İlginç bir şahsiyet: Şeyhülislam Yahya Efendi

İLGİNÇ BİR ŞAHSİYET:ŞEYHÜLİSLAM YAHYA 🔸 17.yüzyıl bürokratı, şairi ve şeyhülislamı Yahya Efendi, 1561 yılında Şeyhülislam Bayramzâde Zekeriyya Efendi'nin oğlu olarak İstanbul'da doğar. (X) Bayramzâde Zekeriyya Efendi kimdir? Osmanlı şeyhülislamıdır. 🔸 Birçok alimden dersler alır ve Şeyhülislam Mâlûlzâde Mehmet Efendi'den mülâzemet alarak 1580 tarihinde Hoca Hayreddin Efendi Medresesi'ne müderris olarak tayin edilir. 1585 yılında babasıyla hacca gider. Sırasıyla Atik Ali Paşa, Haseki Sultan, Sahn-ı Seman medreseleri, Şehzade ve Atik Valide Sultan Medreseleri'nde müderrislik yapar. (X) Mülâzemet nedir? İlmiyede çalışacak adayların meslek stajları ve görevi bekleme müddetleri için kullanılan bir sözcüktür. (X) Hayatı ve fikirleriyle Kemalpaşazade 🔸 1596 yılında Halep, 1597'de ise Şam kadılığına tayin edilir. Ardından Cigalazâde Sinan Paşa'nın takdirini kazanarak Mısır kadısı olur. Mısır kadılığındayken iki kez azledildiğinden dolayı bir süreliğine İstanbul'a dönmüştür. Sonrasında Edirne ve Bursa'da kısa süreli kadılıklarda bulunur. (X) Cigalazâde Sinan Paşa kimdir? Osmanlı sadrazamlığı yapmış bir devlet adamıdır. 🔸 Yahya Efendi İstanbul kadılığına da getirilir. Bundan kısa süre sonra Anadolu kazaskerliğine getirilen şair, altı ay kadar sonra Rumeli kazaskeri olur ve 1611 yılında emekliğe ayrılır. 1617 yılında tekrar Rumeli kazaskerliği görevine getirilen şair, 1618 yılında tekrar emekli olur. 🔸 Genç Osman'ın öldürülmesi üzerine yaşanan olaylar neticesinde şeyhülislamlığa getirilen Yahya Efendi, bir yıl sonra azledilir. 1625 yılında aynı makama yeniden getirilir. 1631 yılına kadar bu görevi sürdüren Yahya Efendi 2 yıl çiftliğine çekilir. 1634 yılında üçüncü kez şeyhülislam olan Yahya Efendi, ölümüne kadar bu görevi sürdürür. (X) Hiciv ustası bir şair: Bağdatlı Ruhi 🔸 Yahya Efendi etrafı tarafından güzel sohbet eden, bildiğinden şaşmayan, nüfuzlu, cömert, nüktedan ve mütevazi bir şahsiyet olmasıyla bilinir. 🔸 IV. Murad'ın güvenini kazanmış bir isimdir. Şeyhülislam olduğu sırada katıldığı Revan ve Bağdat Seferleri'nde doğru saptamaları ve etkili fikirleriyle dikkat çeker ve devlet erkanından saygı görür. 🔸 Dönem şairlerinin tezkirelerinde, Şeyhülislam Yahya'nın genç yaşta üne kavuştuğu, gazellerinin etkileyici olduğu ve insanlar tarafından beğenildiği anlatılır. 🔸 Gazellerinde lirik bir anlatım hakimdir ve mahallî unsurlara yer verir. Dönemin şairlerinden hicivleriyle dikkat çeken Nefi'nin hicvetmediği nadir kişilerdendir. (X) İslam inanç esaslarının edebiyattaki yansıması: Akaidname 🔸 Şeyhülislam Yahya'nın en önemli eseri şüphesiz divanıdır. Divanında altı kaside, dört yüz elli gazel, bir tahmis, on altı tarih, bir sâkînâme vardır. Nazım, kıt'a, rubai gibi edebi biçimler de bulunur. 🔸 Divanı büyük ölçüde gazellerden oluşur. Aynı zamanda bir din adamı olmasına rağmen ilginçtir ki divanında bir na'tın dışında dini şiirlere yer vermemiştir. 🔸 Şiirlerinin ana çerçevesi klasik tarzın devamı niteliğindedir. Nedim, gazel alanında başarısından ötürü Yahya Efendi'yi Bakî ile bir tuttuğunu şu beyitler ile ifade eder: Nef'î vâdî-i kasâidde sühan-perdâzdır Şeyhülislam Yahya Efendi'nin Divan'ı dışındaki eserleri: ➡ Nigâristân Tercümesi Kemalpaşazade'nin Gülistân adlı esere nazîre olarak yazdığı Nigâristân'ın çevirisidir. Nazım ve nesir karışık bir biçimde kaleme alınmıştır. ➡ Sâkînâme Şairin divanında da bulunan mesnevi tarzında 77 beyitten oluşan tasavvufî içerikli bir eserdir. ➡ Fetâvâ-yı Yahyâ Efendi Şeyhülislam Esîrî Mehmed Efendi tarafından hazırlanan eser, Yahyâ Efendi'nin şeyhülislamlık yaptığı dönemde verdiği fetvaların bir araya getirilmesinden oluşur. ➡ Tahmîsü Kasîdeti'l-bürde 'Kaside-i Bürde' isimli meşhur kasideye yapılan bir tahmîstir. Eser ayrıca bu alanda yazılan tahmislerin en meşhurları arasında gösterilir. ➡ Taʿlîku Şerhi Câmiʿi'd-dürer Muhsin-i Kayserî'nin 'Câmiʿu'd-dürer' isimli eseri üzerinden kendisinin kaleme aldığı şerhe yapılan bir ta'liktir. (X) 10 maddede edebiyatın gür sesi: Baki 🔸 Şeyhülislam Yahya Efendi, 27 Şubat 1644 yılında vefat eder. Mezarı, Fatih Çarşamba'daki Sultan Selim Camii yakınında bulunan babasının yaptırdığı medresenin haziresinde bulunur. 🔸 Cenazesinin oldukça kalabalık olduğu kaynaklarda geçer. Ölümüne 'Kabr-i Yahyâ ola yâ Rab pür-nur' sözüyle birçok tarih düşürülmüştür. ŞEYHÜLİSLAM YAHYA EFENDİ'DEN BEYİTLER: 'Bülbüller öter güller açar şâd gônül yok 'Zevâli gussası çeksün deyû ni'met verir yohsa 'Aşkın nice düşvar idiğin her kişi bilmez