Büyük hezimet: Altı Gün Savaşları
İsrail ve komşusu Arap ülkeleri arasında yaşanan ve Altı Gün Savaşı olarak bilinen muharebenin 54. yıl dönümüne ulaşmış bulunuyoruz. Peki, Altı Gün Savaşı'nı başlatan olaylar neydi ve bu savaş nasıl neticelendi? Savaşta hangi devletler nasıl bir politika izledi? Altı Gün Savaşı’nın başta Filistinliler olmak üzere bölgedeki diğer Müslümanlara yansımaları ne oldu?
📌 ORTA DOĞU'DA DEĞİŞEN DENGELER VE TIRMANAN GERİLİM…
◾◽ Osmanlı Devleti'nin yıkılması ile birlikte Orta Doğu'da dengeler büyük oranda değişmiş, bölgenin hâkimiyeti birtakım ailelerin eline geçerek toprak bütünlüğü parçalanmıştı. Siyasi ve asgari boşluktan istifade eden İngiltere ise Filistin topraklarına girdi. Yaklaşık olarak yirmi sekiz yıl boyunca İngiliz mandası altında kalan Filistin toprakları 1948 yılında İngilizlerin bölgeyi terk etmesi ve İsrail Devleti'nin resmi olarak kurulmasına şahitlik etti.
📌 KOMŞU DEVLETLERİN İSRAİL'E KARŞI TUTUMU
◾◽ Tabi ki birdenbire türeyen ve bölgedeki dengeleri alt üst eden bu devlet, komşuları tarafından hoş karşılanmadı ve kurulduğu günden bu yana bölgede huzursuzluğa sebep oldu. Bu huzursuzluğun en büyük sebebi İsrail'in ilhak hamleleri ile binlerce Filistinliyi vatanından kopartarak mülteci durumuna sokmasıdır. Yerleşim bölgeleri ele geçirilen Filistinliler ya Filistin toprakları içinde daha güvenli bölgelere ya da çevredeki en yakın ülkelere göç etmek zorunda kaldı. İsrail'in resmi kuruluşu ile birlikte yedi yüz elli bin Filistinlinin evlerini terk etmesi, tarih sahnesinde büyük felaket anlamına gelen "nekbe" kavramı ile anılır.
◾◽ İsrail aynı zamanda dünyanın dört bir tarafında yaşamakta olan diğer Yahudileri yani diasporadaki halkını hızla Filistin topraklarına nakletmeye başlamıştı. Bölgede git gide nüfuz bakımından büyüyen ve kendini asgari anlamda geliştiren İsrail çevresindeki devletlere tehdit unsuru oluşturuyor ve bölge güvenliğini tehlikeye atıyordu.
📌 ALTI GÜN SAVAŞLARI NE ZAMAN BAŞLADI?
◾◽ İsrail ve çevresinde bulunan Arap ülkeleri arasındaki gerilim 1948 yılında resmi olarak kuruşundan itibaren zaman içinde tırmanışa geçmiş en sonunda 5 Haziran 1967 yılında patlak vermişti.
Bu sırada Mısır'da Kral Faruk'u deviren eski subay Cemal Abdul Nasır, Ürdün'de ise İsrail ile yakın ilişkileri bulunan Kral Abdullah'ın torunu Kral Hüseyin hüküm sürmekteydi. Suriye cephesinde ise ordudaki hâkimiyeti sebebiyle Hafız Esad etkin roldeydi.
📌SAVAŞIN SEYRİ NASIL İLERLEDİ?
◾◽ Savaş fitilinin ateşlenmesinin ardından özellikle hücum jetleri ile kendine çok güvenen Mısır hava üslerine İsrail tarafından yapılan ani saldırı ile yetmiş kadar uçağı ve birçok savaş tankını etkisiz hale getiren İsrail hava kuvvetleri henüz ilk dakikalarda savaşı kendi lehlerine çevirmeyi başarmıştı. Aynı şekilde Suriye hava üslerinde bulunan savaş uçaklarını imha eden İsrail filosu göklerdeki hâkimiyeti ele geçirince kara faaliyetlerini oldukça kolay ve yıkıcı bir şekilde ilerletmeye devam etti.
◾◽ Altı gün savaşlarının aslında yalnızca ilk günü çatışmalar yaşanmış olup, diğer beş günü çoğunlukla İsrail'in Filistin, Suriye ve Mısır topraklarını işgal etmesine şahitlik yapmıştır. Yani gerçek anlamda yapılan ve iki taraflı gerçekleşen vuruşmalar savaşın yalnızca birinci günü vuku bulmuş, diğer günlerde savaş yerini çoğu zaman tek taraflı teslim olma ve çekilmelere terk etmişti.
📌 İSRAİL'İN TOPRAKLARINA TOPRAK KATMASI
◾◽ Kuruluşunun ardından yirmi yıl boyunca topraklarını ufak ufak artırmaya çalışan İsrail, bu savaş sayesinde Filistin'de o sırada yönetimi Ürdün'e ait olan Batı Şeria ve Doğu Kudüs'e girmiş, Gazze'yi işgal etmiş, Sina Yarım Adası boyunca Mısır ordusunu püskürtmüş, Suriye'de Golan Tepeleri'ni alarak daha içlere doğru ilerlemeye başlamıştı. Dolayısıyla savaş Arap ittifakının büyük yenilgisi, İsrail'in ise kesin zaferi ile sonuçlanmıştı. Yaklaşık sekiz yüz İsrail askerine karşılık yirmi bin Müslüman-Arap asker hayatını yitirmişti.
◾◽ Tabi bu savaş her ne kadar İsrail'in açık galibiyeti ile sonuçlansa da, daha sonra yapılan bazı anlaşmalar ve ittifaklar neticesinde İsrail, Sina Çölü ve Gazze şeridinden çekilmek durumunda kaldı. Mescid-i Aksa'yı içine alan Doğu Kudüs'ün yönetimi Ürdün'e verildi ancak İsrail, Batı Şeria'da ilhaklarını ve yerleşim bölgelerini büyütmeye devam etmedi ve Golan Tepeleri'nden de geri çekilmedi.
📌 SAVAŞIN BÖLGEDEKİ YANSIMALARI
◾◽ Müslümanalar açısından bölgedeki bu büyük hezimet, kayıplar ve zorunlu göçler zihinlerden silinmedi ve bu olaya tarihte toprak kaybetme günü anlamına gelen "nekse" adı verildi.
◾◽ İsrail'in yıkıcı ve düşmanca tavrından dolayı bir arada yaşama ve sulha erme fikri toplum nezdinde tamamen reddedildi ve iki halk arasındaki eşik büyük oranda açılarak huzursuzluk ve haksızlıkların artarak devam etmesine sebep oldu.
FİKRİYAT
SÜMEYYE ALI JABER