Osmanlı'nın kıtalar aşan merhameti
Kraliçe Isabella’nın Endülüs’te başlattığı Reconquista hareketi 1492 yılında Gırnata Benî Ahmer Emirliği'nin düşmesiyle başarıya ulaşır. Hemen ardından çıkarılan Elhamra Kararnamesi ile ülkede yaşayan tüm Yahudilere, ''Altı ay içerisinde ya din değiştirin ya da ülkeyi terk edin'' uyarısı yapılır. Tam bu sırada II. Bayezid, Osmanlı merhametini dünyaya gösterir.
🔷 Isabella, tarihin gördüğü en büyük zulümlerden birine imza atacaktır. Tarihe, "Elhamra Kararnamesi" olarak geçen binlerce Yahudi, dünya tarihinin gördüğü en barbar mahkemeler olan Engizisyon'da yargılanır.
🔍 Reconquista nedir?
🔷 İspanyolca'da "yeniden fetih" anlamına gelen bu ifade, Hıristiyanların Endülüs'ü Müslümanlardan geri alması hareketine verilen addır. 718 yılında başlayan hareket 1492 yılında zirveye ulaşır. Yüzyıllar boyu süren bu hareket başarıya ulaşmış ve Müslümanlar İspanya'dan baskılar ile kovulmuştur.
🔎 I. Isabella kimdir?
🔷 Katolik Isabel olarak da anılan Kraliçe, Kastilya ile Aragon Krallığını yönetmişti. 1497 yılında İspanya'nın siyasi ve dini birliğine vesile olan evliliği ile birlikte eşi II. Fernando, Aragon Kralı olmuştur. Müslümanlara ve Yahudilere yönelik başlattığı kıyım hareketi ile bilinen Kraliçe, yazdığı vasiyetname ile dönemine ışık tutmuştur.
🔍 Elhamra Kararnamesi nedir?
🔷 Elhamra Kararnamesi, Kastilya ve Leon Kraliçesi I. Isabel ile Aragon Kralı II. Ferdinand tarafından 31 Mart 1492'de Elhamra Sarayı'nda imzalanarak ilan edilen ve İspanya'da yaşayan Yahudilerin kovulması kararını, gerekçeleriyle birlikte ifade eden belgedir. Bu kararnameye göre Yahudi dinine mensup veya biyolojik olarak Yahudi olan herkes İspanya'yı terk edecek; yanına altın, para vb. ziynet eşyası almayacaktır. Kararnamenin muhataplarına ülkeyi terk etmek için 31 Temmuz tarihine kadar süre tanınmış ve bu süre sonunda da ülkeyi terk etmeyenlerin idam edileceği belirtilmiştir.
💠 Endülüs'ün incisi: El Hamra Sarayı
Arapça'da "Kırmızı Saray" anlamına gelen El Hamra, İspanya'nın Granada'da kentinde bulunur. El Hamra, ismini ise duvarlarının kırmızılığından dolayı alır. Nasriler Devleti'nin kurucusu Muhammed Bin Ahmer'in isteğiyle, 1232 yılında temeli atıldı. Mimarisindeki kusursuz ahengiyle El Hamra, benzersiz bir saraydır. İspanya'da elçilik yapan Yahya Kemal Beyatlı sarayı şöyle anlatır: "Dünyanın hiçbir yerinde Allah adını bu kadar çok zikreden sütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara sahip başka bir saray bulmak mümkün değildir."
Saray hakkında daha fazla bilgi için tıklayınız
🔍 Engizisyon nedir?
🔷 Katolik Kilisesine bağlı mahkeme sistemine denir. Endülüs'te uygulanan İspanyol Engizisyonu, Kastilya kraliçesi I. Isabella'nın ısrarı üzerine, Papa IV. Sixtus tarafından 1483 yılında onaylanır. Engizisyonun, Müslümanlarla Yahudilerin Hristiyanlaştırılması, Katoliklik dışındaki mezheplerin baskılanması gibi hedefler ile ilan edildiği görülür.
🔷Sürgün edilenler, hapse atılanlar, yoğun işkencelere maruz kalanlar ve idam edilenler ile tarihin sayfalarına kara bir leke olarak geçen bu olaya kıtaları aşan bir merhamet eli değecektir.
🔷 Osmanlı Devleti dönemin getirdiği durumlardan ötürü siyasi müdahale imkânı bulamasa da bölgede yaşanan insani drama karşı duyarsız kalmaz. II. Bayezid, Kemal Reis komutasındaki donanma gemilerini Endülüs'e gönderir. Zorda kalan Yahudiler, gemilerle Galata, Selanik ve İzmir'e getirilmiştir. Bugün Türkiye'de yaşayan 25.000 Yahudi'nin yaklaşık %96'sını oluşturan Sefaradlar'ın sayısı 24.000 civarında olduğu söylenir.
🔍 II. Bayezid dönemi Osmanlı
🔵 Fatih Sultan Mehmet'in oğlu olan Bayezid, kardeşi Cem ile uzun süren bir taht mücadelesine girişmiştir. Babasının çıkardığı "nizam-ı alem için kardeşlerini öldürme" kanununun verdiği güçle taht kavgalarının alenileştiği dönem, "İstanbul'un fethi" girişimiyle ön plana çıkmaktadır. Fetih için yaptırdığı Anadolu Hisarı önemli bir eserdir. Bayezid dönemi, Endülüs ile ilk kez kurulan münasebetle de bilinir. Sakinliği seven tasavvuf ehli padişah, memleketi bayındırlıkta ileri seviyede, halkı refah içinde görmek istemiştir. Tarihçiler onun bu isteklerine pek ulaşamadığını söylerler.
🔷 Binlerce Yahudi, İspanyol zulmünden kaçarak Osmanlı Devleti'ne sığınır. Bir kısmı Galata, Selanik ve İzmir'e yerleşti. Tarihte bu yahudilere "Sefarad Yahudileri" dendi.
🔎 Sefarad Yahudileri kimler?
İbranice dilinde "Sefarad" kelimesi İspanya anlamına gelmektedir. Yahudi-Roma savaşlarından sonra zorunlu göçle birlikte Kuzey Afrika üzerinden İberya yarımadasına yerleşen ve 1492'de, Elhamra Kararnamesi ile İspanya'dan çıkartılan Yahudi toplumuna verilen isimdir. Sefarad Yahudileri, Osmanlı ile birlikte rahat ve refah bir hayata kavuşmuşlardır.
🔸 Bir sonraki "tarihi çağrışımlar" videomuzda, Endülüs'te uzun yıllar Müslümanlığını gizlemek durumunda kalan Moriscolardan bahsedeceğiz.
https://www.instagram.com/p/Cgv_vjhDxmu/