Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şah'ın Mesnevi sevgisi

Mardin'de doğan Cihan Şah veya Muzafferüddin Cihan Şah Yusuf, Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarıdır. Devletin kurucusu Kara Yusuf'un altı oğlundan dördüncüsüdür. Kendisine Mardin Şah adı konulmak istenmişse de şehir adlarının kadınlara verilmesinden dolayı Cihan Şah ismi verilmiştir. Cihan Şah 19 Nisan 1438'de 'Muzafferüddin' lakabıyla Karakoyunlu tahtına geçti. İlk seferini Gürcistan Krallığı üzerine yaptı. Bağdat ile Irak-ı Acem topraklarını; Fars ve Kirman eyaletlerini ele geçirdi. 1457'de Horasan'ı Karakoyunlu topraklarına kattı. Devletin sınırlarını bugünkü Irak'ın tümü, İran, Azerbaycan ve Doğu Anadolu'ya içine alacak şekilde genişletti. Bir baskın sonucu 10 Kasım 1467'de Akkoyunlu askeri tarafından öldürüldü. Cihan Şah'ın naaşı Tebriz'de Muzafferiye Medresesi avlusunda toprağa verildi. Cihan Şah Karakoyunluların son büyük hükümdarı olup onun zamanında devlet bir imparatorluk haline gelmiş ve en parlak devrini yaşamıştır. Edebiyata önem veren Cihan Şah'ın Hakiki mahlasıyla Türkçe ve Farsça şiirleri bulunmaktadır. *Muzafferiye Medresesi, Artukoğullarından Melik Muzaffer Karaaslan tarafından inşa edilmiştir. 13.- 14. yüzyılları arasında inşa edildiği tahmin edilir. Muzafferiye Medresesi'nin yapımında siyah beyaz taşlar kullanılmıştır. Kale eteğinde önemli bir yapı konumunda iken bugün herhangi bir buluntusu yoktur. Mardin'in tarihi yapıları arasında yerini alan medrese, günümüze kadar gelmeyi başaramamıştır. Pek çok şair, Mesnevi'den aldığı ilhamla Türkçe ye Farsça şiirler söylemiştir. Öyle ki 18. yüzyılda Şeyh Galip'in yakın dostu ye müridi Esrar Dede, sadece Mevlevi şairlerin biyografilerinin bulunduğu Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye adlı bir eser kaleme almıştır. Mesnevi sevgisini şiirlerinde dile getiren şairlerden biri de Karakoyunlu Cihan Şah'tır. Cihan Şah, hükümdarlığı döneminde sadece devletin sınırlarını genişletmedi, suret ve manaya dair sırları da söze dönüştürdü. Bu anlamda edebiyata oldukça önem veren Cihan Şah, Hakiki mahlasıyla Türkçe ve Farsça şiirler yazdı. Âlimleri himaye etti. Şiirlerinin derlendiği mecmua 105 Farsça, 87 Türkçe gazel ve 32 Türkçe rubaiden ibarettir. Cihan Şah'ın Tebriz'deki hayratına dair vakfiye suretleri Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki bir mecmuanın içindedir. Günümüze ulaşmış bilinen tek eseri Divanı'dır. Mesnevi ve gazelleri Molla Cami tarafından oldukça fazla beğenilir. Şu sözler bu beğeniyi destekler niteliktedir: Sözün kısası, ilim sığınağı ve irfan yuvası olan Şah'ın ilham hazinesinden; Hakiki Divanı'nın bilinen yazma nüshaları British Museum, Erivan Elyazmaları Enstitüsü, Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Kısmı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi Elyazmaları Bölümü'ndedir. Hakîkî, Türkçe şiirlerinde, aruzun 7 bahrinden (aruzda, belli kalıplarla örülmüş ana dize ölçülerinden her biri) 10 kalıbı kullanmıştır. Farsça mesnevilerinde de remel bahrinin fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün kalıbını kullanmıştır. Hakiki'ye göre mesnevi, Kur'an'ın şerhi, mananın canı, halin gözüdür. Mesnevi kişilere manayı bildirir. Şöyle der: Şerh-i zikr-i layezalest Mesnevi Mevlana'nın tasavvuf anlayışını simgeleyen neyle özdeşleşerek onun dilinden konuşmaya başlar: Men be-suy-ı dost dârem iştiyak Cihan Şah Mevlana'ya olan sevgisini 60 beyitli manzumesinde bu şekilde gösterir. Mesnevi sevgisi onun şiirini besleyen kaynaklardan biridir. Diğer bir kaynağı ise Nesimi'nin şiirleridir. Yararlanılan kaynaklar: Türk Edebiyatı Dergisi, Muhsin Macit Sayı: 338, 2001,

Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şah'ın Mesnevi sevgisi

Cihan Şah kimdir?