler yaparak insanları Hristiyanlığa davet etti. Bu gezileri Aziz Nikolas'ın ününü her tarafa yaydı.
Aziz Nikolas'ın 340'lı yıllarda öldüğü düşünülmesine rağmen tam ölüm yılı bilinmiyor.
Ancak öldüğü gün 6 Aralık olarak kabul ediliyor.
Aziz Nikolas'ın öldükten sonra da ünü yayılmaya devam etti. Daha sonraki asırlarda Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde 6 Aralık, "Saint Nikolas" hayırseverlik ve armağan verme günü olarak kutlanmaya başladı.
Aziz Nikolas'ın efsaneleri ve ismi zamanla ülkelere göre yeniden uyarlandı. Evlere bacadan girerek hediyeleri kimi yerde çoraplara, kimi yerde de çocukların tahta ayakkabılarına bıraktığına inanıldı. Sonunda 17. asırda Hollandalılarda Sinterklaus'a dönüşen Aziz Nikolas efsaneleri, göçmenler tarafından Amerika'ya taşındı.
Bir müddet sonra Amerika'da Aziz Nikolas'ın efsanevi hayatı ile Kuzey Avrupa ülkelerinin Hıristiyanlık öncesi dönemlerine ait mitolojik kahramanı birleştirilerek "Noel Baba" figürü doğdu.

NOEL BABA'NIN RESMİ
1863'te karikatürist-yazar Thomas Nast, Santa Claus'u kırmızı yanaklı ve göbekli olarak çizdi ve Santa Claus, uzun süre Harper's Weekly Dergisi'nin sevimli ve yardımsever kahramanı oldu.
Thomas Nast, Noel Baba karakterini çizmesinin yanı sıra bir de efsane meydana getirdi.
Norveçli mitolojik tanrı Vodan'a ait hikâyeler Noel Baba'ya mal edildi.
Efsaneye göre, Kuzey Kutbu'nda yaşayan Noel Baba, hediyeleri çocuklara geyiklerin çektiği kızakla dağıtırdı.
Noel Baba, 1900'lü yıllarda reklam dünyasının aranan sevimli kahramanıydı.
Özellikle Coca-Cola firmasının reklamlarında boy gösterdi. Coca-Cola firması için çalışan bir ressam, Noel Baba'ya bugünkü görünümünü kazandırdı.
Böylece Noel Baba, tüketim toplumuna hitap eden ticari bir unsur hâline geldi. Meşrubat firması amacına ulaşıp reklamla satışlarını katlarken, Noel Baba da şöhreti yakaladı.

Erhan Afyoncu - Sabah