Yangınzede Amerika’ya Osmanlı yardımı

ABD'de 1889'da meydana gelen büyük sel felaketi, 1894'te ise çıkan büyük orman yangınları Osmanlı ülkesinde de yankı bulmuş, II. Abdülhamid Amerikalı selzede ve yangınzedelere yardım göndermişti.

Amerika yangınla boğuşuyor. Büyük bir kıta ve ormanlarla kaplı olan ABD tarihi boyunca büyük orman yangınlarıyla boğuşmuş, 1894'teki orman yangınlarından zarar görenlere II. Abdülhamid yardım göndermişti.

FELAKETLER YAKINLAŞTIRDI

Osmanlı İmparatorluğu ile Amerika Birleşik Devletleri arasında ilk ilişkiler 18. yüzyılın sonlarında başladı. Zamanla karşılıklı olarak elçilikler, konsolosluklar açıldı ve iki ülke arasındaki ilişki değişik alanlara da taşındı. İki ülke arasındaki mesafe uzak olmasına rağmen birinde meydana gelen bir felaket diğerinde yardım kampanyalarının yapılmasına sebep oldu. Mimar Sinan Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Fatma Ürekli, "Belgelerle 1889/1894 Afetlerinde Osmanlı-Amerika Yardımlaşmaları" isimli eserinde belgelere dayalı olarak iki ülke arasındaki yardımlaşmaları anlatır. 1889'da ABD'de Pennsylvania eyaletinin güneybatısındaki bir yerleşim yeri olan Johnstown'da büyük bir sel felaketi meydana geldi. Aşırı yağışlardan sonra barajın yıkılması sonucu şehir su içinde kalırken 1.600'den fazla ev yıkıldı, 5 binden fazla insan öldü. Selden sonra çıkan yangın da felaketi büyütmüştü. Bu afet "ABD Kızılhaçı'nın karşılaştığı ilk büyük felaket" olarak isimlendirilir. II. Abdülhamid, ABD elçisi Oscar Sttraus'u huzuruna kabul edip, selzedeler için harcanmak üzere 1000 dolar verdi. Osmanlı Devleti diğer devletlerden önce Amerika'daki felakete yardım etmişti. Daha sonra 1894'te İstanbul'da büyük bir deprem felaketi yaşandı. Bu afetin yaralarının sarılması için ülke dışından da önemli yardımlar geldi. En fazla yardımı 34.900 dolarla Fransa yaptı. İkinci sırada ise 9.600 dolarla ABD vardı. İşin ilginci kısa bir süre önce Yunanistan'da meydana gelen deprem için yardım toplanmak istenmiş, ancak fazla bir şey toplanamamıştı.

YANGINZEDELERE YARDIM

ABD'de bir taraftan İstanbul depremi için yardım toplanırken bir taraftan da orman yangınlarıyla mücadele ediliyordu. 1894 yazı Amerika Birleşik Devletleri'nde oldukça kurak geçmişti. 1894 Temmuz'unda Wisconsin'de Pierce ve Phillips yerleşim yerlerinin etrafında büyük orman yangınları çıktı. 100 bin dönüm orman yandı. 400 ev yandı ve 20 kişi öldü. 2 bin 500 kişilik Phillips kasabası tamamen yanmıştı. Kasaba daha sonra yeniden inşa edildi ve Duroy Gölü kıyısında felaket için bir anıt dikildi. Eylül ayında ise Minnesota'da büyük bir orman yangını çıktı. Pine County çam ormanlarının 200 bin dönümü Mission Creek, Brook Park, Sandstone, Miller, Partridge, Pokegama ve Hinckley kasabalarıyla birlikte yandı. 400'den fazla insan öldü. Yangınlar üzerine Washington'da bulunan elçimiz İstanbul'a bir telgraf göndererek, yangından zarar gören Amerikalılar'a, Osmanlı Devleti'nce 100 liralık yardım yapılması halinde, bu durumun Amerikan halkı tarafından büyük bir memnuniyetle karşılanacağını bildirdi. Bu sırada ABD'de Osmanlı'ya deprem için yardım kampanyaları para toplamaya devam ediyordu. Washington elçimizin bu önerisi dönemin padişahı Sultan İkinci Abdülhamid'e sunuldu. Padişah teklifi memnunlukla karşıladığı gibi, Amerikalı felaketzedelere yapılacak 100 liralık yardımın miktarını da 300 liraya (1500 dolar) çıkardı. Yardım, elçimiz aracılığıyla yangınzede Amerikalılar'a ulaştırıldı. Osmanlı yardımı ABD gazetelerinde "Türk sultanı Minnesota ve Wisconsin'e 300 lira gönderiyor" başlığıyla yer aldı.

OSMANLI-ABD İLİŞKİLERİ

1492'de Amerika'nın keşfinden sonra İspanyol ve Portekizliler, Güney ve Orta Amerika'yı sömürgeleştirdiler. İspanyollar, Meksika ve günümüzde ABD'nin bazı eyaletlerinin bulunduğu bölgelere de hakim oldular. İspanyollar, İngilizler'i uzun süre Amerika'dan uzak tuttular. Ancak 16. yüzyılın sonlarında Kraliçe Elizabeth döneminde İngilizler Amerika'yı kolonileştirmeye başladılar. 1588'de İspanyol donanmasını mağlup edince önleri açılmıştı. İngiltere'de iktidar mücadelesini hangi grup kaybettiyse, henüz kolonileşmenin yeni başladığı Amerika Kıtası'na, yani Yeni Dünya'ya giderek, şanslarını denediler. İngiltere kuvvetlenince Fransa ve İspanya'nın Amerika'daki sömürgelerine de hakim oldu. Amerika'daki koloniler vergilerini verip, krala itaat ettikleri sürece özerk olarak yönetiliyorlardı. Ancak 18. yüzyılın ikinci yarısında İngilizler'in art arda koydukları vergiler ve üst perdeden bakışları kolonilerin dayanışmasına yol açtı. Koloniler 4 Temmuz 1776'da Amerika'nın bağımsızlığını ilan ettiler. Ancak İngiltere bu durumu kabul etmedi. Amerikalılar 1781'de Yorktown'da İngilizleri yenerek savaşı kesin zaferle noktaladılar.

3 Eylül 1783'te imzalanan Paris Antlaşması ile İngiltere Amerika Birleşik Devletleri'nin bağımsızlığını onayladı. Osmanlı İmparatorluğu ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki ilişkiler Amerikan'ın bağımsızlığını kazanmasından kısa bir süre sonra başladı. Amerika, o zaman Kuzey Afrika'da bir Türk eyaleti olan Cezayir'e vergi vererek kendi bayrağıyla Akdeniz'de ticarete başladı. ABD yönetimi Osmanlı İmparatorluğu ile uzun süre antlaşma imzalamaya çalıştı, ancak Osmanlı sultanları ülke menfaatlerine aykırı gördükleri için uzun süre böyle bir antlaşmadan uzak durdular. 1827'de Osmanlı donanması İngiltere, Rusya ve Fransa tarafından yakılınca Osmanlı yönetimi dış siyasetine farklı alternatifler getirmek için 1830'da ABD'yle ticaret ve seyr ü sefayin antlaşması imzaladı. Ancak Amerikalılar, antlaşmanın harp gemisi inşası konusundaki sözlerini yerine getirmeyerek Türklere ilk hayal kırıklığını ilişkilerin başlangıcında yaşattılar. Bir süre iyi giden Osmanlı-ABD ilişkileri, Amerika'nın misyoner faaliyetleri ve Ermeni meselesine müdahalesinden dolayı II. Abdülhamid döneminde gerildi. Ancak iki ülkede meydana gelen felaketler halklar arasında dayanışmaya sebep oldu. ABD, 1917'de Birinci Dünya Savaşı'na girince iki devlet cihan harbinde birbirlerinin düşmanı oldular.

Erhan Afyoncu - Sabah