Dünyanın merkezi: Hicaz

HİCAZ NERESİDİR?

📌 Sözlükte sınır anlamına gelen Hicaz coğrafi bir bölgeyi ifade etmektedir. Terim olarak ise Kızıldeniz'in doğusunda kalan Kutsal bölgeleri de içerisinde bulunduran sahil şeridini kapsamaktadır. Hicazın sınırları kuzeyde Akabe'ye, güneyde *Asir'e doğu da Necid çöllerine kadar uzanmaktadır. Mekke, Medine, Cidde gibi büyük şehirler Hicaz bölgesinin omurgasını oluşturmaktadır.

(x) *Asir: Arabistan'ın güneyinde yer alan bir bölge

(X) 🔍 Bilgi Notu: Yavuz Sultan Selim, kendisine Hakimü'l Haremeyn yani haremeynin hâkimi yerine Hadimu'l Haremeyn yani haremeynin hizmetçisi denilmesini isteyerek kutsal topraklara karşı saygısını göstermiştir.

İSLAMİYET ÖNCESİ

📌 Vadiler, kayalar, çöller gibi Hicaz pek çok farklı coğrafi özelliği bünyesinde barındırır. Bu fiziki zorluklardan dolayı Müslümanlardan önce bölgenin tarihi karanlıktır. Şartlar bir devletten ziyade bedevi Arap ve kabile anlayışına uygundur. Tarih boyunca birçok devlet bölgede hâkimiyet kurmaya çalışmıştır.
📌 Bölgeye uzun yıllar Main Krallığı hükmetmiştir. M.Ö. 552'de Babilliler bölgeyi işgal etmişlerdir. Hicaz'ı Arap kabileleri dağınık olarak yönetmişlerdir. Bizanslılar ve Ebrehe bölgeyi alabilmek için uğraşmışlar ama başarılı olamamışlardır. Bu dönemde şehir devletleri anlayışı hâkim olmuştur. Kâbe'nin bölgede bulunması coğrafya olarak tüm Arapları bölgeye bağlamıştır.

(X) 🔍 Bilgi Notu: Hicaz bölgesi panayır ve pazarları sayesinde bölgede ticari ve kültürel olarak önemli bir yer tutmaktadır. Her taraftan bu pazarlara gelen insanlar farklı kültürlerle tanışma imkânı bulmuşlardır.

(X) Ebrehe kimdir?
Ebrehe aslında Aksum Krallığına bağlı bir validir. Arapların her yıl Kâbe'ye gitmesinin önüne geçmek ve maddi gelir sağlamak için San'a da bir kilse yaptırmıştır. Kilise ilgi göremeyince de Kâbe'yi yıkmak için Mekke'ye yürümüş ve Kur'an'da geçen "Fil Olayı" ile helak edilmiştir.

İSLAMİYETLE GELEN AYDINLANMA

📌İslamiyet'in nuru ile birlikte Hicaz bölgesi temizlenmiştir. Efendimiz döneminde Hicaz'ın büyük çoğunluğu Müslümanların idaresi altındadır. Efendimiz diğer ülkelerde Hicazlı olması ile bilinmiştir. Hicazlılar Efendimize ilk inananlar, beraber savaşanlar ve O'nun destekçileri olmuşlardır.
📌Hicaz şehirleri İslamiyet ile beraber bir gelişme ve değişme dönemine girmiştir. Artan nüfus ve ziyaret için gelip giden Müslümanlar şehirlerin ekonomik alanlarını ziyadesiyle genişletmiş, şehircilik namına teknik meselelerin ortaya çıkmasına vesile olmuş ve bir kültür havzası haline dönüşmesine sebep olmuşlardır.

(X) 🔍 Bilgi Notu: Efendimiz (sav) Hicaz'a uzak olan bölgelerde "Hicaz Meliki" namı ile tanınıyordu.

(X) KÜLTÜR HAVZASI NE DEMEK?
Havza suların toplandığı yer demektir. Kültür havzası ise farklı kültürlerin bir araya gelerek kendi benliklerini karıştırması ile ortaya orijinal, saf ve benzersiz bir kültür bütünlüğü çıkarmasıdır.

MÜSLÜMANLARIN YERLEŞİM ANLAYIŞI

📌Hicaz toprakları kutsal edilmiş ve burada yaşayan gayrimüslimler Hicaz bölgesinden tahliye edilmiştir. İmam Şafii'ye göre mazeretsiz olarak Hicaz'ın herhangi bir yerinde üç günden fazla kalan zimmîye ta'zîr cezası verilir.
📌Hicaz bölgesinden gayrimüslimler peyderpey çıkarılmıştır. Hz. Ömer'in hilafeti süresince gayrimüslimleri çıkardığı sınırlar Hicaz olarak kabul edilmiştir. Yemen içerisinde var olan gayrimüslim nüfus sebebiyle Hicaz'a dâhil değildir.

(X) 🔍 Bilgi notu: Osmanlılar her sene "Surre Alayı" denen bir hediye dolu kafileyi Efendimize (sav) olan hürmetlerinden dolayı Hicaz'a göndermişlerdir.

TA'ZİR NE DEMEKTİR?

İslam Hukukunda had veya cinayet cezası dışında kalan kararı mahkemeyi gören kadıya bırakılan cezalardır. Ta'zir cezaları *"emri bi'l maruf nehyi an'il münker" babından değerlendirilmiştir.

(x) *Emri bi'l maruf nehyi an'il münker: İyiliği emretmek kötülükten uzaklaştırmak

İLMİ BİR MERKEZ

📌 Bizzat Hz. Peygamber(sav)'in bölgede yaşaması ve daha sonra da sahabelerinin bölgede yaşamaya devam etmesi Hicaz bölgesini bir ilmi cazibe merkezi haline getirmiştir. Müslüman olan yeni topluluklardan dini öğrenebilmek, ilim öğrenmek için binlerce insan Hicaz'a akın etmiştir.
📌Hicaz yüz yıllar boyunca ilmi ve manevi bir merkez olmuştur. Bu merkezi konumu Hicaz'ın İslami İlimlerde geleneğe daha bağlı olan bir ekol olmasını sağlamıştır. Medine ehlinin amelleri fıkhi olarak kabul edilmiş, olaylara Hicazlıların tepkisine göre karşılık verilmiştir.
(X) 🔍 Bilgi Notu
Hicazlı meşhur âlimler
Tefsir ➡ Abdullah b.Mesud,Mücahit, İkrime, Said b.Cübeyr, Ata b. Ebi Rebah, Ubey b. Kab
Hadis ➡ Amr b. Dinar, Said b. el-Müseyyib, İbn Ebi Leyla, el-Humeydî, İbn Şihab ez-Zühri
Fıkıh ➡ Süleyman b Yesar, İmam Malik, Urve b Zübeyr, Kasım b Muhammed, Harive b Zeyd

OSMANLI HÂKİMİYETİ

📌 Yavuz Sultan Selim 1517'de Mısır'ı fethederek Hicaz bölgesini de Osmanlı'ya bağlamıştır. Osmanlılar hükmettikleri uzun seneler boyunca Efendimizin emaneti gözü ile bakmışlardır. Hicaz bu dönemde askerlikten ve vergiden muaf tutulmuştur. 1700'lerin ortasında ortaya çıkan Vehhabilik hareketine kadar her şey yolunda gitmiştir. Vehhabilik ile beraber bölgede Osmanlı hâkimiyeti zayıflamaya başlamıştır.

📌 Vehhabiler 1801-1818 arası Mekke'yi ellerinde tutarak Vehhabi düşüncenin bölgeye yayılmasını sağlamışlardır. Osmanlılar Hicaz'ı her bakımdan mamur etmişlerdir. Son dönemde gerçekleşen telgraf, posta idaresinin tesisi ve Hicaz Demiryolu bölgeyi direkt İstanbul'a bağlayarak merkeziyetçi sistemi kuvvetlendirmiştir.

(x) 🔍 Bilgi notu: Osmanlılar Mekke'ye idareci olarak Peygamberimizin soyundan gelen bir emir atarlardı. Hicaz'ın yönetimini deyim yerindeyse Efendimizin soyuna bırakmışlardı. Bu emirlerin makamı ise vezir statüsündeydi.

(X) Yavuz Sultan Selim kimdir?
Osmanlı Devleti'nin 9. padişahıdır. Aslında adı I. Selimdir, mertliğinden dolayı "Yavuz" sıfatını almıştır. 8 sene hüküm sürmesine rağmen doğudaki Safevi tehlikesini bastırmış, Memlukleri yenerek Mısır ve Hicaz'ı Osmanlı topraklarına katmıştır.
(X) İLGİNÇ BİLGİ:Vehhabilerin tam anlamıyla Hicaz'dan çıkarılması yaklaşık 8 sene sürmüştür. Bu zor işi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa yapmıştır. Kendisi sonraları Suriye Valiliği de yapmıştır.

SON DEM

📌 Birinci Cihan Harbi boyunca Hicaz bölgesi çok şiddetli çatışmalara sahne olmuştur. İngilizlerle bir olup Osmanlı idaresine karşı bir ayaklanma başlatan Şerif Hüseyin Hicaz bölgesini yavaş yavaş ele geçirmeye başlamıştır. Thomas E. Lawrence'ın yönlendirmeleri ile bazı aşiretleri de isyana katılmıştır.

📌 Fahreddin Paşa Medine'yi savunması için 1916'da Medine'ye gönderilmiştir. Paşa, kutsal emanetleri İstanbul'a yollamayı başarmış ama Medine'de tüm irtibatı kopuk halde kalmıştır. Aç, hastalıktan kırılmış bir Medine'yi iki yıl yedi ay savunmuştur. Mondros'un imzalanmasından yaklaşık iki ay sonra askerleri tarafından teslim ol emrine uymadığı için derdest edilmiştir. Bu şekilde Hicaz elimizden çıkmıştır.
📌 1919'da bir emirlik kuran Şerif Hüseyin İngilizlerin el altından İbn-i Suud'u desteklemeleri üzerine bir hiç uğruna isyan ettiğini anlamıştır. 1924'te kurulan Suudi Arabistan bugün itibariyle Hicaz bölgesinin hâkimidir.
(X) Fahreddin Paşa Kimdir?
Ömer Fahreddin Türkkan, Rusçuk doğumlu Türk askerdir. 1868-1948 yılları arasında yaşamıştır. Çöl kaplanı ve Türk kaplanı sıfatları ile tanınmıştır. Neredeyse üç sene çok ciddi bir yokluk içerisinde Medine'yi savunmuştur. Teslim olmasını isteyenlere "Medine Kalesi'nden Türk bayrağını ben kendi elimle indiremem, eğer mutlaka tahliye edecekseniz buraya başka bir kumandan gönderin" diyerek ne denli *hamiyetperver bir zat olduğunu kanıtlamıştır.

*Hamiyetperver: Üstün değerleri koruma gayesi içerisinde olan

(X) 🔍 Bilgi notu: Medine kuşatması sırasında şartlar çok çetindir. Fahreddin Paşa bir kıtlık gününde askerleri ile beraber çekirge yemeyi tercih etmiş ama aklından asla teslim olmayı geçirmemiştir.