Gül imgesinin şiirimizde geçirdiği değişimler

Klasik şiirde en çok karşımıza çıkan mazmunlardan biri 'gül'dür. Metafor ve kültürler arasında sıkı bir bağlantı vardır. Klasik şiirde en çok karşımıza çıkan, her yönüyle tasvire tabi tutulabilen 'sevgili güldür' metaforudur. Bu metaforun arkasında yatan kültürel bakış açısına göre gül; bir çiçek olarak güzel kokusu, görünüşü ve renkleriyle çağlar boyunca insanı etkileyerek kendisine hayran bırakmıştır. Bir yüzi gül gonce-leb dil-dâr dersen işte sen Sevgilinin yüzü klasik şiirde genel olarak gül olarak nitelendirilir. Kimi zaman ise sevgilin dudağı, elleri, teri, kulaklarını karşılamak amacıyla da bu mazmun kullanılır. Sevgilinin dudakları hem şekil hem de renk itibariyle henüz açılmamış kırmızı bir goncaya benzetilir. Ağzın goncaya benzetilme nedeni; gül açılıp sırrını ifşa eder, gonca ise esrarla doludur. Klasik şiirde en çok sözü edilen ise kırmızı güldür. Ey gül ne aceb silsile-i müşg-i terün var Yûnus Emre'nin, 'Çiçek eydür ey derviş gül Muhammed teridir' mısraında ifade ettiği gibi gülün kokusunu Resûl-i Ekrem'in terinden aldığına inanılır. Ayrıca halk arasında bu inançlardan doğan birtakım gelenekler ortaya çıkmıştır. Mevlid törenlerinde misafirlere gülsuyu sunulması buna bir örnek teşkil eder. Halk arasında bu geleneğin yaygınlaşması, sanat eseri niteliği taşıyan gülabdanların ortaya çıkmasına da vesile olur. Gül imgesi ayrıca tasavvufi birtakım sembolleri de üstlenir. Gülün gonca hali birliği, yani vahdeti; açılmış gül ise birliğin çokluk halindeki temsilini ifade eder. Gül imgesini klasik edebiyatta değişime tabi tutan ilk isim dönemine göre oldukça yenilikçi bir şair olan Nedim'dir. Nedim'in şiirindeki sevgili, artık hayali boyutuyla değil, ete kemiğe bürünerek tüm realitesiyle karşımıza çıkan bir sevgilidir. İlahi aşktan ziyade maddin aşkın ifade edilmesi, dönemi için zor bir eylemken şair çekinmeden bunu gerçekleştirmiştir. Ne berk-i güldür o leb çiğnesem şeker sanırım Klasik şiirde mazmunlar şairlerin ortak malı ve arka planındaki medeniyet kodları, kültürel bakış açısıyla yoğrulmuşken, modern şiir artık özgünlüğü ve söz gelimi 'biricikliği' ile kolektif bir şuuraltını değil, şahsi donanımları, kişisel şuuraltıyla birleştirerek var olur. İşte bu şiirlerden örnekler: 'Hafız'ın kabri olan bahçede bir gül varmış; 'Bir gül bu karanlıklarda Orhan Veli ve arkadaşları 1940'lı yıllarda Türk şiirini imgeden sıyırmak ister. Bu şairler, imge ve musikiden uzak, çetrefilsiz, küçük insanın konu edildiği bir şiir anlayışını oluşturma isteklerini türlü şekillerde ifade eder. Fakat 1950'lerde modern şiirin 'tekâmülü' olarak nitelendirilebilecek İkinci Yeniciler, yepyeni imaj ve imgelerle Türk şiirine farklı bir soluk getirirler. Gül imgesinin İkinci yeni şairlerinin kaleminde bambaşka biçimlerde teşekkül ettiğini görüyoruz. Klasik şiirin en güzide mazmunlarından olan 'saraylı' gül, modern şiirde, artık sokağa taşınır, indirgenir. Bunun en iyi örneğini Cemal Süreya'nın 'Gül' şiirinde görürüz: 'Gülün tam ortasında ağlıyorum Farklı bir gül imgesiyle karşılaştığımız bir diğer şiir ise Edip Cansever'in 'Gül Kokuyorsun' şiiridir. 'Gül kokuyorsun bir de 'Gelin gülle başlayalım atalara uyarak Sezai Karakoç'un geleneksel şiirde olduğu gibi gül imgesiyle sembolize ettiği en önemli şahıs Hz. Muhammed'dir. Bu geleneksel imge, Karakoç'un şiirinde aynı zamanda dini bir imgeye dönüşür. Gelenekten gelen dini unsurlar Karakoç'un şiirinde yalnızca bir motif veya imge olarak değil, yaşayan ve yaşatılmak istenen bir değer olarak sunulur. Şairin 'Gül Muştusu' isimli şiiri buna örnektir: 'Gül gelecek, Çocuk- anne imgesi ile gül imgesi, şairin bazı şiirlerinde annenin hem sıcaklığı hem de güzel kokuyu sembolize etmesi açısından bağdaştırılır: 'Biz çocuklarsa

Gül imgesinin şiirimizde geçirdiği değişimler

Klasik şiirde gül imgesi