İnsanın mânevî kurtuluşunu arayan şair

Tam adı Adil Erdem Bayazıt olan, Kahramanmaraşlı ünlü şair, 18 Aralık 1939'da dünyaya geldi. Maliyede memur olan babası Ökkeş Tahsin Bey'in aile kökleri, Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Seferi dönüşünde Doğubayazıt'tan getirerek Maraş'ta iskân ettiği Bayazıtlılar'a dayanır.

İstiklal Ortaokulu'nda ve Kahramanmaraş Lisesi'nde eğitim alan şair, öğrencilik yıllarında şiir yazmaya başladı ve 1959'da başladığı İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde eğitimini Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde devam ettirdi.

Bayazıt, vatani görevini 1963'te Burdur'da yaparken, askerliğinin ardından Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne kaydolarak buradan mezun oldu.

MİLLETVEKİLLİĞİ DE YAPTI

Daha sonra Kahramanmaraş'ta edebiyat öğretmeni olarak görev yapan şair, Kahramanmaraş İl Halk Kütüphanesi'nde 1967-1972 arasında müdür olarak çalıştı.

Bayazıt, İstanbul Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı Genel Sekreterliği, Milli Eğitim Bakanlığı basın bürosu memurluğu ve Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Şube Müdür Yardımcılığı görevlerini de yürüttü.

Şair daha sonra çalıştığı Sanayi Bakanlığı İnsan Gücü Eğitim Daire Başkan Yardımcılığından istifa ederek, Akabe Yayınları'nın ve Mavera dergisinin yönetimini üstlendi.

Akabe yayınlarının İstanbul'a taşınması kararı ile 1984'te yeniden memurluğa dönen şair, bir süre Devlet Planlama Teşkilatı'nda çalıştı.

Bayazıt, ayrıca 1987 yılında Kahramanmaraş milletvekili olarak girdiği TBMM'nin 18. Dönem çalışmaları süresince Milli Eğitim ve Çevre Komisyonlarında görev aldı.

Daha sonra İstanbul'a yerleşen, modern Türk şiirinin usta şairlerinden Erdem Bayazıt, akciğer kanseri sebebiyle 69 yaşındayken 5 Temmuz 2008'de İstanbul'da vefat etti.

BAYAZIT'IN YAZI HAYATI

Henüz lise yıllarında arkadaşları Cahit Zarifoğlu, Nuri Pakdil, Rasim ve Alaeddin Özdenören'in çıkardığı "Hamle" dergisini birkaç sayı çıkaran Erdem Bayazıt, yine Pakdil'in yayına hazırladığı mahalli "Hizmet" gazetesinde sanat ve edebiyat sayfası hazırladı.

Çeşitli gazetelerde köşe yazarlığı da yapan Bayazıt'ın ilk şiirleri 1958'de ''Hamle'' dergisi ve ''Gençlik'' gazetesinin sanat ekinde, sonraki şiir ve yazıları ise "Büyük Doğu", "Edebiyat", "Mavera" ve "Yedi İklim" dergilerinde yayımlandı.

Bir süre Cumhuriyet gazetesinde muhabirlik de yapan şair, Nuri Pakdil ve Necip Fazıl Kısakürek başta olmak üzere Sezai Karakoç ile Fethi Gemuhluoğlu'ndan etkilendi.

Edebiyat çevrelerince ''Yedi Güzel Adam''dan biri olarak anılan ve ''Mavera'' dergisinde de yazı işleri müdürlüğü görevini yürüten şairin "Sebeb Ey" isimli ilk şiir kitabı, 1972'de edebiyatseverlerle buluştu.

Ürperir tabiat, üfleyince rüzgârı derin gök soluğu

Ulu ses dokununca çarka

Düşer ölümün gölgesi eşyaya.

Başlar eşyada hareket kurtulmak için kendinden

Daha öteye geçmek için arınmak gibi elbiseden

Yakalar ölümsüzlüğün sonsuz ipini

Sonra ses olur

Zamanın idrak incisi ses döner, döner, döner de

Yönelir sebebe

Sebeb ey!

Sesi damarla çizer

Mutlak sözü damarda kanla çizer

Uzar bir göz ağrısının gecesi uçsuz bir nehir gibi

Bir bebeğin ilk hecesi düşer ağzından ansızın ve bulur

Sonra toprak sıkışır sıkışır taşar da renk olur tarla da

Günesin çarpılmış elçisi Van Gogh´la gelir önümüze

Portakalla yayılır karanfilde tutuşur karar kılar denizde

Renk denizde karar kılan ebedi tarla olur.

Renk başkaldırırken helezonlar çizerken ses

Som fatih su fetheder tabiatı

Döner döner döğünür eritir dağları yobaz kayaları

Daha der sığmaz kabına yönelir göğe teslim olur

Ve düşerken toprağa çağırır

Sebeb ey!

Her sabah bütün bitkiler iştahlı bir çocuktur

Emer, emer, emer toprak anayı

O sultan hazinesi o hep veren sonsuz cömert anayı

Yeşil hayat, kırmızı hareket, sarı sabır emer

Ve beyaz iman çizer sesini

Tamamlar kavisini

Sebeb ey!

Şairin, Müslümanların emperyalizme başkaldırışını yansıtan şiirleri büyük ilgi görürken, Bayazıt, şiirde tarihi bir boyutun, fizik ötesine bir açılımın ve günlük hayatın yansımalarının görülmesi gerektiğini savundu.

…

Güneşin

Mızrakların ucuna takılıp

kaldığı

bir vakitte

Diriliş erlerinin yüreklerinden

yayılan

Bir depremle sarsılıyordu arz.

Gerilmişti altımızda atlarımız

Fırlayıp kopacakmış gibi

baldırlarından

kasları

Ve tarıyordu bir projektör gibi

bakışları

üç kıtayı

Yeni bir vakte eriyordu yürekler

Yayılıyordu o muştu

O coşku

O haber.

…

Şiirlerinde mesajı ön planda tutan, şiir anlayışını öncelikle "Büyük Doğu" ve Sezai Karakoç'la biçimlendiren şairin kaleme aldığı son şiirleri ise "Risaleler" adı altında 1987'de Akabe Yayınları tarafından kitaplaştırıldı.

MÜSLÜMANLARIN EMPERYALİZME BAŞKALDIRISI

Bazı şiirleri İngilizceye de çevrilen Erdem Bayazıt, 1981'de Şenol Demiröz, Yücel Çakmaklı, Ahmet Bayazıt, Çetin Tunca, Halil İbrahim Sarıoğlu ve Necdet Taşçıoğlu'ndan oluşan ekiple, Pakistan'ın Peşaver kenti başta olmak üzere İran, Hindistan ve Afganistan'ı gezdi. Bu seyahatin izlenimlerini önce Mavera dergisinde yayımlamış, daha sonra İpek Yolundan Afganistan'a adlı eserinde topladı.

Bayazıt, yaptığı bu iki aylık gezide izlenimlerini topladığı "İpek yolundan Afganistan'a" adlı eseriyle, 1983'te Türkiye Yazarlar Birliği Basın Ödülü'nü kazandı. 1988 yılında "Risaleler" adlı şiir kitabıyla da Türkiye Yazarlar Birliği tarafından şiir ödülüne değer görülen Bayazıt, yine TYB tarafından gerçekleştirilen "Türkçe'nin 5. Uluslararası Şiir Şöleni" kapsamında Yahya Kemal adına düzenlenen büyük ödülün sahibi oldu.

Ak Radyo'da "Şiir, Yalnızca Şiir" adlı bir program hazırlayıp sundu. Şiirleri hakkında "barbar güçlerin, teknolojinin yıktığı, Tanrı'dan kopardığı insanın mânevî kurtuluşunu arayan"; "çağı, makine uygarlığını ve değerlerini yargılayan"; "Müslümanların emperyalizme başkaldırısını yansıtan" gibi değerlendirmeler yapıldı.

Erdem Bayazıt'ın şiirindeki anlam ilk olarak doğa etrafında öbekleşir. İçinde bir naiflik de taşıyan bu şiirler başlangıçta yüksek perdeli bir ses tonuyla konuşur; güneş, dağ, deniz gibi iri cüsseli imgelere yaslanır. Kitleler önünde seslendirilmeye yatkındır. Bazı imgeler ise savaş metaforu etrafında bir araya getirilmeye uygundur. Ancak bu şiirlerdeki savaş ve başkaldırı poetik bir karakter taşır. Daha sonraki şiirlerinde bütün kabarmalar, fırtınalar, boğuşmalar Allah'ı anışta, kalbin ritminin evrendeki büyük ritimle buluşmasında anlamını bulur ve yatışır. Dışa doğru atılma ve yükselme arzuları içe doğru bir derinleşmeye evrilir. Şiir bir çeşit duaya dönüşür:

"Birden her yerde her şeyde içimizde kımıldayan

Yürek vuruşlarıyla beliren zikir

Yeri ve göğü ve damarları dolduran

Ondan başka her şey yok olan yalan olan

rahman

ve rahim olan."

Türkiye Yazarlar Birliği tarafından İpek Yolundan Afganistan'a adlı eserine basın ödülü (1982), Risaleler adlı kitabına şiir ödülü (1987) verildi. 2003'te Strasburg'da yapılan Türkçe'nin V. Uluslararası Şiir Şöleni'nde Yahya Kemal büyük ödülünü aldı. Hakkında Yedi İklim dergisi bir özel sayı çıkarmış (Şubat-Mart 2008), Murat Turna tarafından yüksek lisans tezi hazırladı. Bazı şiirleri Mevlüt Ceylan tarafından İngilizceye çevrildi. Bayazıt'ın şiirleri Sebep Ey, Risaleler, Şiirler, Gelecek Zaman Risalesi (toplu şiirler) adlı kitaplarda toplandı.