Divan edebiyatının en süslü eserlerini yazan Nergisi

Asıl adı Mehmed olan Nergisi, babası Ahmed Efendi'nin kadılık yaptığı Saraybosna'da dünyaya gelmiştir. Eserlerinin yazılış tarihlerinden hareketle ile 1580 - 1585 yılları arasında doğduğu tahmin edilmektedir. Kadı Nergisîzâde olarak bilinen bir aileye mensup olduğundan Nergisî mahlasını almıştır. Edebiyatımızda Osmanlı sarayının nezih ve nahif gelenekleri Türk inşâ sanatının en önemli isimlerinden olan Nergisî, Türkçe'de Sinan Paşa ile başlayan sanatlı nesir üslûbunu zirveye ulaştırmış, 19. yüzyılın ikinci yarısında Nâmık Kemal tarafından şiddetle eleştirilmesine kadar ulaşılması güç bir örnek diye taklit edilmeye çalışılmıştır. Uzun cümleleri, zincirleme tamlamaları, bilinmeyen Arapça ve Farsça kelimeleri seçerek kullanması, bu kelimelerle sebk-i Hindî'yi hatırlatan nâdir mecaz ve imajlar oluşturması dilinin anlaşılmasını güçleştiren unsurlardır. Ancak dil bilgisi kurallarına uygun sağlam cümlelere yer vermesi, bu cümleleri ilk bakışta hissedilmeyecek secilerle süslemesi, Türkçedeki bütün cümle çeşitlerini kullanarak dilin imkânlarını zorlaması lehine kaydedilmesi gereken özelliklerdir. Divan edebiyatı şairlerinin birbirinden farklı meslekleri Nergisî'nin Arap ve Fars kaynaklı klasik hikâyeler yerine Osmanlı coğrafyasına ait, sosyal hayatı yansıtan olayları hikâyeleştirmesi, bilhassa Nihâlistân'da modern hikâyeciliğin habercisi denebilecek düzeyde teknikler kullanması dikkati çekmektedir. Eserlerinin özellikle dîbâce kısımlarında abartıdan uzak duramamış, hikâyelerinde ise orta derecede bir dili benimsemiştir. Divan edebiyatı şairlerinin gözünden 'Türk kahvesi' 1. Hamse: Nergisî'nin en önemli çalışması olan bu eseri İran ve Türk edebiyatındaki hamselerden farklı kılan taraf tamamen mensur olmasıdır. İbrahim Necmi Dilmen asıl hamsenin beş bölümden oluşan Nihâlistân olduğunu, İksîr-i Saâdet, Meşâkku'l-uşşâk, Kānûnü'r-Reşâd ve el-Akvâlü'l-müselleme'nin daha sonra ilâve edilerek 'Hamse ale'l-hamse' haline getirildiğini söyler. Şiirin lezzetine bürünmüş derlemeler: Mecmualar 2. Münşeât: Kafzâde Fâizî'nin ölümü üzerine İstanbul'a gelen Nergisî, Münşeât'ı tertip ederek Şeyhülislâm Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendi'ye ithaf etmiştir. Çeşitli zamanlarda dostları ve devlet adamlarıyla mektuplaşmalarını içeren Münşeât kronolojik sıraya göre düzenlenmiştir. Müellif hattı nüshasında otuz yedi parça yazı bulunduğu halde başka nüshalarda bu sayının elliyi aştığı görülmektedir. Az bilinen divan şairlerinden beyitler 3. el-Vasfü'l-kâmil fî ahvâli vezîri'l-âdil: Bazı kaynaklarda Gazavât-ı Murtazâ Paşa adıyla anılır. Nergisî'nin kadı olarak bulunduğu Banaluka'da kaleme aldığı eser, o sırada Budin valisi olan Murtaza Paşa'nın hayatını ve gazâlarını beş bölüm halinde anlatır. Dili diğer eserlerine göre daha sadedir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndeki müellif hattı nüshasından başka altı nüshası bilinmektedir. Divan edebiyatında sıkça kullanılan terimler 4. Horosnâme: Bu mensur hikâyenin basit bir rik'a kırmasıyla yazılan altı sayfalık bir nüshası Millet Kütüphanesi'nde, bir diğeri Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi'ndedir. Horozla tilki hikâyesinden ibaret olan eser bir incelemeyle birlikte yayımlanmıştır. Nergisî'nin alışveriş mukavelesine dair fıkhî hükümleri ihtiva eden, Arapça secili bir nesirle kaleme aldığı risâlesi bir mecmua içindedir. Beyitlerin manasını kavramanıza yardımcı olacak 15 mazmun Daha çok münşi olarak tanınan Nergisî'nin çeşitli şiirleri bulunmaktadır. Fâik Reşad nazmının nesrinden aşağı olmadığını, hatta sadelik ve tabiilik bakımından nesrinden daha üstün olduğunu söyler. Bazı kaynaklarda şiirlerini ihtiva eden bir divanının veya bir mecmuanın bulunduğu belirtilirse de böyle bir eser tespit edilememiştir. Türkçe, Farsça ve Arapça şiirler yazan Nergisî'nin gazellerinin canlı hayaller ve ince duygularla örülü olduğu eldeki örneklerden anlaşılmaktadır. Taşlıca Yahya'nın hayatı, edebi kişiliği ve şiirleri 'Rüstem tayanmaz aşka aşk özge ķahramandur 'Rind-i tehi sebuya sermaye-i saadet 'Bir kerre yar elinden cam-ı şarab-ı gül-gün 'Kalmazdı ab-ı dide olmazdı tab dilde 'Kibrite döndi cism-i zerd ü nizarum el-halk 'Gönlinde vü dilinde sensin çü Nergisinün 'Vücud-ı zâruma uydım gamum nihân ederek 'Saña terahhum eder kimse yoh ta'b çekme

Divan edebiyatının en süslü eserlerini yazan Nergisi

NERGİSİ KİMDİR?