Edmondo de Amicis’in hayranlık dolu İstanbul anıları

Dünyaca ünlü çocuk romanı Çocuk Kalbi'nin yazarı Edmondo de Amicis, İstanbul'a 1874 yılında, daha 28 yaşındayken geldi. Altı senelik yazarlık tecrübesi olmasına rağmen henüz kendi ülkesinde bile tam anlamıyla tanınmayan Amicis, Pera otellerinden birinin misafiri oldu. İstanbul'u tek başına, bazen Yunk adındaki bir ressam dostuyla bazen de Rum ve Yahudi tercümanlarla dolaştı. Edmondo de Amicis, önceleri subay olarak orduda çalışır. Floransa'ya giderek askeri bir gazetede fıkra ve makale yazmaya başladı. Bunları bir cilt halinde yayımladıktan sonra şöhreti arttı. Daha sonra küçük öykülerini Novelle (Öyküler) adıyla yayımladı. Bir süre sonra ordudan ayrılıp kendini tamamen yazmaya verdi. Yaptığı gözlemler, İstanbul'a gelmiş yabancıların yazdıklarından ileriye geçmediyse de etrafına bakmasını bilen seyyahlardandı; yollarda, çarşılarda, mesirelerde, kahvehanelerde, kendisinden evvel gelmiş yabancıların göremediği şeyleri görüp tespit edebilmişti. İtalya'da 1897 yılında yayımlanan İstanbul Seyahatnamesi, kısa bir zaman içinde, yazarı ülkesinin birinci sınıf yazarları arasına yerleştirdi. Reşad Ekrem Koçu, seyahatnamenin Köprü, Galata, Tatavla, Kayık, Çarşı, Kıyafet, Kasımpaşa'da Bir Kahvehane, Kâğıthane, Göksu, Yangın isimli kısımlarını metnin tamamından ayırarak 1936 yılında Cumhuriyet gazetesinde neşretti. Tam metnin çevirisi için ise 1993 yılına kadar beklenilmesi gerekti. Dünyaca ünlü çocuk romanı Çocuk Kalbi'nin yazarı Edmondo de Amicis, kaleme aldığı seyahatnamede İstanbul'a dair şu sözleri yazmıştı: 'Kapalıçarşı'nın dış tarafından, dikkati çekecek ve içerisini tahmin ettirecek bir hali yoktur. Bu Bizans üslubuyla yapılmış, gayri muntazam, yüksek kurşuni duvarlarla çevrili, kurşun kaplı ve çarşıyı aydınlatan pencereleri olan bir sürü ufak kubbeli, kâgir, muhteşem bir yapıdır. Mimari bir hususiyeti olmayan kemerli bir cümle kapısı vardır. Civar yollardan hiç gürültü gelmez. Kapıya dört adım kala bile bu kale duvarlarının arkasında hala ıssızlık ve sessizlikten başka bir şey olmadığı zannedilebilir ama içeriye girer girmez nutku tutulur insanın. Bulunulan yer bir bina değil, oymalı direklere ve sütunlara dayanan kemerli kubbelerle örtülmüş iç içe sokakları, mescitleri, çeşmeleri, dört yol ağızları, küçük meydanları olan, kesif bir ormana sızan güneş ışığı gibi zayıf, loş bir ışıkla aydınlanan ve pek büyük bir kalabalığın dolaştığı hakiki bir şehirdir. Her sokak bir çarşıdır. Ve hemen hepsi de siyah, beyaz taştan kemerleri olan bir kubbeyle örtülü, cami sahını gibi arabesklerle süslü bir ana yola açılır. Yarı aydınlık bu sokakların içinden, dalgalanan kalabalığın arasından sağır edici bir gürültüyle arabalar, atlar ve süvariler geçer. Müşteri dört bir taraftan sözlerle işaretlerle çağırılır. Rum tüccar, biraz da azametli bir tavırla seslenir; daha mütevazı görünen Ermeni mübalağalı bir hürmetle celbetmek ister; Yahudi satacağı şeyleri kulağınıza fısıldar; dükkânın eşiğinde bir mindere bağdaş kurup oturan ağırbaşlı Türk ise ancak gözleriyle davet eder ve işi kadere bırakır. Bununla beraber kargaşa ancak görünürdedir. Bu koca çarşı bir kışla kadar muntazamdır ve bir iki saat içinde, yol gösteren kimse olmadan, insan aradığı her şeyi bulabilecek hale gelir. Her türlü malın küçük bir mahallesi, küçük bir sokağı, küçük bir koridoru ve küçük bir meydanı vardır. Bunlar büyük bir evin salonları gibi birbirinden ötekine geçilen birçok küçük çarşıdır. Ve her çarşı, içinde hiçbir şey almadan dolaşılan, kahve içilen, serin serin oturulan, on dilde konuşulan, Şark'ın en güzel kadınlarıyla gizlice göz göze gelinen bir müze, bir gezinti yeri, bir pazar ve bir tiyatrodur. Rastgele bir çarşıya dalın, günün yarısını farkına varmadan geçirirsiniz. Mesela kumaş ve esvap çarşısına girin. İnsanın gözünü, aklını, kesesini kaybettirecek kadar zengin ve muhteşem bir çarşı, bir panayırdır; temkinli olmak gerekir. Zira ufacık bir heves yüzünden evden telgrafla yardım istemek zorunda kalabilirsiniz.'

Edmondo de Amicis’in hayranlık dolu İstanbul anıları

EDMONDO DE AMICIS İSTANBUL’A NE ZAMAN GELDİ?