Zenbilli Ali Efendi kimdir?

Doğum tarihine dair kesin bilgi olmayan Zenbilli Ali Efendi, Fatih Sultan Mehmet'in ilk saltanat yıllarında doğmuş olduğunu söylenir. Fahreddin er-Râzî'nin soyundan gelen Cemâleddin Aksarâyî'nin torunu Ahmed Çelebi'nin oğludur. Cemâleddin Aksarâyî'nin neslinden geldiği için çağdaşı diğer devlet ve ilim adamı akrabaları gibi Cemâlî nisbesiyle anılır. İlk eğitimini, Pîrî Mehmed Paşa'nın annesi tarafından dedesi olan Lârendeli Mevlânâ Hamza'dan aldı. Ardından İstanbul'a gidip Molla Hüsrev'in derslerine devam etti. Molla Hüsrev müftülüğe tayin edilince, Bursa'ya giderek burada Sultâniye müderrisi olan Mevlânâ Hüsâmzâde Mustafa Efendi'den ders almaya başladı. Öğrenimini tamamlayınca Hüsâmzâde onu kendisine yardımcı tayin etti ve kızı ile evlendirdi. Önce Fatih Sulan Mehmet zamanında, Edirne Medresesi'nde müderris olarak tayin edildi. Daha sonra sırasıyla Bursa'daki Kaplıca Medresesi'ne ve Amasya'daki II. Beyazıt Külliyesi'ne müderrislik yaptı. Burada Amasya müftülüğüne gönderildi. Ali Cemâlî Efendi, Amasya müftülüğünden sonra Bursa'da Hüdavendigar Medresesi'ne, ardından Bursa Sultâniyesi'ne (Yeşilcami Medresesi) tayin edildi. II. Bayezid, İstanbul'da yaptırdığı, bugün Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi olan medresenin müderrisliğini haftada bir gün ders okutmak üzere 50 akçe ile kendisine verdi. Bundan sonra, İstanbul'daki Beyazıt Medresesi müderrisliğiyle II. Bayezid'e ait evkafın nezaret cihetinin şeyhülislamlığa dönüşecek olan İstanbul müftülerine verilmesi âdet haline geldi. II. Bayezid'in ardından tahta çıkan Yavuz Sultan Selim de Zenbilli Ali Efendi'yi saltanatı süresince müftülük görevinde bıraktı. Kanûnî Sultan Süleyman döneminde ölümüne kadar bu görevde kaldı. Kanûnî zamanında Rodos Adası'nın fethinde bulundu ve camiye çevrilen Saint Jean Katedrali'nde ilk cuma namazını kıldırdı. Fetva almak üzere kendisine başvuranların işlerini kısa sürede sonuçlandırmak için evinin penceresinden sarkıttığı zenbille soruları alıp cevapları yine zenbile koyup vermesinden dolayı halk arasında 'Zenbilli Müftü, Zenbilli Ali Efendi' olarak tanınmıştı. Zenbilli Ali Cemâlî Efendi fıkıh, usul, edebiyat, lugat, nahiv, tefsir ve hadis sahasında otorite sahibi, vakur bir ilim adamı idi. Uzun süre fetva makamında kaldığı halde hayatının sonuna kadar tevazuyu elden bırakmamıştı. Onun ilmî meselelerde taviz vermediği hatta Yavuz Sultan Selim'e bile karşı çıktığı kaynaklarda belirtilir. Görevlilere hukukî kurallar çerçevesinde ceza verileceğini, idamın mahkeme kararından sonra müftünün fetvasıyla mümkün olabileceğini çekinmeden padişaha söylediği ve birtakım şahsî uygulamalarının önüne geçtiği, padişahın yetkisinin sınırlarını da belirlediği ileri sürülür. Padişah yönetimle ilgili vereceği kararlara karışmamasını sert bir dille bildirince Zenbilli Ali Efendi izin almadan hiddetle padişahın yanından ayrılmıştı. Bu davranışının yanlışlığını daha sonra anlayan Yavuz Sultan Selim ona iltifatta bulunmuş, Anadolu ve Rumeli kazaskerliklerini vermeyi teklif etmişti. İstanbul müftülüğü makamının dinî kontrolü sağlayacak biçimde veziriazamlık makamı gibi bir şekle bürünmesinin ilk önemli adımları onun görevi sırasında atılmıştı. Kanûnî Sultan Süleyman zamanında, Topkapı Sarayı'nın bahçesindeki ağaçlarda çok fazla karınca görülmesi üzerine, bu durumdan kurtulmak için çare araştırılır. Bunun üzerine de ağaçların gövdelerine ve diplerine kireç tatbik edilirse meselenin çözüleceğini öğrenilir. Fakat Kanuni Sultan Süleyman, ilim ehlinden izin almadan kireçleme işlemini yapmak istemez ve Zenbilli Ali Efendi'ye meseleyi sorar. Çok iyi bir şair olan Kanûnî sualini vezinli olarak sorar: Dırahtı ger sarmış olsa karınca

Zenbilli Ali Efendi kimdir?

ZENBİLLİ ALİ EFENDİ KİMDİR?