Ses türemesi nedir? Ses türemesi olan birleşik kelimeler nedir? Ses türemesi ile ilgili kelimeler...

SES TÜREMESİ NEDİR?

Ses türemesi; Türkçede bir sözcüğe, çeşitli seslerin eklenmesi olayıdır. Bu sesler çoğunlukla söyleyişi kolaylaştırmak, yeni bir sözcük yaratmak veya anlamı vurgulamak için eklenir. Ünlü türemesi ve ünsüz türemesi olarak ikiye ayrılır.

ÜNLÜ TÜREMESİ NEDİR?

Çeşitli ses durumlarından dolayı ünlü artmasına ünlü türemesi denir. Tek heceli bazı sözcükler -cık -cik ekini alınca, sözcük ortasında bir ünlü türer:

bir-i-cik

dar-a-cık

az-ı-cık

genc-e-cik

Aşağıdaki sözcüklerde ünlü türemesi değil, ünsüz düşmesi olduğuna dikkat edilmelidir:

minikcik > minicik

öpüşcük > öpücük

Hece tekrarı ile pekiştirme yapıldığında bazen ünlü türemesi gerçekleşir.

düpdüz > düpedüz

sapsağlam > sapasağlam

ÜNSÜZ TÜREMESİ NEDİR?

Ünsüzle biten bazı sözcükler ünlüyle başlayan sözcük veya eklerle birleşince sonlarındaki ünsüzde bir yineleme olur:

af + etmek > affetmek

hal + etmek > halletmek

his + etmek > hissetme

hak > hakkı

KAYNAŞTIRMA

Kaynaştırma Ünsüzü: Ünlü ile başlayan ekin önüne (iki ünlü arasına) "y, ş, s, n" ünsüzlerinin gelmesi durumudur:

İlgi eki İlgi ve İyelik eki iyelik eklerinden (tamlama eklerinden) önce: anasının kuzusu, pencerenin boyası

-i,-e hal eklerinden önce: kaleyi, suya, neyi, odayı, Ankara'ya

Gelecek zaman ekinden önce: okuyacak, ilerleyecek

Üleştirme ekinden önce: ikişer, altışar

Sıfat yapım ekinden önce: okuyan, dinleyen

Bazı sözcüklerde iki ünlü art arda gelmediği halde kaynaştırma ünsüzü görülür. Buna "koruyucu ünsüz" denir. Bu duruma daha çok zamirlerde ve "idi" "ile" "imiş" gibi ayrı da yazılabilen sözcüklerde rastlanır.

onda, bunda, şundan, sevgiyle, lekeliydi, yeniyse, evliymiş

sır > sırrı

Dikkat!

İki sessizin yan yana geldiği her sözcükte ünsüz türemesi olmayabilir.

ıssız, süssüz, sessiz…

güllaç, ninni, bellek…

küller, yıllık, güllü, fiiller…