Kölelikten filozofluğa bir yaşam öyküsü: Epiktetos

📌Helenistik dönemde Kıbrıslı Zenon tarafından kurulan ve o dönemde büyük yankı uyandıran bir akım vardı: Stoacılık… İnsanın temel amacı olarak mutluluğu baz alan bu okul, 'mutluluğun dış koşullara bağlı olmadığı' görüşü üzerinde fikirlerini inşa etti. 📌Erken dönem stoacılarının gerçeklik, mantık ve etiğe ilişkin geniş felsefi problemler hakkında görüşleri vardır. Stoacılar, mantık eğitimini diğer bütün erdemleri tek tek içine alan bir erdem olması sebebiyle epey önemsediler. 📌Fakat stoacıların en yetkin oldukları konu zihinsel kontrol hakkındaki görüşleriydi. Ünlü filozofların hayatlarına dair ilginç bilgiler Temel düşünceleri yalnızca değiştirebileceğimiz şeyler üzerine endişe duymamız gerektiğiydi. Diğer konular hakkında kaygılanmamalıydık. 📌Şüpheci filozoflar gibi onlar da huzurlu ve berrak bir zihni amaçlıyorlardı. 📌Stoacılara göre sevdiğimiz birinin ölümüne dahi üzülmemeliydik. Çünkü burada irademiz ve kontrolümüz dışı bir olay vardır. Birinin ölümü kontrolümüz dışı bir eylemken bu duruma karşı vereceğimiz tepki kontrolümüzdedir. Felsefe ile ilgilenenlerin bilmesi gereken 20 terim 📌Stoacıların görüşlerine göre bizler hislerimiz ve düşüncelerimizden sorumluyuz. İyi ve kötü olaylara nasıl karşılık vereceğimizi kendimiz belirleriz. Yani duygularımız bizden bağımsız olarak değişmez bu tamamen bizim isteğimizle gerçekleşir. 📌 Kısacası stoacıların iddia ettiklerine göre istediğimizi elde edemediğimizde veya biri bizi kızdırdığında aslında kızgın hissetmek zorunda değilizdir. İşte bu sebeple stoacılar duyguların akıl ve mantığa bunun yanında karar verme yetisine zarar verdiği için dizginlenmesi gerektiğini hatta onlardan mümkün mertebe kurtulmak gerektiğini savunmuşlardır. Descartes hakkında ilginç bilgiler Geç dönem stoacılarından en bilinen isim kuşkusuz hayatına bir köle olarak başlayan Epiktetos'tur. 📌Frigya'da doğan Epiktetos Antik Roma'da yaşadı. Epiktetos Yunancada 'kazanılmış, elde edilmiş' anlamına gelmekteydi. 📌Kölelik zamanı oldukça verimli kullanan Epiktetos stoacı felsefeyle ilgilenmeye fırsat buldu. 'Varlık çok şey sahibi olmak değil, az şey istemektir. ' Varoluşçu felsefenin kurucularından Martin Heidegger 📌Çileli bir yaşam süren ünlü filozof birçok badire atlattı; açlığı ve acıyı sonuna kadar yaşadı. Bir böceğin ısırmasından sonra topal kaldı. Kimi kayıtlar, efendisi Epaphroditus'un zulmünün bir sonucu olarak sakat kaldığını söylerken, kimi kayıtlar ise Epaphroditus'un Epiktetos'un çalışmalarını şevkle destekleyen ideal bir efendi olduğunu belirtiyordu. 📌Epiktetos, 'Bedenlerimiz birer köle olsa da zihinlerimiz özgür kalabilir' cümlesini kurarken aslında yaptığı yalnızca bir 'felsefe' değildi. Tecrübeleriyle yoğrulan düşünceleri, acı ve dertle nasıl başa çıkacağımız hakkında önemli tavsiyeler veriyordu. 'Koyun, yemini çobanın önüne getirip de 'bak ne kadar yedim,' demez; bunu yer, sindirir, yün ve süt verir. Bunun gibi, sen de felsefi ilkelerini insanlara anlatıp durma; onlara sindirdiğin bu ilkelerden ürettiklerini göster.' Hz. İbrahim kıssası üzerinden 'korku' felsefesi 📌Hayatının en ünlü dönemini başlatan olay, Roma imparatoru Domitianus'un hakkında verdiği sürgün kararıydı. Sürülmesinin ardından Epiktetos Nicopolis'e gitti ve orada ünlü bir felsefe okulu kurdu. 📌Bu okul 'Beş İyi İmparator'un üçüncüsü' olarak adlandırılan imparator Hadrianus tarafından bile ziyaret edildi ve en meşhur öğrencisi Arrianus hakkını vererek büyük bir tarihçi oldu. 'Birinin hakkımda kötü konuştuğunu duyarsam itiraz etmem. Onun yerine''Belli ki diğer yanlışlarımdan haberi yok, yoksa onlardan da bahsederdi'' diye karşılık veririm…' 📌Epiktetos, stoacı yaşam biçimine uygun olarak öğretim ve entelektüel arayış içinde son derece sade bir hayat sürdü. 📌Çileli bir yaşam süren Epicktetus, Yokopolis'te yokluk içinde yaşamış ve burada ölmüştü. Felsefeye merak duyanlar için okuma listesi... ''Seçim seninse özgürsündür ve seçim seninse başka kimseyi suçlayamazsın.'' Stoacı felsefenin önemli isimlerinden biri olan Epiktetos'un felsefesinin özü şuydu: ' Düşüncelerimiz bize bağlıdır' 📌Epiktetos, iki önemli kavram ortaya attı: Prohairesis ve dihairesis… ✅Prohairesis, insanları diğer canlılardan ayıran şeydir, kendi değer yargılarımıza göre bir şeyi arzulamamız veya ondan kaçınmamıza, bir şeyi yapmak zorunda hissetmemiz veya hissetmememize, bir konu hakkında hemfikir olmamıza veya ayrı düşmemize neden olan yetidir. Epiktetos sürekli 'biz kendi prohairesis'imiziz' der. ✅Diahairesis de prohairesis'imiz tarafından gerçekleştirilen yargıdır ve işte bu bizim elimizde olan ve elimizde olmayanı ayırt etmemizi sağlar. Sonuçta, Epiktetos öğrencilerine iyinin ve kötünün yalnızca prohairesisimizde var olduğunu ve asla dışsal şeylerde var olmadığını savundu. 'Her şeyi bilen bir adamın bir şey öğrenmesi imkansızdır. ' Düşünce tarihine yön veren Müslüman filozoflar Epiktetos'a göre duygularımızdan arınmak bize ne katacaktı? 📌Söz konusu düşünceleri tümüyle kavramış ve gündelik hayatında başarmış biri, ulaşmak istediği nihai noktaya yani mutluluğa kavuşabilirdi. 📌Bu mantık ve 'şeylerin doğası' ile uyum içinde erdemli bir hayat sürmektir. 📌Kendisine, bilge kişi olarak Sokrates ile Diogenes'i örnek alan Epiktetos temelde ahlak ile ilgilenmişti. Gerçek eğitimin, tümüyle bireye ait olan tek şeyin bireyin iradesi olduğunu savunmuştu. Epiktetos ahlak konusunun üzerinde eski Stoacılardan daha çok durdu. Fikirlerini tekrar tekrar Sokrates'e atfederek amacımızın kendi hayatlarımızın efendisi olmak olduğunu savundu. 📌En nihayetinde onun felsefesini oluşturan unsurlar şu iki düşünceydi: ✅İradenin dışında, iyi ya da kötü olan hiçbir şey bulunmadığını kabul etmemiz gerekir. ✅Olayları öngörüp yönlendirmeye çalışmak yerine, onları sadece bilgelikle kabul etmeliyiz. Akıl ve zeka farkı hakkında İslam alimlerinin görüşleri 'Nasıl ki olmamış bir inciri kopartıp yiyemezsen olgunlaşmamış bir fikri de zihninden çekip çıkartamazsın. ' 📌Epiktetos'un kendi el yazısı ile kayaya kazıyarak yazdığı yazısı 'Hür İnsan Üzerine Bir Şiir' halen Isparta'nın Sütçüler ilçesine bağlı 'Yazılı Kanyon' denilen bölgededir. 📌Şiir, yazılı Kanyon'un dik duvarlarına yazılıdır ve bu kanyona Yazılı Kanyon denmesinin sebebi budur. 📌Günümüzde de gözlemlenebileceği üzere yazıtın ortasında bir delik bulunmaktadır Nasıl gidilir? 'Ey yolcu, yol hazırlığını yap ve koyul yola; şunu bilerek :

Kölelikten filozofluğa bir yaşam öyküsü: Epiktetos

“MUTLULUK DIŞ KOŞULLARA BAĞLI DEĞİLDİR”: STOACILIK